امروز دوشنبه، ۱۵ ثور، ۵ می، برابر با روز جهانی قابله‌ها است. شعار امسال برای این روز «نقش حیاتی قابله‌ها در هر بحران» است. صندوق جمعیت ملل متحد در پیامی به مناسبت این روز از وضعیت بحرانی سلامت مادران در أفغانستان هشدار داده و بار دیگر خواستار سرمایه‌گذاری جهانی در آموزش و خدمات قابله‌گی شده است.
در بیانیه این نهاد آمده است که باباتونده اوسوتایمهین، مدیر اجرایی صندوق جمعیت سازمان ملل، از نقش نجات‌بخش قابله‌ها به‌ویژه در بخش‌های درگیر جنگ و اردوگاه‌های پناهندگان استقبال کرده است.
او تولد نوزاد «عباده» ــ سه‌هزارمین زایمان موفق در کلینیک تحت حمایت سازمان ملل در اردوگاه زعتری در اردن ــ را نمادی از اهمیت حیاتی قابله‌ها خواند.
او گفته است: «امروز و هر روز، باید شکاف‌ها در ارائه خدمات بهداشت جنسی و تولیدمثل، سلامت مادران و نوزادان را از میان برداریم.»
اوسوتایمهین تأکید کرده که قابله‌های آموزش‌دیده می‌توانند تا ۸۷ درصد مراقبت‌های اساسی مورد نیاز زنان و نوزادان را ارائه دهند و خواستار سرمایه‌گذاری بیشتر در آموزش و به‌کارگیری قابله‌ها شد.
اما این تجلیل از قابله‌ها در شرایطی صورت می‌گیرد که وضعیت سلامت مادران در افغانستان به‌طور فزاینده‌ای رو به وخامت گذاشته است.
طالبان که از سال ۲۰۲۱ دوباره قدرت را به‌دست گرفته‌اند، زنان و دختران را از تحصیل در رشته‌های قابله‌گی و سایر علوم پزشکی منع کرده‌اند؛ اقدامی که با محکومیت گسترده نهادهای بهداشتی جهانی روبه‌رو شده است.
سازمان پزشکان بدون مرز، که هم‌زمان با این روز از تلاش قابله‌ها در افغانستان قدردانی کرده، نسبت به پیامدهای این ممنوعیت هشدار داده است. این سازمان در حال حاضر حدود ۲۰۰ قابله را در افغانستان به‌کار گرفته و اعلام کرده است که در یک سال گذشته، در بیش از ۴۵ هزار زایمان مشارکت داشته‌اند.
سازمان جهانی بهداشت پیش‌تر در بیانیه‌ای گفته بود: «این ممنوعیت نه تنها حقوق زنان افغان را نقض می‌کند، بلکه سلامت عمومی کشور را نیز تهدید می‌کند. نبود کارکنان زن آموزش‌دیده در جامعه‌ای که محدودیت‌های جنسیتی دسترسی به پزشکان مرد را دشوار می‌کند، جان هزاران مادر و نوزاد را به خطر می‌اندازد.»
در مناطق روستایی افغانستان، کمبود قابله‌ها از هم‌اکنون پیامدهای مرگ‌بار داشته است. زنان باردار برای رسیدن به مراکز درمانی باید مسیرهای طولانی و خطرناکی را طی کنند؛ مسیرهایی که برخی از آن‌ها را به مقصد نمی‌رساند. تام فلیچر، معاون دبیرکل سازمان ملل در امور بشردوستانه، در جریان بازدید اخیرش از ولایت قندز گفت که شماری از زنان در مسیر رسیدن به شفاخانه، به دلیل نبود خدمات پزشکی در مناطق نزدیک، جان خود را از دست می‌دهند.
صندوق جمعیت سازمان ملل می‌گوید تاکنون در بیش از ۷۰ کشور از خدمات قابله‌گی حمایت کرده، بیش از ۱۵ هزار قابله را آموزش داده و از ۲۵۰ مدرسه قابله‌گی پشتیبانی کرده است. در سال ۲۰۱۴، این نهاد با راه‌اندازی برنامه لیسانس قابله‌گی در کشورهایی چون افغانستان، سومالی، بورکینافاسو و زامبیا، نقش فعالی در تقویت این حرفه ایفا کرد؛ اقدامی که در افغانستان به کاهش بیش از ۸۰ درصدی مرگ‌ومیر مادران از سال ۲۰۰۲ منجر شده است. اما کارشناسان هشدار می‌دهند که این پیشرفت‌ها اکنون در معرض خطر بازگشت قرار دارد.
در آستانه مرحله جدید از دستورکار توسعه جهانی، صندوق جمعیت سازمان ملل تأکید کرده است که قابله‌ها باید در محور راهبردهای کاهش مرگ‌ومیر مادران، به‌ویژه در کشورهایی چون افغانستان که با بحران‌های چندلایه روبه‌رو هستند، قرار گیرند.
اوسوتایمهین در پایان بیانیه‌اش گفت: «آینده‌ای که می‌خواهیم، آینده‌ای است که در آن قابله‌ها نقش کامل خود را در تضمین زایمان‌های ایمن، ترویج فاصله‌گذاری سالم بین تولدها و حمایت از سلامت و حقوق زنان و دختران ایفا می‌کنند. این فقط یک مسئله بهداشتی نیست، بلکه یک ضرورت حقوق بشری است.»
