افغانستان

مهم‌ترین رویدادهای سیاسی افغانستان در سال ۱۴۰۱

ارگ ریاست جمهوری افغانستان

افغانستان دو نوروز را زیر حاکمیت طالبان گذراند. در یک سال گذشته طالبان تلاش‌های گسترده برای به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه‌ی جهانی به راه انداختند، اما تاکنون هیچ کشوری حاضر نشده است حکومت آن‌ها را به رسمیت بشناسد. هرچند کمک‌های بشردوستانه از سوی جامعه‌ی جهانی ادامه یافته است، اما از سوی دیگر، در یک سال گذشته طالبان تحریم‌های بیشتر روبرو شدند.

تحریم‌های اتحادیه اروپا برای رهبران طالبان

شماری از رهبران طالبان به شمول سراج الدین حقانی؛ وزیر دفاع طالبان (دوم از سمت چپ) در مراسم نماز عید در کابل. ۱۸ سرطان ۱۴۰۱ عکس از توئیتر ارگ

اتحادیه اروپا در ۱۶ حوت ۱۴۰۱ ندا محمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی و محمد خالد حنفی، سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان را به خاطر «اعمال خشونت و نقض حقوق زنان» در فهرست تحریم‌های این اتحادیه شامل ساخت.

اتحادیه‌ی اروپا ندا محمد ندیم را به خاطر محروم کردن زنان و دختران افغانستان از حق آموزش و محمد خالد را حنفی به خاطر «سلب حق آزادی بیان زنان و اعمال مجازات خشن و خشونت بر زنانی که از اوامر طالبان اطاعت نمی‌کنند» تحریم کرد.

نماینده‌ی جدید ملل متحد در کابل

آنتونیو گوترش، دبیرکل ملل متحد، رزا اوتونبایوا، رییس‌‌جمهور پیشین قرقیزستان را در تاریخ ۱۲ سنبله‌ی ۱۴۰۱ به ‌عنوان نماینده ویژه‌ی ملل متحد برای افغانستان گماشت.

خانم اوتونبایوا که وزیر خارجه قرقیزستان نیز بوده، جانشین دیبرا لاینز شد. ماموریت خانم لاینز در اواسط ماه جون به پایان رسید.

در خبرنامه سازمان ملل متحد آمده است که خانم روزا از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱ رییس جمهور قرقیزستان بوده و افزون بر آن، سه بار وزیرخارجه و نماینده پارلمان آن کشور، نماینده ویژه دبیر کل ملل متحد در گرجستان و هم‌چنان به عنوان سفیر جمهوری قرقیزستان در ایالات متحده امریکا و کانادا کار کرده است.

رزا اوتونبایوا در حالی مسولیت دفتر معاونت سازمان ملل(یوناما) را در افغانستان بر عهده گرفت که زنان افغانستان اجازه رفتن به وظیفه را ندارند و مکتب‌های دختران نیز بسته اند.

تمدید کار یوناما در افغانستان

شورای امنیت ملل متحد ۲۵ حوت ۱۴۰۱ با صدور قطعنامه‌ای، ماموریت هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) را برای یک‌سال دیگر تمدید کرد.

قطعنامهٔ تمدید ماموریت یوناما در افغانستان به گونه‌ی مشترک از سوی نمایندگی امارات متحده‌ی عربی و جاپان تهیه و به شورای امنیت سازمان ملل متحد پیش‌کش شده بود و با اکثریت آرای اعضای این شورا تصویب شد. شورای امنیت ملل متحد با تصویب قطعنامهٔ شماره ۲۶۷۸ ادامه کار یوناما را در افغانستان را تا ماه ۲۷ حوت ۱۴۰۲ تمدید کرد.

شورای امنیت ملل متحد در عین حال قطعنامه شماره ۲۶۷۹ را نیز در رابطه به افغانستان به تصویب رساند که بر مبنای آن برای مقابله با مشکلات موجود خواهان دریافت پیشنهاد های منسجم و بی طرفانه شده است.

