امروز نهم سپتامبر برابر است با بیست و دومین سالگرد ترور احمدشاه مسعود، فرمانده نامدار جنگ‌های چریکی در برابر قشون سرخ و طالبان که دولت پیشین افغانستان به او لقب «قهرمان ملی» را داد.
در سال‌های اول جهاد در برابر اشغال شوروی نامش بر سر زبان‌ها افتاد. او در کوه‌های هندوکش با غول آن زمان یعنی نیروهای شوروی پیشین و دولت تحت حمایت آن می‌جنگید و پنجشیر را تسخیرناپذیر نگاه داشت.
در سال‌های آغازین دهه‌ی هشتاد قرن بیست او پرآوازه‌ترین دشمن ارتش سرخ شوروی بود و ۶ حمله بزرگ را به دره‌ی پنجشیر با شکست روبرو ساخت.
با سقوط دولت داکتر نجیب؛ وزیر دفاع دولت اسلامی شد. اما چیزی نگذشت که درگیر جنگ‌های داخلی شد. مجاهدین با وجود پیروزی در برابر بزرگ‌ترین ارتش جهان در آن زمان در حکومت‌داری شکست خوردند و درگیری‌های خونین کابل جان هزاران تن را گرفت و این شهر را به ویرانه تبدیل کرد.
یکی از انتقادهای مهم از مجاهدین این است که آنان نتوانستند که افغانستان را به صلح و آرامش برگردانند و رهبران و فرماندهان آنان به جان هم افتادند.
دموکراسی و انتخابات یگانه راه معقول برای افغانستان
مسعود شیفته اسلام معتدل و نظم مردم‌سالار بود، اما نظم طالبان از دید او تندرو و افراطی بود.
احمدشاه مسعود معتقد بود: «یگانه راه معقول برای افغانستان فقط از طریق دموکراسی و انتخابات ممکن است و این‌که هر انسان یک رای خود را داشته باشد.»
او در ماه اپریل ۲۰۰۱ در نخستین سفر اروپایی‌اش به فرانسه رفت و پارلمان اتحادیه اروپا از او به گرمی استقبال کرد.
مسعود در آن جلسه خطاب به حاضران گفت: «اگر در قسمت تامین صلح در افغانستان توجه نشود و مردم افغانستان را در راه رسیدن به صلح کمک نکنید، به یقین که این مشکل نه‌تنها دامن‌گیر افغانستان بلکه دامن‌گیر امریکا و بیش‌تر کشورها خواهد شد.»
تشویق زنان و دختران به تحصیل و کار
احمدشاه مسعود از حامیان تحصیل زنان و دختران و نقش آفرینی آنها در جامعه بود و در این باره گفته بود: «در قسمت تحصیل زنان و کار آنان که زنان بتوانند فعالیتی داشته باشند، نه تنها که با آن مخالف نخواهیم بود، بلکه این را تشویق می‌کنیم.»
چند ماه بعد از سفر فرانسه در نهم سپتامبر ۲۰۰۱، دو مهاجم مراکشی در پوشش خبرنگار دست به ترور او زنند و ۲ روز پس از جان باختن‌اش حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ اتفاق افتاد.
محمد علم ایزدیار؛ معاون پیشین مجلس سنا معتقد است: «آن زمان اگر طالبان از چند گروه محدود تروریستی از جمله القاعده حمایت و میزبانی می‌کردند، امروز متاسفانه بالاتر از ۲۰ گروه تروریستی به شمول القاعده و داعش در افغانستان حضور دارند و زمینه تجهیز و تعلیم و فعالیت برای این‌ها به شکل سیستماتیک مهیا شده و از خاک افغانستان به عنوان یک پناهگاه امن در برابر منطقه و جهان استفاده می‌شود.»
حالا بیست‌سال پس از ترور احمدشاه مسعود، پرچم طالبان دوباره در افغانستان و حتی در زادگاه او به اهتزاز درآمده است.
حتی ملل متحد از میزبانی طالبان از حدود ۲۰ گروه هراس‌افگن به شمول القاعده سخن می‌گوید و معتقد است که تهدید جهانی هراس‌افگنی از افغانستان همچنان پا برجاست.
هر کسی از احمدشاه مسعود برداشت متفاوتی دارد، یکی برایش شیر پنجشیر می‌گوید و کسی هم فاتح جنگ سرد. نویسنده‌ای هم او را «ناپلیون بناپارت افغانستان» نامیده، بدبینانش او را جنگ‌سالار می‌گویند. لویه جرگه قانون اساسی در سال ۲۰۰۴ لقب قهرمان ملی افغانستان را کنار نام‌اش گذاشت.
حالا ۲۲ سال پس از جان باختن احمدشاه مسعود، طالبان با تفسیر سخت‌گیرانه از اسلام بار دیگر به قدرت بازگشته‌اند. زنان در خانه اسیرند و مردم‌سالاری به یک رویای دست نیافتنی تبدیل شده است.
