انتشار کتاب مایک پمپئو، وزیر امورخارجه پیشین ایالات متحده‌ی امریکا، موجی از بحث‌ها و واکنش‌ها را در افغانستان برانگیخته است. کتاب «هیچ وقت عقب نکش: نبرد برای امریکایی که دوست دارم» دو روز پیش به بازار آمد.
آقای پمپئو در یک بخشی از این کتاب به مسائل افغانستان، به شمول بحث‌های پشت پرده‌ی مذاکرات صلح میان ایالات متحده و طالبان پرداخته است.
او در این کتاب، حکومت به رهبری محمد اشرف غنی را «بسیار بد» و فساد را از ویژگی¬های آن دانسته است.
وی عبدالله عبدالله رییس اجرایی حکومت پیشین را نیز «رهبر کارتل‌ها»ی معرفی می‌کند که میلیون‌ها دالر کمک‌های امریکا به افغانستان را «دزدیده» است.
پمپئو کیست؟
مایکل ریچارد پمپئو یا همان مایک پومپئو، عضو پیشین کانگرس و سیاست‌مدار امریکایی است که از اپریل ۲۰۱۸ تا جنوری ۲۰۲۱، به عنوان هفتادمین وزیر امور خارجه ایالات متحد امریکا کار کرد. او پیش از آن به مدت یک سال اداره کنندی سازمان استخبارات مرکزی امریکا یا سیا و پیش‌تر نیز نماینده حوزه‌ی کنزاس از حزب جمهوری خواه در مجلس نمایندگان بود که برای نخستین‌بار در ۳ جنوری ۲۰۱۱ میلادی به عضویت این مجلس درآمد.
او پیشینه خدمت در نیروهای زمینی ایالات متحده را نیز در کارنامه‌ی خود دارد. آقای پمپئو که زمانی از منتقدان دونالد ترمپ بود و او را «اقتدارگرا» می دانست، پس از نامزدی ترمپ از سوی حزب جمهوریخواه در انتخابات ۲۰۱۶ میلادی، یکی از هواداران سرسخت آقای ترمپ شد.
ترمپ نیز در نخستین گام، پمپئو را به عنوان رییس سازمان استخبارات مرکزی امریکا یا سیا منصوب کرد.
پمپئو که عضو جنبش تی پارتی در حزب جمهوریخواه است و از راست‌گرایان داخل این حزب به شمار می‌رود.
وزارت خارجه آقای پمپئو با گفت‌وگوهای صلح میان دولت امریکا با طالبان هم‌زمان بود. در این دوره گفته می‌شد که زلمی خلیل‌زاد، نماینده‌ی پیشین وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان، دسترسی مستقیم به آقای پمپئو داشت.
مایک پمپئو در مراسم امضای توافقنامهی صلح میان ایالات متحده و طالبان در دوحه حضور داشت.
افغانستان در کتاب پمپئو
آقای پمپئو نوشته است که برای نخستین بار در تابستان ۲۰۱۳، هنگامی که عضو کنگره امریکا بود، از افغانستان بازدید کرده بود. حالا دیدگاه‌ها و چشم دیدهای خودش در مورد افغانستان را در این کتاب بیان کرده است.
او در این کتاب نوشته است که اگر دولت جمهوری افغانستان از اتحاد درونی برخوردار می‌بود، امکان تشکیل یک ارتش حرفه‌ای کامل‌تری برای افغانستان وجود داشت.
پمپئو با یادآوری از گزارش گروه ناظر شفافیت بین‌الملل در ۲۰۱۷ که افغانستان را سومین فاسدترین کشور جهان اعلام کرده بود، گفته است که وی باری با دونالد ترمپ، رییس جمهور ایالات متحده و هم با مک مستر، مسوول ریشه‌کن سازی فساد در افغانستان شوخی کرده و گفته است که فساد افغانستان «یک ویژگی است، نه یک عارضه» به ادامه این شوخی تاکید می‌کند که فساد، تمام آن چیزی بود که دولت افغانستان را نگه داشته بود.
