جهان در سال ۲۰۲۲ میلادی، فراز و فرودهای بسیاری را گذشتاند. جنگ روسیه و اوکراین، تحولات پاکستان و ایران و نیز رویدادهایی در امریکا، چین و تایوان نیز رخ داده‌اند. بسیاری از این رویدادها بر وضعیت مردم افغانستان اثرهایی داشته‌اند.
پاکستان
پاکستان تنها در ۸ ماه پسین سال ۲۰۲۲، گواه عَزل یک نخست وزیر (عمران خان)، به قدرت رسیدن شهباز شریف، راهپیمایی‌های میلیونی در برابر نظام، حمله بر جان عمران خان نخست وزیر پیشین، تغییر رییس ستاد ارتش، لغو آتش بس میان تحریک طالبان پاکستان و به‌هم خوردن روابط پاکستان با طالبان بوده‌است.
عمران خان پس از نگرفتن رأی اعتماد در پارلمان پاکستان، از کرسی نخست‌وزیری برکنار شد و در یک سال پسین، جنجال‌های تازه‌ای را در پاکستان به میان آورد.
رسانه‌های بین‌المللی گزارش کرده‌اند که پیش از کنار زده شدن عمران خان، اختلاف‌های شدیدی میان وی و ارتش آن کشور، به ویژه در سیاست خارجی پاکستان ظاهر شده بود. آقای خان از حکومت شهباز شریف، کسی که اکنون نیز بر کرسی صدارت پاکستان تکیه زده‌است، خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام بود؛ اما آقای شریف با تأکید بر زمان اصلی انتخابات در ۲۰۲۳ به خواست خان و طرفداران وی پاسخ مثبت نداد.
عمران خان در راهپیمایی ۳ نوامبر ۲۰۲۲ هنگامی که باهوادارنش در برابر حکومت آقای شریف حضور یافته بود، مورد حمله‌ی یک مرد مسلح قرار گرفت و از ناحیه‌ی ساقِ پا زخم برداشت.
او که متهم به هم‌دستی با ارتش بود، پس از نگرفتن رأی اعتماد از پارلمان آن کشور، جنرال قمر باجوه، رییس ستاد ارتش پاکستان را متهم به دست داشتن در توطئه برای برکناری‌اش از سمت نخست‌وزیری پاکستان کرده بود.
با این حال، چندی پیش شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، جنرال عاصم منیر را که مناسبات خوبی با عمران خان نخست وزیر پیشین پاکستان نداشت، به عنوان رییس تازه‌ی ارتش پاکستان معرفی کرد.
بر بنیاد بند ۳ اصل ۲۴۳ قانون اساسی پاکستان، رییس جمهوری این کشور به پیشنهاد نخست وزیر، فرماندهان ارتش پاکستان را منصوب می‌کند. نخست وزیر پاکستان با مشوره‌ی مقام‌های عالی پاکستان و فرماندهان ارتش این کشور از جمله فرمانده کُل ارتش پاکستان، برای انتصاب جانشین وی تصمیم می‌گیرد. فرمانده کل ارتش پاکستان هر ۳ سال یک‌بار تغییر می‌کند.
از سال ۱۹۷۲ تاکنون ۱۰ فرمانده کل برای ارتش پاکستان منصوب شده‌اند که انتصاب ۵ تن از آنان، از سوی نواز شریف برادر نخست وزیر کنونی پاکستان انجام شده‌است.
شکستن آتش بس از سوی تحریک طالبان پاکستان، یکی دیگر از مهمترین رویدادهای سال ۲۰۲۲ در پاکستان بود.
تحریک طالبان پاکستانی به کمک تحریک طالبان افغانستان، با حکومت پاکستان آتش بس کرده بودند.
حملههای تحریک طالبان پاکستان (TTP) در منطقه‌ی بنو و انفجارهای چندگانه‌ی هفته¬ی گذشته که در بخش I-10 اسلام‌آباد رخ داد، نشان می‌دهد که رویدادهای هراس‌افگنانه، به ویژه پس از لغو آتش بس توسط تحریک طالبان پاکستان افزایش یافته‌است.
در حمله‌ی انتحاری روز چهارشنبه که در شهر کویته در جنوب‌غرب پاکستان رخ¬داد، چهار تن مشمول یک افسر پولیس کشته شدند و ۲۳ تن دیگر زخم برداشتند.
حمله¬های رخ داده در پاکستان، ظاهرن این کشور حامی طالبان را در افغانستان به تقابل با آنان واداشته‌است. درگیری میان نیروهای جنگ¬جویان طالبان در امتداد خط مرزی دیورند با سربازان پاکستانی و گفته¬های مقام‌های پاکستان نشان¬گر این تیرگی روابط است.
