بیکاری از جمله چالش‌هایی است که در طول سال‌های مختلف دامن‌گیر مردم افغانستان به ویژه جوانان بوده است، موضوعی که هیچ حکومتی در کشور برنامه مناسبی برای رفع آن نداشته و حالا هم پس از تحولات اخیر در کشور و با سقوط افغانستان به دست طالبان، بیکاری به گونه بی پیشینه در حال افزایش است.
جاده‌های شهر مزارشریف مرکز ولایت بلخ گواه پیامدهای ناگواری است که به واسطه بیکاری به وجود آمده و صدها جوان و پیر از صبح تا شام در جستجوی پیدا کردن لقمه نانی هستند.
احمد امید، یکی از جوانان تحصیل کرده در بلخ، می‌گوید که چهار سال از فراغت او از دانشگاه می‌گذرد اما تاکنون زمینه کار برایش فراهم نشده است.
آقای امید می‌گوید: «از بیکاری خسته شده‌ام؛ کار حق قانونی هر جوان تحصیل کرده است. حکومت باید برای ما زمینه اشتغال‌زایی را ایجاد کند.»
یوسف، جوان دیگر در بلخ، می‌گوید که از دانشکده حقوق دانشگاه بلخ فارغ شده است اما در دو سال گذشته با وجود مراجعه به ده‌ها نهاد دولتی و خصوصی نتوانسته است کار پیدا کند.
او می‌افزاید: «به صدها نهاد درخواست کار دادم، اما اصلا زمینه کاری فراهم نیست. به خاطر بیکاری بارها تصمیم گرفتم که راه مهاجرت غیرقانونی را در پیش بگیرم.»
همزمان با این، با تحولات اخیر سیاسی در کشور فرصت‌های کاری که پیش از آن برای جوانان وجود داشتند، از بین رفتند و بر اساس برخی از آمارها، سطح بیکاری در سراسر کشور در اوج خود قرار دارد.
مریم، اسم مستعار بانویی در بلخ است که پیش از سقوط حکومت پیشین با یکی از نهادهای پشتیبانی از خبرنگاران کار می‌کرد، او می‌گوید که تنخواه ماهانه او ۶۰۰ دالر امریکایی بود اما اکنون کارش را از دست داده است.
مریم می‌گوید که مسئولیت یک خانواده ۱۰ نفری را بر عهده دارد و هزینه درمان پدر و مادر بیمارش را نیز به دوش دارد.
او می‌گوید: «نزدیک به یک سال است، بیکار هستم و تمام امکانات زندگی خود را برای زنده ماندن و درمان مریض‌های خوانواده به فروش رساندم.»
آمارهای سازمان ملل متحد از ماه جنوری سال روان میلادی نشان می‌دهند که با سقوط حکومت پیشین در افغانستان حدود ۵۰۰ هزارتن کارشان را از دست دادند و این شمار تا نیمه‌های سال به ۷۰۰ هزار تا ۹۰۰ هزارتن خواهد رسید.
در یک گزارش دیگر سازمان ملل در سال گذشته میلادی آمده است که میزان بیکاری سال ۲۰۲۱ میلادی ۱۳.۲۸ درصد بود که دو درصد بیشتر از میزان بیکاری در سال های پیش از آن در کشور بود.
دشواری‌های زندگی کارگران روزمزد
در گوشه‌ا‌ی دیگر از شهر مزارشریف تاثیرات ناگوار بیکاری را می‌توان در چهر‌ه‌ی ده‌ها کارگری دید که هر روز را به دنبال پیدا کردن کار به شب می‌رسانند.
عصمت‌الله، یک کارگر روزمزد، می‌گوید که از ولسوالی چهاربولک ولایت بلخ به مزارشریف آمده اما در ۱۲ روز گذشته موفق نشده است کار پیدا کند.
او می‌گوید: «چهار فرزند دارم و همه‌گی‌شان مریض هستند. در منطقه ما کار نبود به مزارشریف آمدم اما این‌جا هم کار نیست. آخر ما کجا برویم مجبور دزدی کنیم.»
مشکلات امنیتی دلیل اصلی عدم ایجاد زمینه‌های شغلی جدید در افغانستان
آگاهان پیامدهای بیکاری در کشور را ناگوار می‌خوانند و بر برداشتن گام‌های موثرتری برای ایجاد زمینه‌های شغلی تاکید می‌کنند.
عبدالحمید صفوف، استاد دانشگاه، علت نبود برنامه منظم اشتغال‌زایی را در کشور مشکلات امنیتی عنوان می‌کند و می‌گوید که افغانستان بدترین مکان برای کارگران است.
او می‌افزاید: «هیچ نوع فکری برای ایجاد شغل در افغانستان و بهتر شدن آینده مردم این کشور نشده و نمی‌شود… حکومت‌های کرزی و غنی از فرصت‌های پیش آمده و کمک‌های جامعه‌ی جهانی بخاطر ایجاد شغل استفاده درست نکردند و این کار سبب شده تا صدها تن مهاجر شوند.».
طالبان چه برنامه‌ا‌ی برای ایجاد شغل دارند؟
مقام‌های طالبان در وزارت کار و امور اجتماعی می‌گویند که طرح‌های بزرگی را برای فقرزدایی روی دست گرفته اند.
عبدالسلام سادات، معین وزارت کار و امور اجتماعی حکومت طالبان، می‌گوید: «جامعه‌ی جهانی برای فقرزدایی به جای کمک‌های کوتاه مدت باید برنامه کلان‌تر روی دست‌گیرد و زمینه‌ی اشتغال‌زایی را در کشور فراهم کند.»
این وزارت در ادامه‌ی تلاش‌ها برای ایجاد شغل برای شهروندان از اعزام شماری از کارگران به بیرون از کشور در آینده نزدیک خبر می‌دهد.
آقای سادات می‌افزاید: «به خاطر اعزام کارگران به خارج از افغانستان تفاهم‌نامه‌های زیادی داریم و تلاش می‌کنیم با کشورهای (بیشتری) تفاهم‌نامه امضا کنیم.»
افزایش مصرف نان قاق در بلخ همزمان با گسترش فقر و بیکاری
افزایش میزان فقر و گرسنگی در کشور سبب شده است که برخی از باشنده‌های بلخ به ناچار برای سیر کردن خود از نان قاق استفاده کنند.
شماری از فروشنده‌‌های نان قاق در شهر مزارشریف مرکز ولایت بلخ می‌گویند در روزهای پسین تعدا زیادی از شهروندان برای سیر کردن خود و اعضای خانواده‌شان به خرید نان قاق روی آورده‌اند.
به گفته آنها پیش از این یک سیر نان قاق ۷۰ افغانی به فروش می‌رسید، اما اکنون بهای آن از ۲۰۰ الی۲۵۰ افغانی افزایش یافته است.
منجمد شدن هفت میلیارد دالر از ذخایر ارزی بانک مرکزی افغانستان از سوی امریکا، عدم تعامل رسمی جهان با حکومت طالبان، توقف فعالیت نهادهای انکشافی بین‌المللی و کاهش کمک‌های جهانی سبب شده تا میزان فقر و بیکاری در کشور افزایش یابد.