اشرف غنی در نگاه پمپئو
پمپئو در این کتاب از نخستین دیدارش با اشرف غنی، رییس جمهور پیشین افغانستان یاد کرده و گفته است که وی را برای بار نخست در اگوست ۲۰۱۷ دیده است.
آقای پمپئو می‌گوید که اشرف غنی درخواست دیدار کرده بود و هنگام دیدار با وی، از او پرسیده: «ترمپ چگونه است؟» پمپئو می‌گوید؛ کنجکاوی آقای غنی را درک می‌کرده است، اما پرسش آقای غنی را یک «دلیل بیهوده» برای یک دیدار با یک مقام خارجی می‌داند.
او بر این باور است که غنی رهبر مردم افغانستان نبود. پمپئو می‌گوید که با شمار زیادی از رهبران جهان ملاقات کرده است و در این میان، آقای غنی برای او «نامحبوب‌ترین» بوده است.
پمپئو گفته است: «غنی یک کلاهبردار تمام عیار بود که زندگی امریکایی‌ها را تلف کرده بود و تنها بر تمایل خود برای ماندن در قدرت متمرکز بود. حتا یک بار هم احساس نکردم که او آماده است برای کشورش خطری را بپذیرد که ممکن بود قدرت او را به خطر بیندازد. این من را منزجر می‌کرد.»
او در ادامه کتابش گفته است: « او (غنی) در میان رهبران افغانستان اعتبار زیادی نداشت. وقتی با رهبران قبایل و طالبان ملاقات می‌کردم، همه‌ی آن‌ها با خشم به من یادآوری می‌کردند که در حالی‌که دهه ۱۹۸۰ را سوار بر اسب در آتش هلیکوپترهای شوروی برای آزادسازی کشورشان گذرانده بودند، غنی در دانشگاه جانز هاپکینز و کلمبیا حضور داشت.»
پمپئو می‌نویسد: «من بدون اغراق می‌گویم که غنی دوستان بیشتری در داخل منطقه کلمبیا نسبت به افغانستان داشت. وقتی برای اولین بار در دوران سیا با او ملاقات کردم، مستقیماً به او گفتم: شما در خیابان K (یکی از جاده‌های مهم واشنگتن دی سی) و کانگرس وقت خود را تلف می‌کنید، در حالی‌که باید در هرات و مزارشریف به دنبال متحدین باشید.»
وزیر خارجه پیشین ایالات متحده نوشته است که تنها وجه مشترک دونالد ترمپ و ملا برادر این بود که هردو از اشرف غنی «متنفر» بودند.
مذاکرات صلح
گفت‌وگوهای صلح میان ایالات متحده و طالبان که در اکتبر سال ۲۰۱۸ در شهر دوحه در قطر آغاز شده بود، سومین دور آن در ۱۹ جنوری ۲۰۱۹ در قطر زمانی برگزار شد که آقای پمپئو سمت وزارت خارجه‌ی ایالات متحده را به عهده داشت.
پمپئو در کتابش زلمی خلیل‌زاد، نماینده‌ی پیشین ایالات متحده برای صلح افغانستان را آدمی «پنهان‌کار و رابطه باز» معرفی می‌کند و می‌گوید: «زلمی خلیل زاد، سفیر سابق ایالات متحده در افغانستان و سفیر در سازمان ملل متحد، به رابطه بازی و پنهان کاری شهرت داشت. اما او همچنین در افغانستان بزرگ شده بود و از قوم پشتون، گروه قومی غالب در میان اعضای طالبان بود. او می توانست با هرکسی صحبت کند و سابقه طولانی با اکثر آن‌ها داشت.»
در این میان او تاکید می‌کند که جان بولتون، مشاور پیشین امنیت ملی دولت ترمپ، کاملا مخالف هرگونه مذاکره با طالبان بوده است.
پمپئو در ادامه می‌نویسد: «هر بار که رییس جمهور ترمپ از ما می‌خواست که صحبت را شروع کنیم، از نظر فیزیکی صورتش قرمز می شد.»
او تاکید کرده است که وقتی بحث مذاکره با طالبان آغاز می شد، بر این باور بوده است که «غنی یک دشمن خواهد بود.»