ایجاد احزاب و ائتلاف‌های سیاسی در تبعید

چهره‌های ضد طالبان مانند مارشال عبدالرشید دوستم، محمد محقق، صلاح‌الدین ربانی، یونس قانونی، عبدالرب سیاف، عطامحمد نور، محمد اسماعیل خان و شمار دیگر در تبعید در ۲۳ اسد ۱۴۰۱ در یک نشست انلاین از ایجاد یک ائتلاف سیاسی زیر نام شورای مقاومت برای نجات افغانستان خبر دادند.

پس از آن، حزب عدالت و آزادی به رهبری سرور دانش، معاون پیشین ریاست جمهوری افغانستان در ۲ عقرب این سال با نشر اعلامیه‌ای آغاز به فعالیت کرد.

چندی پس از آن در ۲۴ میزان ۱۴۰۱، حنیف اتمر، معصوم استانکزی و شماری از چهره‌های حکومت قبلی افغانستان، تشکل سیاسی جدیدی را زیر نام «حرکت ملی صلح و عدالت افغانستان» را اعلان کردند و حزب ملی آزادی افغانستان، به رهبری رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان، در ۲۶ جدی ۱۴۰۱ خورشیدی به فعالیت آغاز کرد.

تمامی این احزاب در بیرون از کشور ایجاد شده‌اند. شماری از این احزاب تاکنون موضع‌گیری های تندی در برابر رفتارهای طالبان داشته‌اند.

سفرهای رهبران طالبان

سرپرست وزارت خارجه طالبان در ۱۰ حمل ۱۴۰۱ برای شرکت در نشست کشورهای همسایه افغانستان به چین سفر کرد، اما در عکس دسته جمعی وزیران خارجه اجازه حضور نیافت.

هدف از این نشست تمرکز روی بحران کنونی افغانستان و جستجوی راه حل برای صلح، ثبات و توسعه اقتصادی کشور گفته شده بود.

در ۲۶ ثور، ملا عبدالغنی برادر، معاون رییس‌الوزرای گروه طالبان برای تسلیت درگذشت شیخ خلیفه به ابوظبی رفت.

مقام‌های طالبان در میان ماه های جوزا و سرطان ۱۴۰۱ خورشیدی، وزیر خارجه و وزیر دفاع طالبان در سفرهای جداگانه‌ای به دوحه‌ی قطر سفر کرده اند.

امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان در ۲۸ جوزای ۱۴۰۱ به دیدار با توماس وست، نماینده ویژه ایالات متحده در امور افغانستان عازم قطر شد. پس از آن ملا یعقوب، سرپرست وزارت دفاع طالبان، در ۱۴ سرطان همین سال، در نخستین سفر رسمی‌اش به بیرون از افغانستان، به قطر رفت. او در این سفر دو روزه با مسولان ارشد قطری به شمول شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر دیدار داشت. هدف از این سفر بحث و رای زنی درباره تامین امنیت میدان‌های هوایی افغانستان گفته شده بود.

در ادامه سفرهای رهبران طالبان، امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه این گروه در ۲ اسد ۱۴۰۱ برای اشتراک در نشست بین‌المللی تاشکند به ازبیکستان سفر کرد. نماینده اتحادیه اروپا در این نشست خطاب به آقای متقی بر ضرورت تشکیل حکومت فراگیر با«مشارکت مردان و زنان و همه جناج‌های سیاسی و قومی» تاکید کرده بود

پس از آن، ملایعقوب، سرپرست وزارت دفاع این گروه در ۱۳ سنبله همبن سال به امارات رفت و در آن‌جا با شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رییس دولت این کشور دیدار کرد.

طالبان با این سفرها تلاش‌ کردند مناسبات نزدیک‌تر با کشورهای منطقه و حوزه‌ی خلیج ایجاد کنند، اما تاکنون هیچ کشوری حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است. این سفر‌ها در حالی انجام شده اند که طالبان با تحریم سفر از جانب شورای امنیت سازمان ملل متحد روبرو هستند.

ختم معافیت از ممنوعیت سفر طالبان

Photo: Taliban’s defense ministry

شورای امنیت ملل متحد در ۳۰ جوزا ۱۴۰۱، تصمیم گرفت ۱۳ تن از سران طالبان برای ۶۰ روز، موقتاً از ممنوعیت سفر و تحریم بخشی از دارایی‌های‌شان معاف شوند. با پایان این معافیت، در ۲۹ اسد همین سال، این افراد بار دیگر اجازه‌ی سفر به بیرون از افغانستان را از دست دادند.