رعنا ثناالله، وزیر داخله‌ی پاکستان، در یک نشست خبری در اسلام آباد در این باره گفت: «ببینید، این وعده فقط برای ما نیست؛ بلکه برای کُل جهان است. آنان (طالبان) به تمام جهان وعده دادند که از خاک افغانستان برضد هیچ کشوری کار گرفته نخواهد شد. با آن‌که طالبان پس از به قدرت رسیدن بر جلوگیری از حمله‌ها از خاک افغانستان تعهد کردند؛ اما اکنون به تعهد شان عمل نکرده‌اند».
پیش از این بلال بوتو زرداری، وزیر خارجه¬ی پاکستان نیز در یک نشست خبری از طالبان خواسته بود تا اجازه ندهند از خاک افغانستان در برابر همسایه‌های این کشور کار گرفته شود.
رسانه های پاکستانی گزارش داده‌اند که در هشت ماه گذشته، پس از برکناری عمران خان و تشنج‌های ایجاد شده توسط وی، کلدار در برابر دالر کاهش یافته و اقتصاد «فلَج» این کشور رو به ویرانی است.
دولت ایالات متحده نیز با بدتر شدن اوضاع در این کشور، از تمامی کارمندان سفارت آن کشورخواست که در روزهای تعطیلی از سفرهای غیر ضروری به مناطق گوناگون پاکستان خود داری کنند.
با این حال، به گفته‌ی مؤسسه‌ی مطالعات صلح پاکستان (PIPS) مستقر در اسلام‌آباد، پاکستان در سال ۲۰۲۱ گواه افزایش ۴۲ درصدی حملههای هراس‌افگنانه بوده‌است. این نهاد در گزاشی گفته‌است که تحریک طالبان پاکستان، به تنهایی مسؤول ۸۷ حمله در سال گذشته‌ی میلادی در پاکستان بوده که منجر به کشته شدن ۱۵۸ نفر شده‌است.
این رقم، افزایش ۸۴ درصدی حمله‌ها را در مقایسه با سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد. روز گذشته نشریه¬ی «بلوم‌برگ» گزارش داده که ارتش پاکستان گفته‌است که برای رفع تهدیدهای هراس‌افگنان، عملیات نظامی را برضد شاخه¬های محلی طالبان در افغانستان آغاز می¬کند.
در این گزارش به نقل از ارتش پاکستان آمده‌است: با هشدار بر این¬که ارتش پاکستان بدون تمایز با«هراس‌افگنان» مبارزه می¬کند؛ اما از سوی دیگر طالبان محلی افغانستان حملههای خود را در تمامی نقاط جنوب آسیا از سر گرفته‌اند.
ایران
کشته شدن مهسا امینی، تحریم اقتصادی شدید و فروش جنگ‌افزار به روسیه، از کلان‌ترین مواردی است که نگرانیهای جدی مردم ایران و جامعهی جهانی را در سال ۲۰۲۲ میلادی برانگیخت.
کشته شدن مهسا امینی، بزرگ‌ترین رویداد ماه‌های پسین در ایران است که باعث اعتراض‌ها و واکنش-های گسترده‌ای در درون و بیرون از ایران شد. مهسا امینی دختر ۲۲ ساله ایرانی بود که در بازداشت پولیس گشت و ارشاد دولت ایران جان باخت و نامش در شبکه‌های اجتماعی میلیون‌ها بار تکرار شد.
نهاد حقوق بشر ایران در ۲۲ دسامبر نام‌ها و شیوه‌ی قتل ۵۷۳ تن از کشته شدگان مربوط به خیزش سراسری ایران را که توسط مأموران امنیتی جمهوری اسلامی به قتل رسیده‌اند، اعلام کرد.
بر بنیاد گزارش سازمان حقوق بشر ایران، تا ۴ نوامبر ۲۰۲۲ بیش‌ترین کشته شده‌ها به ترتیب باشندگان سیستان و بلوچستان، مازندران، تهران، کردستان و گیلان بوده‌اند.
بربنیاد این گزارش در اعتراض های اخیر ایران، از ۱۷ سپتامبر تا ۱۷ دسامبر ۲۰۲۲ میلادی ۴۹۶ تن جان خود را از دست داده‌اند. از این میان ۶۸ نفر از آنها کمتر از ۱۸ سال سن داشته‌اند.
نهاد حقوق بشر ایران در این گزارش به گونه‌ی تخمینی، بازداشت‌شدگان تا ۱۷ دسامبر را، ۱۸۴۵۲ نفر اعلام کرده‌است.
دولت ایران تنها با راهپیمایی شهروندان این کشور مواجه نبوده؛ بل تحریم‌های اقتصادی امریکا مبنی بر غنی سازی مواد هستهای نیز بر وضعیت شهروندان آن کشور تأثیر فراوان داشته‌است.