پمپئو می‌گوید که رئیس جمهور غنی تصور می‌کرد که هر معامله‌ای او را از قدرت کنار می‌گذارد.
او تاکید کرده است که به همین دلیل آقای غنی تلاش گسترده‌ی را برای تضعیف مذاکرات امریکا با طالبان را به راه انداخت.
آقای پمپئو می‌گوید که با سرعت گرفتن مذاکرات، آقای غنی همیشه یک مشکل بوده است.
به گفته‌ی او باری آقای غنی را در کابل، زمانی که او با تمام توان از مذاکره با طالبان امتناع می‌کرد، ملاقات کرده است.
پمپئو گفته است که به اشرف غنی، هشدار داده بود که در صورت امتناع از مشارکت در روند مصالحه، انتقال یک میلیارد دالر کمک امریکا به افغانستان را متوقف خواهد ساخت.
پمپئو گفته است: «پیش از روشن شدن موتورهای هواپیمایی من به خارج از کابل، کمتر از پنج سناتور امریکایی با من تماس گرفته بودند تا بگویند که چنین حرکتی جهان را ویران خواهد کرد. من می‌دانم که اشرف غنی با سناتور (لیندزی) گراهام تماس گرفته بود.»
او می‌گوید که به اضافه‌ی مخالفت‌های غنی و بیشتر مقام‌ها در واشنگتن، سرانجام در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ به دوحه قطر سفر کرد تا شاهد امضای «توافقنامهی صلح» میان ایالات متحده و طالبان باشد.
او درباره سفرش به قطر هنگامی که توافقنامهی دوحه میان طالبان و امریکا به امضا می‌رسید نوشته است: «آن روز عجیب‌ترین تجربه خود را به عنوان وزیر خارجه داشتم. پس از یک سفر طولانی با هواپیما از دی سی، وارد هتل شرایتون شدم که شبیه یک کنوانسیون در توره بوره بود.»
در این‌جا منظور آقای پمپئو از اشاره به توره بوره، محل اختفای اسامه بن لادن، رهبر القاعده در دسمبر سال ۲۰۰۱ است. نیروهای امریکایی در آن زمان بالای مغاره‌های توره بوره حمله کردند و جنگ شدید میان آن‌ها، اعضای القاعده و طالبان که به رهبر القاعده پناه داده بودند در گرفت. این عملیات از سوم تا هفدهم دسمبر ۲۰۰۱ ادامه یافت.
آقای پمپئو گفته است که پیراهن تنبان سفید، واسکت‌های سیاه و دستارهای رهبران طالبان در جریان مراسم امضای توافقنامه دوحه او را به یاد اسامه بن لادن می‌انداخته است.
آقای پمپئو می‌گوید که تیم امنیتی وی نگران این بودند که اجازه دهند او وارد محیطی شود که طالبان در آن حضور دارند. اما وی تاکید کرده است که او نگران امنیت شخصی خود نبوده و دیدار با رهبران طالبان از جمله ملا برادر را پیش از امضای توافق نامه ضروری می‌دانسته است.
آقای پمپئو هم‌چنان گفته است که قناعت دادن طالبان و امریکا برای صلح ساده تر بوده است نسبت به قناعت دادن رهبران حکومت جمهوری.
آقای پمپئو، توافقنامه صلح امریکا و طالبان را که در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ به امضا رسید، مبنای ناپایدار برای صلح در افغانستان می‌دانست.
در بخش دیگری از این کتاب آقای پمپئو گفته است وقتی به گذشته نگاه می‌کند، سردرگمی خطرناکی را می‌بیند. به باور پمپئو این نشان می‌دهد که کارکردهای امریکا برای بهتر سازی اوضاع در افغانستان با وجود بیش از یک دهه تلاش ناکام بوده است.
پمپئو گفته است: «هیچ یک از ما نمی‌توانستیم بدانیم که آن فرودگاه (کابل) صحنه یکی از بدترین عقب نشینی‌های امریکا در تاریخ خواهد بود.»