بربنیاد سندی که در اختیار آمو قرار گرفته‌ بود، نام‌های «ملا عبدالغنی برادر، ملا عبدالسلام حنفی و مولوی عبدالکبیر، معاونان رئیس وزرا، شهاب‌الدین دلاور، وزیر معادن و پطرولیم، امیرخان متقی، وزیر خارجه، عبدالحق وثیق، رئیس استخبارات، خیرالله خیرخواه، وزیر اطلاعات و فرهنگ، فاضل مظلوم، معاون وزارت دفاع، دین محمد حنیف وزیر معارف، نور محمد ثاقب، وزیر حج و اوقاف، نورالله نوری، وزیر سرحدات و قبایل کنونی و والی بلخ در زمان قتل عام مزار شریف، لطیف منصور، وزیر انرژی، و عباس ستانکزی، معاون وزارت خارجه‌ی طالبان» شامل لیست معافیت شورای امنیت ملل متحد بودند که معافیت سفر آنان تمدید نشد.

روسیه و چین دو کشوری بودند که برای تمدید معافیت این افراد کوشیدند، اما با واکنش دیگر اعضای شورای امنیت، به ویژه ایرلند، بریتانیا، فرانسه و امریکا روبرو شدند. در نهایت اعضای شورای امنیت نتوانستند در مورد تمدید معافیت سفر طالبان به بیرون از افغانستان به توافق برسند.

از این رو، رهبران طالبان هم‌چنان با ممنوعیت سفر و تحریم دارایی‌های‌شان در بیرون از افغانستان روبرو اند. آن‌ها تنها در صورت دعوت کشور میزبان و تایید شورای امنیت می توانند سفر کنند. این محدودیت، تاثیر فلج کننده‌ی بر دستگاه دیپلوماسی طالبان گذاشته است.

ایجاد صندوق پول افغانستان

وزارت خزانه داری ایالات متحده امریکا در ۲۴ سنبله ۱۴۰۱ در هماهنگی با شرکای جهانی‌اش به هدف نگهداری ۳.۵ میلیارد دالر دارایی‌های افغانستان یک صندوق ایجاد کرد.

وزارت خارجه امریکا گفته بود که این صندوق به کاهش چالش‌های اقتصادی افغانستان کمک خواهد کرد و دارایی‌های بانک مرکزی کشور در آن حفظ خواهد شد.

انوار الحق احدی، شاه محمد محرابی، سفیر ایالات متحده امریکا در سویس و یک تن از وزارت خارجه سویس، هیات معتمدین این صندوق گماشته شده بودند که تا اکنون در سمت‌های شان استند.

بسته شدن دانشگاه‌ها به روی دختران

Students at Kabul University. Sept. 2022.

طالبان در ۲۹ قوس ۱۴۰۱ خورشیدی، در مکتوبی به دانشگاه‌های خصوصی و دولتی دستور دادند که تحصیل دختران را «معطل» نمایند.

در آن مکتوب گفته شده بود که تصمیم تعلیق تحصیل زنان براساس فیصله کابینه‌ی طالبان گرفته شده است. مکتوبی که در پایان آن، امضای ندامحمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان به نظر می‌رسید.

با این‌حال، ندا محمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان در تازه ترین گفته‌هایش در ۱۶ حوت ۱۴۰۱ هنگامی که در مراسم فراغت شماری از قاضی‌ها و مفتی‌ها سخنرانی داشت گفت که، تصمیم مسدود بودن دانشگاه‌ها امر «همیشگی» نیست.

ندا محمد ندیم در این مراسم گفت: «درباره مساله تحصیل طبقه اناث در اول که چیز گفته شده است، بسته شدن دانشگاه‌ها به روی دختران تا امر ثانی بود، اما بسته شدن دانشگاه‌ها به روی دختران همیشگی نیست».

اما تا اکنون که ۵۴۶ روز از بسته‌ بودن مکاتب می‌گذرد و دو روز تا آغاز سال جدید تعلیمی فاصله است، هنوز از بازگشایی درب مکاتب به روی دختران در افغانستنان خبری نیست.