از آغاز تاسیس پاکستان در سال ۱۳۲۶ هجری خورشیدی تا امروز، روابط این دو کشور بنابر اختلاف تاریخی ناشی از عدم شناسایی خط دیورند از جانب افغانستان همواره متشنج بوده و تبعات نا گواری را برای کشور ما داشته است. این اوضاع متشنج در طول هشت دهه منتج به مداخلات و تجاوزهای مکرر پاکستان در ابعاد مختلف وجود داشته که یکی از آن‌ها نقض حریم فضایی افغانستان توسط آن کشور است.
در این نوشته عمده ترین موارد این گونه نقض را به استناد مدارک رسمی حکومت‌های مختلف افغانستان اختصارا به تحریر می‌آورم.
نخستین مورد نقض حریم هوایی افغانستان توسط قوای هوایی پاکستان در ۲۲ جوزای سال ۱۳۲۸ هجری خورشیدی بوقوع پیوست. بدین معنا که قوای هوایی پاکستان منطقه مغلگی پکتیا را بمباردمان نموده که در نتیجه آن به تعداد ۳۲ تن شهید و عده‌ای از مردم محل مجروح شدند. ضمن آن که این امر منتج به تشنج بیشتر اوضاع بین دوکشور گردید و شاه ( محمد ظاهر شاه) یک روز را عزای عمومی اعلان کرد و در عکس العمل به این اقدام پاکستان شورای ملی افغانستان در ماه اسد همان سال معاهده دیورند را ملغی اعلام نموده و مبارزات مردم آن طرف خط دیورند را جهاد پشتونستان شناخته و از آن حمایت اش را اعلام داشت.
در ۹ اسد سال ۱۳۳۹ خورشیدی، طیاره اکتشافی – جاسوسی نوع «یو ۲» امریکایی از پاکستان پرواز نموده حریم فضایی افغانستان را نقض کرده و با عبور از کشور ما در قلمرو شوروی سابق سقوط داده شد. در برابر این عمل وزیر خارجه وقت افغانستان سردار محمد نعیم عکس العمل نشان داده و آن را تجاوز بر حریم افغانستان دانست.
همچنین در ماه اسد همان سال وزارت خارجه افغانستان با صدور اعلامیه از تجاوز دو فروند هواپیمای جت پاکستان در مناطق سرحدی ولایت کندهار اطلاع داده و آن را محکوم کرد.
پس از آن که نخستین جمهوریت افغانستان به زعامت محمد داود در سال ۱۳۵۲ هجری خورشیدی تاسیس شد و یکی از شاخص های عمده سیاست حکومت مذکور بحث حق خود ارادیت پشتونستان با جدیت آغاز و تعقیب گردید؛ مناسبات کابل و اسلام آباد به شدت به وخامت گرایید. این امر فرصت مداخلات بیشتر به حکومت پاکستان را میسر کرد که یکی از موارد آن نقض حریم هوایی افغانستان بود. چنان‌که در سال ۱۳۵۳ خورشیدی یک چرخبال نیروهای هوایی پاکستان که برای توپوگرافی در ولسوالی آسمان کنر فرود آمده بود با هفت تن سرنشین آن بدست نیرو های افغان افتاد، که سرنشینان آن به جلال آباد جهت تحقیقات انتقال و برای بازدید چرخبال مذکور اتشه‌های نظامی کشورهای متحابه مقیم کابل توسط وزارت دفاع افغانستان به اسمار برده شدند. بعد از مدتی پرسونل نظامی پاکستان و چرخبال مذکور به جانب آن کشور تسلیم داده شدند.
در دورن حاکمیت جمهوری دموکراتیک و بعدا جمهوری افغانستان (۱۳۵۷ – ۱۳۹۱ خورشیدی) بارها قوای نظامی پاکستان به نقض حریم کشور از سوی مقامات مربوط رسما متهم شده‌اند .
به گونه مثال در مورد ذیل:
به تاریخ دوم حمل سال ۱۳۵۸ هجری خورشیدی به ساعت ۴ و ۴۰ دقیقه یک هواپیمای پاکستانی در عمق ساحه درویشان لشکرگاه هلمند تجاوز کرد که با تعقیب هواپیماهای نیروهای هوایی افغان فرار نمود.
در ۲ حمل سال ۱۳۶۷ هجری خورشیدی وزارت خارجه جمهوری افغانستان شاژدافیر پاکستان را احضار و احتجاج حکومت افغانستان مبنی بر نقض حریم کشور را به اوخاطرنشان نمود. در احتجاجیه آمده بود که یک فروند طیاره جیت نظامی دو چرخبال قوای افغانستان را که از بدخشان به برگ متال نورستان پرواز لوژستیکی داشتند راه گیری کرده و بر آن‌ها آتش گشوده است.
در جوزای سال ۱۳۶۹ هجری خورشیدی؛ نامه‌ی حکومت افغانستان به اداره «سکاپ» ملل متحد سپرده شده بود که حکومت پاکستان را متهم نمود که از مفاد موافقتنامه جینوا (منعقده ۱۳۶۷ خورشیدی بین افغانستان و‌پاکستان به ضمانت امریکا و اتحاد شوروی برای تامین صلح و عدم مداخله پاکستان و افغانستان در امور یکدیگر) تخطی کرده و ۱۶ مورد آن مشخص شده بود که از جمله نقض حریم هوایی افغانستان را نیز شامل بود.
همچنین در ۱۴ جوزای سال ۱۳۹۵ خورشیدی یک چرخبال نوع «ام آی ۱۷» پاکستانی در ولسوالی ازره ولایت لوگر نشست اضطراری نموده که بعدا حریق شد و سرنشینان آن بدست طالبان افتاده که به جای نا معلومی منتقل گردیدند.
در ۸ حوت ۱۳۹۵ هجری خورشیدی مقامات وزارت خارجه افغانستان سفیر پاکستان را در کابل را احضار و مراتب احتجاج خود را مبنی بر نقض حریم هوایی افغانستان ابراز نموده اظهار داشتند که طیارات پاکستان گزمه‌های هوایی را در حریم افغانستان انجام داده‌اند.
در هفدهم حمل سال ۱۳۹۷ خورشیدی، وزارت خارجه جمهوری اسلامی افغانستان اعلام کرد که هواپیماهای پاکستان مناطقی در مربوطات ولسوالی دانگام ولایت کنر را بمبارد نموده است. این ادعا از سوی مقامات پاکستانی رد شد.
از زمان حاکمیت طالبان در سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی تا اکنون، این سومین بار است که هواپیماهای پاکستانی مناطقی را در ولایت‌های خوست، پکتیکا و کنر مورد حمله قرار می‌دهند که آخرین مورد آن بتاریخ ۲۸ حوت بر مناطقی در خوست و پکتیکا صورت گرفت که منتج به کشته شدن هشت تن از مردم محل شد.
نصرالله ستانکزی آگاه مسایل سیاسی و بین المللی و استاد پیشین دانشکده حقوق و علوم سیاسی در دانشگاه کابل است.
مسئولیت محتوای مقاله‌هایی که در بخش دیدگاه وب‌سایت آمو منتشر می‌شوند به دوش نویسندگان آن است.
