دفتر هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) امروز (یکشنبه، ۱۸ سنبله) به مناسبت روز جهانی سوادآموزی تأکید کرد که سواد یکی از «حقوق اساسی» انسان‌ها است.
یوناما در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ترویج آموزش به زبان‌های مختلف، به تقویت تفاهم متقابل، بسیج اجتماعی و برقراری صلح کمک می‌کند و همچنین افراد را قادر می‌سازد تا برای احقاق حقوق خود دادخواهی کنند.»
هجدهم سنبله مصادف با روز بین‌المللی سوادآموزی است. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) سواد را یکی از حقوق بنیادین بشری می‌داند و معتقد است که سواد دریچه‌ای به سوی بهره‌مندی از سایر حقوق شهروندی است.
با این حال، در افغانستان، طالبان تمامی نهادهای آموزشی، از جمله آموزشگاه‌های خصوصی، را به روی دختران و زنان بسته‌اند.
سخنگوی دبیر کل سازمان ملل متحد، سواد را برای تقویت تفاهم متقابل و صلح بسیار مهم دانسته است. استفان دوجاریک، سخنگوی دبیر کل سازمان ملل، اظهار داشت: «روز جهانی سوادآموزی امسال تحت عنوان ‘ترویج آموزش چندزبانه: سواد برای درک متقابل و صلح’ برگزار می‌شود.»
براساس آمارهای سال ۱۴۰۰ یونسکو، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت افغانستان بی‌سواد است. طبق این آمار، حدود ۱۲ میلیون نفر از جمعیت بالای ۱۵ سال این کشور بی‌سواد هستند که بیش از ۷ میلیون نفر از آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند.
از زمان تسلط طالبان بر افغانستان، بی‌سوادی در میان زنان بیشتر شده است؛ زیرا مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی به روی دختران و زنان بسته شده‌اند.
برخی از شهروندان افغانستان معتقدند که طالبان با ممنوع کردن آموزش زنان، شرایط را برای افزایش بی‌سوادی در نسل‌های آینده فراهم کرده‌اند. بسیاری از دختران بازمانده از تحصیل، به ازدواج‌های اجباری روی آورده‌اند. به‌طوری که بخش زنان سازمان ملل متحد در گزارشی در ماه جوزا اعلام کرد که ممنوعیت آموزش دختران توسط طالبان، موجب افزایش ۲۵ درصدی ازدواج‌های زیر سن قانونی شده است.
تعدادی از دانش‌آموزان نیز از افسردگی به دلیل بسته شدن مدارس صحبت می‌کنند. یک دختر جوان از هرات می‌گوید: «بعد از بسته شدن مدارس خانه‌نشین شدم و هر روز افسرده‌تر می‌شوم. من برای مدتی در یک کلاس انگلیسی ثبت‌نام کرده بودم و تنها سه ماه مانده بود که در آزمون تافل شرکت کنم، اما طالبان تمام کلاس‌ها را بستند.»
پیشینه آموزش مدرن در افغانستان به دوران زمامداری امیر حبیب‌الله برمی‌گردد. در سال ۱۲۹۱ هجری خورشیدی، نخستین مدرسه مدرن به نام مکتب حبیبیه در کابل افتتاح شد و در همان سال نخستین مرکز تربیت معلم نیز ایجاد گردید. ده سال بعد، در زمان سلطنت امان‌الله خان، فرانسوی‌ها مکتب استقلال و آلمانی‌ها مکتب امانی را در کابل تأسیس کردند.