این درحالی است که ایران همواره اتهام کوشش برای دست‌یابی به جنگ‌افزارهای هستهای را رّد کرده و گفته‌است که فناوری هستهای آن کشور، تنها برای استفاده از اهداف غیرنظامی است.
جنگِ روسیه و اکراین
روسیه در فبروری ۲۰۲۲ تهاجمش را به هدف تسخیر سریع اوکراین و سرنگونی دولت ولادیمیر زلنسکی آغاز کرد.
در اوایل صبح روز ۲۴ فبروری، روسیه به اوکراین حمله کرد و نزدیک به ۱۰۰ موشک بر دو سکوی زمینی و دریایی اوکراین شلیک کرد و پس از آن حملههای زمینی روسیه به اوکراین آغاز شد.
در شمال، از بلاروس به سمت کی‌یف در شرق، از غرب روسیه به سمت خارکف و در جنوب، از کریمیه تا خرسون حملههای زمینی روسیه آغاز شد.
بلند پایه‌ترین جنرال امریکایی تخمین می‌زند که نزدیک به ۱۰۰۰۰۰ سرباز روسی و ۱۰۰۰۰۰ سرباز اوکراینی در جنگ روسیه با اوکراین کشته یا زخمی شده‌اند.
جنرال مارک میلی، رییس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده نیز گفت که در حدود ۴۰۰۰۰ غیرنظامی پس از گرفتار شدن در درگیری‌ها، جان خود را از دست داده‌اند. این برآوردها بالاترین برآوردهای ارائه شده از سوی یک مقام غربی در باره‌ی تلفات جنگ روسیه و اوکراین است.
او همچنین گفت که نشانه‌هایی که کی‌یف تمایل دارد دوباره وارد گفت‌وگو با مسکو شود، روزنه‌ای را برای احتمال مذاکرات می‌گشاید.
چین و تایوان
پس از سفر نانسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان امریکا به منطقه‌ی تایوان چین در اوایل ماه اگست، چین عزم خود را برای سرکوب هرگونه تلاش جدایی طلبان یا نیروهای خارجی، برای دست‌یابی به “استقلال تایوان” نشان داد.
چین، ضمن تکرار موضع ثابت خود در قبال مسئله‌ی تایوان، شماری از تمرین‌های رزمی مشترک را در اطراف جزیره‌ی تایوان انجام داد و تحریم‌هایی را بر ضد پلوسی و اعضای خانواده‌ی وی و اقدام‌های تنبیهی را برای جدایی طلبان سرسخت «استقلال تایوان» اِعمال کرد.
چین در این سال با مؤفقیت میزبان بازی‌های المپیک زمستانی و پارالمپیک ۲۰۲۲ پکن بود.
پکن، اولین “شهر المپیک دوگانه” جهان شد و ورزش‌کاران چینی، بهترین نتایج بازی‌های زمستانی این کشور را کسب کردند.
بیستمین کنگره‌ی ملی حزب کمونیست چین از ۱۶ تا ۲۲ اکتبر در پکن برگزار شد. این نشست طرحی را برای ساختن چین به یک کشور مُدرن سوسیالیستی ارائه کرد.
شی جین پینگ در ۲۳ اکتبر به حیث دبیر کُل کمیته مرکزی حزب کمونیست چین انتخاب شد و به عنوان رییس کمیسیون نظامی مرکزی حزب کمونیست چین نیز گماشته شد.
در همین حال، چین و روسیه در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد برخلاف کشورهای جهان خواستار تمدید معافیت از ممنوعیت سفر طالبان شدند.
ایالات متحده
انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره‌ی امریکا در این سال برگزار شد و در این انتخابات، بیش از ۴۲ میلیون شهروند امریکایی رأی دادند.
به نظر می‌رسید که دموکرات‌ها در انتخابات میان‌دوره‌ای شکست بخورند. به گونه‌ی معمول، حزبی که کاخ سفید را کنترول می کند، در انتخابات میان‌دوره‌ای متضرر شد و محبوبیت بایدن در تابستان، در پایین ترین سطح تأریخی خود در انتخابات قرار داشت.
اما چند پیروزی در روند قانون‌گذاری سبب شد که دموکرات‌ها در انتخابات میان‌دوره‌ای بهتر از انتظار عمل کنند. دموکرات‌ها کنترول سنا را در دست داشتند و حتا یک کرسی به صفوف خود اضافه کردند.
قطر
قطر در سال ۲۰۲۲ میلادی، میزبان بازی‌های المپیک بود. قطری‌ها در بازی‌های گشایشی در برابر تیم اکوادور شکست خوردند و در برابر تیم آلیو سیسه، تن به شکست دادند.
قطر در این سال، به نخستین میزبان تأریخ جام جهانی مبدل شد که از مسابقات فوتبال کنار رفت و با جام جهانی خداحافظی کرد.
