با سقوط دولت اشرف غنی در اگست سال ۲۰۲۱ و بازگشت دوباره‌ی طالبان به‌قدرت، افغانستان گواه آغاز دورِ تازه‌ای از مهاجرت نخبگان و سرمایه‌گذاران از کشور بود.
سرمایهگذارانی که هرکدام‌شان دلیلی برای ثبات بیش‌تر اقتصادی در افغانستان و بهانه‌ای برای چرخیدن چرخ زندگی مردم بود؛ اما با رفتن شان، رمقی به‌جان ناتوان اقتصاد افغانستان نماند و به‌گفته‌ی نهادهای مُعتبر مالی جهان، نَفَس اقتصاد افغانستان به‌شماره افتاد.
نام از افغانستان، کام از دیگران
پس از سقوط جمهوریت در افغانستان، کشورهای همسایه و منطقه مانند ایران، پاکستان و ترکیه، از مقاصد اصلی سرمایهگذارانی بود که از ترس، داروندار خود را برداشتند و برای یافتن زندگی آرام، رنج مهاجرت را به‌جان خریدند.
در سال‌های پسین این کشورها (ایران، پاکستان، ترکیه) هرکدام به‌تناسب موقعیت‌شان، با در نظر گرفتن امتیازاتی برای سرمایه‌گذران خارجی که سرمایه‌گذاران افغانستان در رأس آن قرار داشتند، فرش سرخ پهن کردند و به‌تعبیر معروف «از نام افغانستان، کام » را آن‌ها گرفتند.
یک سرمایه‌گذار خارجی در گذشته می‌توانست با سرمایه‌گذاری ۲۵۰ هزار یورویی در ایران، برای خود و اعضای خانواده‌اش اقامت این کشور را بگیرد؛ اما در سال‌های اخیر و البته در رقابت با کشور ترکیه که در مقایسه با ایران سهولت‌های بیش‌تری را برای سرمایه‌گذاران خارجی در نظر گرفته‌است؛ ایران این مبلغ را به ۹۰ هزار یورو کاهش داد؛ اقدامی که به نظر می‌رسد با استقبال سرمایه‌گذاران افغانستان روبه‌رو شده‌است.
این درحالی است که بربنیاد قوانین ترکیه، شرطِ دادن شهروندی به‌خانواده‌های سرمایه‌گذاران خارجی در آن کشور، با خرید یک خانه‌ی حداقل ۲۰۰ هزار دالری به‌همراه است.
پیش‌تازی سرمایه‌گذاران افغانستان در ایران
ایران، همسایه‌ی غربی افغانستان با داشتن نزدیک به‌یک هزار کیلومتر مرزِ مشترک با افغانستان، یکی از مقاصد اصلی برای سرمایهگذارانی بود که از ترس طالبان سرمایه‌ی خود را از کشور خارج کردند.
رسانه‌های ایرانی در روزهای گذشته گزارش داده‌اند که سرمایه‌گذاران افغانستان، بالاترین سرمایه‌گذاری خارجی را در آن کشور انجام داده‌اند و گوی سبقت را از سرمایه‌گذاران سوئیسی که سال‌ها پرچم‌دار سرمایه‌گذاری خارجی در ایران بودند، ربوده‌اند.
افغانستان با ۳۰ طرح سرمایه‌گذاری به ارزش ۱۴۹.۸ میلیون دالر، بیش‌ترین تعداد طرح و میزان سرمایه‌گذاری خارجی را در ایران طی شش ماه اول سال ۱۴۰۱ داشته‌است.
۸۰ درصد سرمایه‌گذاران افغانستان در ولایت مرزی خراسان رضوی که با اسلام قلعه در ولایت هرات هم مرز است، حضور دارند.
پنج کشور اول سرمایه‌گذاری از ره‌گذر ارزش سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، به‌ترتیب افغانستان با ۱۴۹.۸ میلیون دالر، چین با ۷۵.۵ میلیون دالر، ترکیه با ۴۴.۸ میلیون دالر، هند با ۳۳.۸ و امارات با ۲۰.۹ میلیون دالر استند.
سرمایه‌گذاران افغانستان درحالی در ایران جای‌گاه اول را دارند که سیاست‌های اقتصادی طالبان سبب شده‌است که افغانستان از پنج مقصد صادراتی ایران حذف شود؛ تصمیمی که موجب کاهش قدرت خرید مردم افغانستان و در نتیجه کاهش واردات و خروج سرمایه از کشور شده‌است.
سرمایه‌گذاران در افغانستان ثبات سیاسی و اقتصادی را نمی‌بینند
آگاهان مسایل اقتصادی، دلیل فرار سرمایه‌گذران از کشور را، نبود اعتماد سیاسی و اقتصادی به‌طالبان، موجود نبودن روابط با دیگر کشورها و مصونیت نداشتن جانی و مالی شان می‌دانند و باورمند اند که به‌همین خاطر آن‌ها در تلاش هستند تا سرمایه‌های شان را به‌کشور دیگری انتقال دهند .
مزمل شینواری، آگاه اقتصادی می‌گوید: «سرمایه‌گذاران در افغانستان ثبات سیاسی و اقتصادی را نمی‌بینند، طالبان روابط خوب با جهان ندارند و به‌سیستم بانکی جهان وصل نیستند؛ این درحالی است که آن‌ها با انتقال سرمایه‌ی شان به‌ترکیه، می‌توانند ضمن سرمایه‌گذاری، تابعیت آن کشور را نیز به‌دست آورند.»
ابراز نگرانی بانک جهانی از وضعیت اقتصادی افغانستان
بانک جهانی، در گزارش تازه‌ی خود وضعیت اقتصادی افغانستان را پس از به‌قدرت رسیدن طالبان، «نگران کننده» دانسته‌است.
در این گزارش، از رشد منفی تولید ناخالص داخلی کشور یاد شده و آمده‌است که انتظار می‌رود افغانستان در سال ۲۰۲۲ میلادی، رشد اقتصادی منفی بین ۳۰ تا ۳۵ درصد را تجربه کند.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که کاهش میزان درآمد خانواده‌ها و کاهش در مقدار مصرف آنان، سبب شده‌است که میزان تقاضا در بازارهای افغانستان کاهش یابد.
هم‌چنین در بخش دیگری از این گزارش آمده‌است که اختلال در روند پرداخت پول، محدودیت در ارائه خدمات بانکی و کاهش فعالیت بخش خصوصی، افغانستان را با چالش روبه‌رو کرده‌است.
