در پی افزایش نگرانی‌ها از تهدید داعش شاخه خراسان، رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی در تماس با آمو می‌گوید که این گروه به سه دسته با چشم‌اندازهای متفاوت در افغانستان تقسیم شده است.
به گفته آقای نبیل، داعش شاخه خراسان چالش اصلی برای منطقه به شمار می‌رود و این گروه به فن‌آوری پیشرفته به شمول دست‌یابی به راه‌کارهای تازه مالی دسترسی دارد. رییس پیشین امنیت ملی افغانستان هم‌چنان تاکید می‌ورزد که طراحی حمله‌های داعش شاخه خراسان در کرمان ایران و مسکو نیاز به مرکز ثابت نداشته است. به گفته او، استخدام افراد، برنامه‌ریزنی و فراهم‌آوری امکانات لوژستیکی آن در مکان‌های مختلف صورت می‌گیرد که این حملات را بیش‌تر مخلق و پیچیده می‌سازد.
داعش در افغانستان
پس از به قدرت رسیدن طالبان در اگست ۲۰۲۱ (اسد ۱۴۰۰)، به سلسله حمله‌های خود در افغانستان ادامه داد؛ حمله‌هایی که بیش‌تر مردم اهل تشیع و مقام‌های طالبان را هدف قرار گرفت، از والی طالبان برای بلخ گرفته تا برخی فرماندهان کلیدی آنان. در آخرین مورد هم این گروه حمله مرگبار قندهار را انجام داد، حمله‌ای در مرکز اقتدار قدرت هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان.
آقای نبیل این سه دسته داعش را این گونه بیان می‌کند: «یکم، داعشى كه اكثرا متشكل از گروه‌هاى تروريستى ساخته شده نظاميان و استخبارات پاكستان است و بيشتر در اداره پاكستان است. تمركز آن در ولايات مشرقى افغانستان همچون كنر و نورستان است و از يك طرف منحيث وسيله فشار بالاى طالبان افغانستان استفاده مي‌شود و در ضمن اهداف بيرون مرزى شان شامل كشمير هند و هندوستان مي‌شود. در بعضى موارد با شاخه شبه قاره هند القاعده هماهنگى دارند.»
رییس پیشین امنیت ملی افغانستان، از گروه‌های طالبان همچون دسته دوم داعش افغانستان نام می‌برد به گفته او، اهداف داخلی و بیرونی را دنبال می‌کنند. رحمت‌الله نبیل، می‌گوید، برخی حمله‌های اخیر زیر نام داعش از سوی همین گروه‌های طالبان انجام می‌شود. آقای نبیل می‌افزاید: “{طالبان} با بزرگنمايی داعش به كشورهاى منطقه چنين اذعان مي‌دارند كه اگر كشورهاى منطقه در صدد تضعيف حكومت طالبان كه اجنداى داخلى دارند، شوند؛ بديل آن‌ها داعش خراسان كه اجنداى بيرونى دارد، تقويت خواهد شد و خطر را متوجه منطقه خواهند ساخت.”
رحمت‌الله نبیل از دسته سومی داعش که آن را داعش اصلی و شاخه خراسان می‌خواند، همچون چالش جدی برای منطقه یاد می‌کند.
او می‌گوید: «داعش خراسان اصلى است كه بعد از اشغال و تحويل‌دهى افغانستان و آزادی يك تعداد از جنگجويان شان از سال ٢٠٢١ تقويه شده‌اند، که این چالش بزرگی برای منطقه به شمار می‌رود.»
به باور آقای نبیل، این دسته داعش به فن‌آوری پیشرفته دسترسی دارد. او می‌گوید: «آنان به فن‌آوری‌ها/ مکانیسم‌های مالی جدید مانند ارزهای رمزنگاری‌شده، ارزهای دیجیتال، معادن، قاچاق مواد مخدر و غیره دسترسی دارند. احیای انگیزه ایدئولوژیک به ویژه پس از خروج نیروهای ائتلاف، نه تنها در افغانستان، بلکه در منطقه و فراتر از منطقه افزایش یافته است. این گروه‌ها دارای قلمرو مطلوب و استراتژیک هستند.»
تهدید منطقه‌ای داعش شاخه خراسان
برای نخستین‌بار مسوول دو حمله مرگبار منطقه‌ای در در سه ماه گذشته شاخه داعش خراسان شناخته شد؛ حمله کرمان ایران که ۸۴ کشته و ۲۸۴ نفر زخمی در پی داشت و حمله مسکو که حدود ۱۴۰ کشته و بیش از ۱۴۰ زخمی برجا گذاشت. این حمله‌ها حضور جنگجویان برخی کشورهای آسیایی میانه به‌ویزه شهروندان تاجیکستان را هم در صف داعش شاخه خراسان نشان داد. از سال ۲۰۱۵ بدین‌سو بارها از سربازگیری داعش شاخه خراسان از کشورهای منطقه گزارش‌هایی منتشر شده بود.
