هرچند این روزها شغل یا صنعت کهن خراسی در هرات از رونق افتاده‌است؛ اما همچنان این صنعت فعال است و شمار کمی در شهر هرات مشغول انجام این کار استند.
خراس آسیابی است که با نیروی شتر، مرکب و اسپ کار می‌کند و با استفاده از دست‌گاهی از دانه‌های روغنی مانند کنجد، بادام، پسته، چهار مغز و… روغن تولید می‌کند.
خراس‌گران هراتی می‌گویند که این شغل کهن پیشینه‌ی دور و درازی دارد. روزگاری خراسی شغلی پُرطرف‌دار در هرات بوده‌است؛ اما حالا افراد اندکی به این شغل مبادرت می‌ورزند.
آنان یکی از دلایل کم شدن صنعت خراسی را بلند رفتن قیمت کُنجد به دلیل صادرات آن به خارج از کشور می‌دانند.
عبدالجلیل قربانی ساکن هرات است و از معدود افرادی است که هنوز به خراسی مشغول است. او می‌گوید: «ما از این خراسی فعلن روغن کنجد می‌گیریم؛ اما از بادام تلخ، مغز جوز، پسته، تخم بنگ و هر نوع دانه که روغن داشته باشد، می‌توانیم به شکل سنتی روغن گیری کنیم. روزانه ۱۵ تا ۲۰ کیلو روغن کنجد تولید داریم.»
او ادامه داد: «ما مشتری‌های خاص خود را داریم. افرادی که بیماری قلبی دارند و داکتران به آن‌ها توصیه کرده‌اند که از روغن کنجد استفاده کنند، از مشتریان اصلی ما هستند.»
باشندگان هرات خراسی را صنعت قدیمی در هرات می‌دانند که متاسفانه با بی‌توجهی حکومت‌ها حالا در حال از بین رفتن است.
سلطان محمد مرادی که در هرات به دنیا آمده و باشنده‌ی این شهر است، درباره‌ی سابقه‌ی صنعت خراسی می‌گوید: «زمانی که ما بچه بودیم، پیش از انقلاب حدودن ۶۰ دانه خراس در داخل بازار بود. اما به علت این‌که کنجد قیمت شد و درآمد مصرف کننده هم کم است، حالا ۴ یا ۵ کارگاه خراسی در هرات باقی مانده‌است.»
مسوولان اداره‌ی اطلاعات و فرهنگ طالبان در هرات می‌گویند که به کارگاه‌های خراسی جای مشخص در “قلعه‌ی اختیارالدین” داده شده‌است که در آن مکان تاریخی و دیدنی کنجد تولید می شود.
پیشینه‌ی خراس‌گری در ولایت هرات به بیش از ۱۰۰ سال می‌رسد. در حال حاضر چهار کارگاه سنتی خراسی در شهر هرات فعالیت دارد که روغن کنجد را به گونه‌ی سنتی تولید و به فروش می‌رسانند.
