افغانستان

نگاهی به تحرکات داعش خراسان در ۲۰ ماه گذشته در افغانستان

نخستین زنگ خطر شاخه خراسان داعش هنگامی در برابر طالبان به صدا درآمد که یازده روز پس از تسلط دوباره آنها در کابل، شاخه خراسان داعش مسئولیت یکی از مرگبارترین حمله‌ها در نزدیکی دروازه «ای بی» فرودگاه کابل بر عهده گرفت. حمله‌ای که در آن ۱۷۰ شهروند افغانستان و ۱۳ سرباز امریکایی کشته و ده‌ها تن دیگر زخمی شدند.

مایکل سمپل؛ معاون پیشین نماینده ویژه‌ی اتحادیه‌ی اروپا در افغانستان معتقد است: «ادعا می‌کنند که طالبان در اصل همراه غربی‌ها و امریکایی‌ها معامله کرده‌اند و اجاره‌دار امریکا و غرب می‌باشند و در اصل اسلام خالص نمی‌خواهند. داعشی‌ها این طور می‌گویند که یک فرق واضح شود میان دو تحریک تا اینکه افرادشان تشویق شوند که علیه طالبان هم جهاد کنند.»

حمله‌های شاخه‌ی خراسان داعش در برابر طالبان در چهار ماه نخست تسلط طالبان در افغانستان شدت گرفت و این گروه تروریستی در ماه‌های نوامبر و دسامبر ۲۰۲۱ میلادی حمله‌هایش در این کشور افزایش داد.

شاخه‌ی خراسان داعش در ۴ ماه نخست حاکمیت طالبان چهار حمله در ماه اگست؛ ۶ حمله، سپتامبر؛ ۲۱ حمله، نوامبر؛ ۳۰ حمله و دسامبر؛ ۲۸ حمله در افغانستان انجام داده است.

حسین حقانی؛ سفیر پیشین پاکستان در واشنگتن گفت: «بسیاری از مؤسسان داعش افرادی هستند که پیش از این بخشی از طالبان بودند و راه‌های یک‌جا شدن را در آینده پیدا خواهند کرد. اختلاف‌های آنان روی موارد دینی، سیاست و رهبری است. شاخه‌ی خراسان داعش با رهبری داعش در عراق و سوریه بیعت کرده ‌است. درحالی که طالبان می‌خواهند که امیرشان فرد عمده‌ای باشد که همه با وی بیعت کنند.»

او ادامه داد: «از این‌رو این یک اختلاف واقعی است و به‌جای حذف یک‌دیگر یا جنگیدن در برابر هم، احتمال این که این دو گروه بخش‌هایی را معامله کنند، بسیار بالا است.»

معمای چرخه‌ی اقتصادی داعش شاخه خراسان

حمله‌های داعش و فعالیت‌های این گروه کم‌هزینه نیستند و گردش چرخه‌ی اقتصادی این گروه از معماهای دیگری ‌است که پژوهش‌گران منطقه‌ای و جهانی هنوز هم در حال گِردآوری سند درباره‌ی آن هستند.

محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان در این باره گفت: «منبع اکمالاتی مالی و تسلیحاتی‌شان بسیار پیچیده‌است. تحلیل‌های مختلف می‌شود. بعضی‌ها می‌گویند که کشورهای عربی دست دارند و بعضی‌ها کشورهای غربی و امریکا را متهم می‌سازند؛ ولی من شخصن خودم کدام قضاوت قاطع کرده نمی‌توانم که پشتِ سرِ این قضیه کی است؟ اما یک جریان بسیار پیچیده و با امکانات قوی مالی و تسلیحاتی است که این جریان اگر با یک منبع وصل نباشد، این چیزها از دست‌شان بر نمی‌آید، بسیار پول و دالر زیاد دارند و فهمیده می‌شود که جریان قوی بین‌المللی پشت سر آنها است.»

افغانستان در سال ۲۰۲۲ گواه حمله‌‌های مرگ‌باری از سوی شاخه‌ی خراسان داعش بود، این گروه ادعا کرده‌است که از آغاز حاکمیت طالبان تا پایان سال ۲۰۲۲ میلادی ۲۶۰ حمله را در افغانستان انجام داده‌اند.

این گروه در ماه‌های اپریل، می و جون بیش‌ترین حمله‌ها را در افغانستان انجام دادند.

حمله‌های داعش در سال ۲۰۲۲ به شرح زیر است:

ماه جنوری؛ ۱۸حمله، ماه فبروری؛ ۸ حمله، ماه مارچ؛ ۹ حمله، ماه اپریل؛ ۲۴ حمله، ماه می ۲۲ حمله، ماه جون ۲۰ حمله، ماه جولای ۱۲ حمله، ماه اگست ۱۱ حمله، ماه سپتامبر ۶ حمله، ماه اکتوبر ۸ حمله، ماه نومبر ۳ و ماه دسامبر ۷ حمله.

آرین شریفی؛ رییس پیشین ارزیابی تهدیدات دفتر شورای امنیت ملی گفت: «شاخه‌ی خراسان داعش با تعدادی از گروه‌های زیاد غیر افغانی که در افغانستان فعال هستند، ارتباط دارد. از جمله گروه‌های پاکستانی مانند: «تی، تی، پی» و گروه‌های منطقه‌ای مثل: «آی، ام، یو» ازبیکستانی‌ها و «ای، تی، آی، ام» از ایغورهای چین روابط بسیار تنگاتنگی دارد. حتا اطلاعاتی وجود دارد که روابطی میان داعشِ شاخه‌ی خراسان و القاعده وجود دارد. حدود ۶ تا ۷ ماه پیش اطلاعاتی وجود داشت که پسر بن لادن دو سفر به افغانستان انجام داده ‌است که هدف اصلی سفر وی این بوده که مشکلات را میان القاعده و داعش از بین ببرد.»

هرچند اکنون امریکا از چگونگی مبارزه طالبان در برابر داعش راضی به نظر می‌رسد، اما رییس ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحد امریکا می‌گوید که داعش شاخه خراسان تا شش ماه دیگر توانایی حمله به امریکا و متحدان این کشور را پیدا خواهد کرد.

دکتر فائزه قاسمی؛ پژوهشگر ارشد مطالعات امنیت و هراس‌افگنی- ایران گفت: «نمی‌شود، خیلی دقیق از اینکه داعشِ شام و عراق بر داعش خراسان تأثیر دارد، صحبت کنیم. بلکه برعکس شاید در سال‌های آینده، ما داعشِ خراسانی داشته باشیم که تحقق خواب گروه‌های هراس‌افگن در کُل دنیا می‌شود و حتا تحقق خواب داعش در دنیا. مرکز اصلی داعش به‌جای این‌که در عراق و یا شام باشد، به سمت افغانستان می‌آید.»

 سندهای سری پنتاگون که به تازگی فاش شده نشان می‌دهند که افغانستان بار دیگر به مرکز طرح‌ریزی حمله‌های داعش تبدیل می‌شود.

در بخشی از این اسناد آمده است که افغانستان همچون «مرکز هماهنگی مهم» برای شاخه خراسان داعش تبدیل شده است که این گروه در حال برنامه‌ریزی حمله‌ها در امریکا، اروپا و آسیا است.