امیرخان متقی وزیر خارجه طالبان، در حالی‌که نامش در فهرست تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد و اجازه سفر به بیرون از افغانستان را ندارد، در دقیقه ۹۰ به نشست سمرقند دعوت شد. وی توانست به ازبیکستان برود و در این نشست شرکت نماید.
شینکی کروخیل؛ سفیر پیشین افغانستان در کانادا می‌گوید: «روسیه در رفتن آقای متقی به تاشکند شاید همکاری کرده باشد، برای این که ریاست شورای امنیت را برعهده دارد.»
نام متقی و ۱۲ تن دیگر از رهبران طالبان در میان ۱۳۵ مقام طالبان استند که در سال ۲۰۱۱ میلادی و بربنیاد یک قطع‌نامه شورای امنیت سازمان ملل متحد به فهرست تحریم‌های این سازمان افزوده شدند.
تحریم‌های سازمان ملل بر این مقام‌های طالبان شامل بسته شدن دارایی‌ها و وضع ممنوعیت بر سفرهایشان است.
اما در سال ۲۰۱۹ میلادی هنگامی که مذاکرات امریکا – طالبان شدت گرفتند، ممنوعیت سفرهای ۱۳ تن از رهبران طالبان برداشته شدند تا آنان بتوانند برای شرکت در مذاکرات، سفر نمایند.
ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست وزیر طالبان، امیر خان متقی وزیر خارجه طالبان، عباس ستانکزی معین سیاسی وزارت خارجه طالبان، خیرالله خیرخواه وزیر اطلاعات و فرهنگ طالبان و عبدالحق وثیق رییس استخبارات طالبان در میان این ۱۳ تن استند.
محمد شفیق همدم؛ آگاه مسایل سیاسی می‌گوید: «کشورهای منطقه و جهان می‌خواهند که اینها بنشینند و نگرانی‌ها و تشویش‌های خود را مطرح بسازند. همچنان در این مجالس به عنوان عضو رسمی دعوت نمی‌شوند، بل به عنوان ناظر دعوت می‌شوند.»
معافیت ممنوعیت سفرهای این رهبران طالبان پس از یک دوره تمدید شدن در بیستم ماه اگست ۲۰۲۲ پایان یافت و تمدید دوباره آن اعضای شورای امنیت سازمان ملل را دو پارچه ساخت و آنان نتوانستند به توافقی واحد در این باره دست یابند، از همین رو این رهبران طالبان با ممنوعیت سفر روبرو استند.
پیش از این، لطیف منصور؛ وزیر انرژی و آب طالبان نیز با وجود داشتن ممنوعیت سفر به ازبیکستان رفت و گزارش‌های وجود دارند که عبدالحق وثیق؛ رییس استخبارات طالبان هم این ممنوعیت را نادیده گرفته است و به قطر سفر کرده است.
جنت کریم؛ آگاه مسایل سیاسی می‌گوید: «تمامی کشورهایی که عضویت مجمع عمومی سازمان ملل متحد را دارند، مکلف به رعایت فیصله‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد استند.»
اما متقی در سمرقند چه گفت؟
وزیر خارجه طالبان در سخنرانی‌اش در حاشیه نشست سمرقند فهرستی از مسایل را زیر نام پیشرفت‌های پسین در افغانستان به خوانش گرفت.
متقی خروج نیروهای خارجی را از افغانستان تسلط دوباره طالبان در کشور را به میان آمدن «حکومت نیرومند مرکزی» نامید و آن را مثبت ارزیابی کرد.
امیرخان متقی در ادامه از حاکمیت نظم و قانون، امنیت مطمئن، پایان دادن به فساد، دسترسی به نهادهای عدلی و قضایی و ممنوعیت کشت کوکنار و قاچاق مواد مخدر سخن گفت.
اما واکنش‌ها به این سخنان وزیر خارجه طالبان چیست و آیا سخنان متقی با واقیعت‌های افغانستان همخوانی دارند؟
شماری از آگاهان مسایل سیاسی – حقوقی با اشاره به افزایش ناداری، سرکوب حقوق و آزادی‌های مدنی، آزادی بیان و فرار مغزها از کشور می‌گویند که تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، مثبت نه، بل ویرانگر بوده است.
آنان می‌گویند که کشتارهای هدفمندانه و صحرایی، شکنجه، سرکوب و بازداشت‌های خودسرانه نشان می‌دهد که تسلط طالبان با آنچه وزیر خارجه آنان در سمرقند گفت تفاوت بسیاری دارد.
در این میان، در حالی که طالبان هم بر بنیاد توافقنامه دوحه و هم بر بنیاد تعهدات لفظی شان به منطقه و جهان مکلف به تن دادن به ایجاد یک حکومت فراگیر و همه شمول و حرمت گذاشتن به حقوق بشر به ویژه حقوق زنان استند، وزیر خارجه طالبان از این تعهدات شان سخنی به میان نیاورد.
