ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر افغانستان، در گزارشی تازه پرده از استفاده ابزاری طالبان از مفهوم عدالت برداشته است. او می‌گوید طالبان در حالی از “شریعت” دم می‌زنند که آن را به وسیله‌ای برای تثبیت قدرت و سرکوب مردم، به‌ویژه زنان، تبدیل کرده‌اند. این گزارش که قرار است به شورای حقوق بشر سازمان ملل ارائه شود، حاوی هشدارهایی است که می‌تواند بر نحوه تعامل کشورهای جهان با طالبان تأثیرگذار باشد.
عدالت، پوششی برای اقتدارگرایی
در گزارش بنت آمده است که نظام قضایی تحت حاکمیت طالبان، به‌جای برقراری عدالت، عملاً ابزاری برای تحکیم سلطه شده است. طالبان با برداشت‌های گزینشی از فقه حنفی، فرآیند دادرسی عادلانه را به حاشیه رانده‌اند. کارشناسان دینی و علمای اسلامی نیز این رویکرد را تحریف‌شده، غیرعلمی و ضد اخلاق اسلامی توصیف کرده‌اند.
تفسیر طالبان از شریعت، نه تنها به عدالت منجر نشده بلکه حقوق اولیه انسان‌ها را زیر پا گذاشته است.
زنان؛ قربانیان اصلی “عدالت اسلامی” طالبان
بنت در بخشی از گزارش خود به وضعیت اسف‌بار زنان در افغانستان اشاره می‌کند. او می‌نویسد طالبان با ادعای محافظت از زنان، در واقع آن‌ها را از عرصه عمومی حذف کرده‌اند. زنان از تحصیل، کار، سفر، و حتی مراقبت‌های پزشکی محروم‌اند.
این سیاست‌ها نه تنها ریشه در سنت‌های اسلامی ندارند، بلکه به اعتقاد بسیاری از علما، برخلاف روح رحمت و عدالت در شریعت هستند. محافظت، در روایت طالبان، به معنای زندانی‌کردن زنان در چهاردیواری خانه و حذف آن‌ها از جامعه تعبیر شده است.
آیا جهان سیاست خود را بازبینی خواهد کرد؟
در حالی که برخی کشورها در حال بررسی امکان تعامل دیپلماتیک با طالبان‌اند، گزارش بنت زنگ خطری جدی برای آن‌ها محسوب می‌شود. کشورهایی که به دنبال عادی‌سازی روابط با طالبان هستند، باید این پرسش را پاسخ دهند:
آیا می‌توان با رژیمی که عدالت را ابزاری برای سرکوب کرده، به نام امنیت منطقه‌ای و منافع اقتصادی وارد تعامل شد؟
گزارش بنت ممکن است زمینه‌ساز بازنگری جدی در سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نسبت به طالبان شود، به‌ویژه در میان کشورهایی که تاکنون ملاحظات استراتژیک را بر ملاحظات حقوق بشری ترجیح داده‌اند.
ناکامی در برقراری حکمرانی مشروع
طالبان از زمان به قدرت رسیدن تلاش کرده‌اند تصویر یک دولت با ثبات و مقتدر ارائه دهند، اما واقعیت، آن‌ها را رسوا کرده است. از انزوای جهانی تا بحران اقتصادی، از اعتراضات مردمی تا فرار مغزها، و اکنون فروپاشی عدالت، همگی نشانه‌هایی از حکمرانی شکست‌خورده‌ای هستند که هیچ مشروعیت اجتماعی ندارد.
گزارش ریچارد بنت نشان می‌دهد که طالبان نه‌تنها نتوانسته‌اند عدالت را تأمین کنند، بلکه آن را به اسلحه‌ای برای ادامه سرکوب تبدیل کرده‌اند.
سخن پایانی
افغانستان امروز بیش از هر زمان دیگر به صدای جهانی برای عدالت نیاز دارد. گزارش بنت، تنها روایت یک دیپلمات نیست؛ بلکه فریادی است از دل جامعه‌ای که صدایش خفه شده است.
برای جامعه جهانی، اکنون زمان انتخاب است: سکوت و مماشات در برابر سرکوب مذهبی‌شده، یا ایستادن در کنار مردم افغانستان.