به تازه‌گی، فرانک مک کنزی، فرمانده پیشین ستاد فرماندهی مرکزی ارتش ایالات متحده گفته که داعش عراق و شام و داعش شاخه خراسان نه‌تنها بر روسیه بل در تلاش حمله بر ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی استند. جنرال مک‌کنزی در گفت‌وگوی تازه با شبکه خبری ای‌بی‌سی، گفته است که داعش شاخه‌ی خراسان در افغانستان زیر فشار نیست و به باور او، وقتی زیر فشار نباشند، در آن‌صورت داعش به‌دنبال طرح عملیات خارجی است. او می‌گوید: “من باور دارم به ۲۵۰۰ سرباز باور داشتم، در صورتی‌که دو‌هزار و پنج‌صد سرباز امریکایی به‌اضافه دیگر نیروهای ناتو در افغانستان باقی می‌ماندند، می‌توانستند با داعش مبارزه کنند و نسبت به اکنون در شرایط بهتر امنیتی می‌بودیم.”
در این میان، رحمت‌الله نبیل در باره پیچیدگی حمله‌های منطقه‌ای داعش شاخه خراسان می‌گوید و آن را نسخه پیشرفته‌تر القاعده با راهبرد تازه می‌داند. به باور او: ” به نظرم طراحى حملات چون كرمان و مسكو ضرورت به مركز ثابت ندارد. افراد شامل اين حملات از يكجا استخدام ميشوند، طرح و برنامه‌ريزى از جاى و مكان ديگرى طراحى شده مي‌تواند و امكانات لوژستيكى بيشتر از كشورهایی كه در آن حمله صورت مي‌گيرد، تهيه و تدارک می‌گردد كه اين حملات را بيشتر مغلق و پيچيده مي‌سازد.”
آقای نبیل همچنین تاکید می‌ورزد که تمایل و رقابت برخی از کشورهای منطقه برای استفاده از فضا/سرزمین‌های بدون حکومت و تحت حکومت در افغانستان به عنوان فرصتی برای بهره‌برداری از تروریسم به عنوان ابزار سیاسی و گسترش سلطه شان افزایش یافته است.
چشم‌انداز داعش شاخه خراسان
ارزیابی سالانه تهدیدات نهادهای استخباراتی امریکا از پیش از حمله مسکو، از چشم‌انداز داعش شاخه خراسان برای راه‌اندازی حمله‌هایی بر منافع خارجی هشدار داده بود. در ارزیابی جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمده: ” داعش- خراسان با گسترش حملات علیه منافع خارجی در افغانستان سعی دارد حملاتی را انجام دهد که مشروعیت رژیم طالبان را تضعیف کند.” در کنار این، آوریل هاینز، مدیر اطلااعات ملی امریکا می‌گوید که فعالیت داعش خراسان در افغانستان نگران کننده است و این گروه هم‌چنان دنبال طالبان می‌رود.
گزارش اخیر دبیرکل ملل متحد از وضعیت افغانستان که در ماه مارچ منتشر شد نیز از اهداف داخلی و خارجی داعش شاخه خراسان در افغانستان هشدار داد. در این گزارش آمده است: «داعش تمرکز خود را بر هدف قرار دادن غیرنظامیان شیعه و مقامات بالفعل {طالبان} حفظ کرده و در تبلیغات خود به حملات علیه جامعه بین‌المللی از جمله سازمان ملل ادامه می‌دهد. همچنین به تلاش‌های خود برای جذب نیرو از کشورهای منطقه ادامه داد و در تبلیغات خود، مشارکت اتباع خارجی را در حملات خود ترویج کرد.»
کشورهای منطقه به‌ویژه روسیه و برخی کشورهای آسیایی میانه نیز پیوسته از فعالیت گروه‌های هراس‌افگن در افغانستانِ زیر اداره طالبان نگرانی کرده‌اند، به ویژه داعش شاخه خراسان. ضمیر کابلوف، فرستاده ویژه روسیه برای افغانستان در پی حمله مسحانه بر یک کنسرت در مسکو گفت که همکاری کشورش با طالبان برای مبارزه با هراس‌افگنی به گونه منظم جریان دارد.
طالبان که ادعای اجازه ندادن به کارگیری از خاک افغانستان در برابر کشورهای دیگر را دارند، فعالیت تهدیدساز داعش خراسان برای منطقه را تایید نمی‌کنند، بل از نگرانی‌ها در پیوند به آن همچون بزرگ‌نمایی از سوی ایالات متحده یاد دمی‌کنند. به گفته آنان، داعش در افغانستان سرکوب شده و اگر یک درصدی هم باقی مانده باشد، سرکوب خواهند شد.
شمار جنگجویان داعش در افغانستان
در فبروری سال گذشته میلادی، سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه گفت که شمار جنگجویان داعش خراسان به ۶۵۰۰ تن در افغانستان رسیده و از این میان ۴هزار جنگجوی در نزدیکی مرز با تاجیکستان جابجا شده‌اند. گزارش بازرس ویژه امریکا برای افغانستان در ماه جون سال گذشت گفت، شمار این جنگجویان یک تا سه هزار است. با این حال رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان می‌گوید، با در نظرداشت فراهم‌آوری سهولت‌های از سوی طالبان و بلند رفتن انگیزه‌های افراطی ممکن شمار هراس‌افگنان افزایش یافته باشد.
