د جګړې د مطالعاتو انسټیټیوټ په خپل تازه راپور کې ویلي؛ په داسې حال کې چې طالبانو بالاخره بغاوتونه شنډ کړل؛ خو د طالبانو قوماندانان اکثرا د دې توان نه لري چې د افغانستان په شمال کې د پښتنو کوچیانو د «ځایي ازبک، ترکمن او تاجک اوسیدونکو څخه د ځمکو د غصب» مخه ونیسي.
په دې راپور کې راغلي چې د مخنیوي دا نه پاملرنه کله ناکله د لاریونونو او شخړو لامل شوی دی.
په دې ۳۷ مخیز راپور کې ویل شوي، چې که څه هم طالبان توانېدلي چې دغه سیمه ییز پاڅونونه تر اوسه کنټرول کړي، خو دا د دې لامل کېږي چې د طالبانو سیمه ییز قوماندانان له واکه لېرې شي او د سیمه ییزو خلکو خپلمنځي حکومت پر وړاندې بې باوره شي او په دې توګه د طالبانو کنټرول کمزوری شي.
د جګړې د مطالعاتو انسټیټیوټ دا هم زیاته کړې چې دا کار کولی شي، په اوږد مهال کې د افغانستان په شمال کې د طالبانو ضد ډلو ملاتړ زیات کړي.
د دې راپور له مخې، طالبانو په افغانستان کې د واکمنۍ له لارې خپل «اصلي موخه» ترلاسه کړي او اوس یو کمزوری هېواد پرمخ وړي چې د اوږدمهاله ټولنیزو، اقتصادي او امنیتي ننګونو د حل توان نه لري.
له بلې خوا ویل شوي، چې د طالبانو مشر هبت الله آخندزاده هڅه کوي، چې د طالبانو د حکومت په جوړښت کې خپل واک پراخ کړي. د هغه تګلارې د هیواد اقتصادي بحران او د دوی په حکومت کې تاوتریخوالی ته وده ورکوي.
د دې راپور له مخې، طالبان د داخلي ډلو له مخالفت سره مخ دي، چې کولی شي په اوږدمهال کې د دوی د «بنسټیزو سیاسي شکایتونو» تر سخت فشار لاندې راوړي.
د جګړې د مطالعاتو د انسټیټیوټ په راپور کې راغلي، چې طالبان هم د «سلفي جهادي» ډلو لپاره خوندي ځالې جوړوي، ویل شوي چې دوی دا ډلې نه کنټرولوي او اجازه ورکوي چې واک ترلاسه کړي. دا ناشونې ده چې طالبان به وکولای شي د دې ډلو له افغانستانه بهر د بریدونو مخه ونیسي.
راپور ټینګار کېږي، چې د اوږدمهاله ننګونو په وړاندې چې دوی ورسره مخ دي د طالبانو نه توانیدل دوی د مخ په زیاتیدونکي داخلي مخالفتونو او په هیواد کې د سلفي جهادي ډلو د کنټرول وړتیا ډېروي.
په دې راپور کې ویل شوي، چې طالبان کولای شي د خپل رژیم پر ضد ولسي اعتراضونه وځپي، خو د طالبانو امنیتي ځواکونه د کورنیو تروریستي ډلو او وسله والو مخالفینو سره په اغیزمنه توګه مبارزه نه کوي. دا ډلې د وخت په تېرېدو سره د طالبانو واکمنۍ ته لوی ګواښ کېدای شي.
په دې تحليل کې دا وړاندوينه هم شوې ده: «د غير پښتون طالب قوماندانانو گوښه کولو، دا شکايتونه په ځانګړې توګه د افغانستان په شمال کې زیاتوي، د طالبانو د امنیتي ځواکونو په جوړښت کې د داعش نفوذ به په اوږد مهال کې د داعش د ماتولو لپاره د هغوی د وړتیا مخه ونیسي».
دا راپور د ښځو په وړاندې د سخت دریځو په اړه د طالبانو د چارواکو مخالفت ته اشاره کوي، په ځانګړې توګه د نجونو د زده کړې په اړه زیاتوي: «د افغانستان د وګړو د پام وړ اکثریت د ښځو د حقونو د محدودولو په برخه کې د طالبانو د تګلارو مخالف دي او د طالبانو د حکومت او راتلونکي په اړه نا امیده دي».
د جګړې د مطالعاتو انسټیټیوټ ویلي؛ طالبان په خپل حکومت باندې د خلکو نیوکو ته اجازه نه ورکوي او د افغانستان د مدني ټولنې سازمانونه په بې رحمۍ سره تر پښو لاندې کوي. د مدني ټولنې فعالان او خبریالان چې د طالبانو اصول نه مراعات کوي شکنجه کیږي او ورکېږي.
