د ملګرو ملتونو امنیت شورا روانه میاشت د افغانستان په اړه غونډه کوي. دغې شورا ویلي، چې په دې غونډه کې به د افغانستان د بشري وضعیت او بشري حقونو په ګډون د سیمې وضعیت وڅېړل شي.
د امنیت شورا په ویب پاڼه کې د خپرو شویو معلوماتو له مخې، دغه غونډه چې د ډسمبر په میاشت کې جوړیږي، د مهمو چارواکو له خوا د راپورونو وړاندې کولو او بیا د تړلو سلا مشورو په ګډون موضوعات شامل وي.
روزا اوتونبایوا، د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې او په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه پلاوي (یوناما) مشره به د اصلي راپور د وړاندې کولو مسولیت پر غاړه ولري.
په دې غونډه کې به د اکوادور سفیر اندریس مونتالوو سوسا او د افغانستان د ۱۹۸۸ کال د بندیزونو د کمېټې مشر، د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ د دفتر استازي او د مدني ټولنې یو شمېر بنسټونه هم ګډون وکړي.
په دې غونډه کې به د امنیت شورا د ۱۹۸۸ کال د بندیزونو د کمېټې د څارنې د ټیم ماموریت وغځوي. دا کمېټه د طالبانو او اړوندو ډلو سره د تړلو اشخاصو او بنسټونو د بندیزونو د څارنې دنده پر غاړه لري.
دا غځونه په داسې حال کې کیږي چې افغانستان د بشري حقونو د سرغړونو او د پوځي فعالیتونو د زیاتوالي په اړه د اندېښنو له امله د نړیوال فشار سره مخ دی.
بشري بحران او د مرستو رسولو ننګونې
په دې غونډه کې به په افغانستان کې پر ژور بشري بحران هم خبرې وشي. یو بحران چې ملیونونه خلک یې سمدستي مرستو ته اړتیا لري.
د اوچا استازی به د مرستندویه وضعیت په اړه یو راپور وړاندې کړي او ننګونې به په ګوته کړي لکه د مرستندویه کارمندانو لپاره محدود لاسرسی او د طالبانو تر واک لاندې کلیدي سیمو څخه د ښځو ایستل.
یوناما چې اوسنی ماموریت یې د ۲۰۲۵ کال د مارچ تر ۱۷ نیټې پورې تمدید شوی، د افغانستان د خلکو د ملاتړ او د هیواد د وضعیت د څېړلو په برخه کې یو له مهمو نړیوالو لوبغاړو څخه ګڼل کېږي.
د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ د دفتر د راپور له مخې، افغانستان له بې مخينې بشري ناورین سره مخ دی چې د دغه هېواد نږدې نیمايي نفوس یې اغېزمن کړی دی.
د سپټمبر په میاشت کې د اوچا احصایې ښیي چې په افغانستان کې ٢٣.٧ میلیونه خلک بېړنیو مرستو ته اړتیا لري؛ خو د ٢٠٢۴ لپاره د افغانستان د بشري اړتیاوو او ځواب ورکولو پروګرام یوازې د خپلې اړتیا بودیجې ۴٠سلنه چې ٣.٠٦ ميلیارد ډالر کېږي ټاکلې ده.
د بشری حقونو ناوړه وضعیت
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه پلاوي (یوناما) نوی راپور چې د نومبر په لومړۍ نېټه خپور شو، په دغه هېواد کې د بشري حقونو د وضعیت یو تت انځور وړاندې کوي. د طالبانو سخت بندیزونه، په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو پر وړاندې، بنسټیزې آزادۍ تر پښو لاندې کوي.
دا راپور د «امربالمعروف او نهى عن المنکر» قانون پلي کولو ته اشاره کوي، چې پکې داسې احکام شامل چې د روغتون ښځینه کارکونکو ته دا الزامي کوي چې د نارینه محرم سره سفر وکړي او د دې قوانینو د اطاعت څارنه وکړي.
د دغه راپور له مخې، په عام محضر کې اعدامونه او په جرمونو تورن کسان په درو وهل هم دوام لري، چې د طالبانو سختې تګلارې نوره هم روښانه کوي. د ملګرو ملتونو سرمنشي انتونیو ګوتریش او د یوناما مشرې روزا اوتونبایوا د طالبانو دغه عمل غندلی دی. اوتونبایوا په دې وروستیو کې ویلي چې له زده کړو او ټولنیز ژوند څخه د ښځو او نجونو ایستل افغانستان « شاتګ» په لور بيايي.
نړیوال غبرګون
نړیوال فشارونه مخ په زیاتېدو دي چې طالبان دې ته اړ کړي چې د نړیوالو معیارونو سره سم عمل وکړي. د سپټمبر په میاشت کې استرالیا، کاناډا، جرمني او هالنډ په رسمي ډول له افغانستان څخه وغوښتل چې د ښځو پر وړاندې د هر ډول تبعیض د له منځه وړلو له کنوانسیون څخه سرغړونه پاى ته ورسوي.
دوى په یوه ګډه خبرپاڼه کې چې د ٢٢ غړو هېوادونو لخوا لاسلیک شوې، د دې کنوانسیون د ٢٩ مادې له مخې عدالت نړیوالې محکمې ته د منځګړیتوب او د دوسيې د احتمالي ارجاع غوښتنه وکړه.
له دې فشارونو سره سره طالبان لا هم د نړيوال تعامل په لټه کې دي. په دې وروستیو کې ازبکستان د طالبانو له خوا د ټاکل شوي سفیر باورلیک ومانه، ورته اقدام پخوا د چین او متحده عربي اماراتو له خوا ترسره شوی و. طالبانو همداراز له ۲۰۲۱ کال وروسته د لومړي ځل لپاره په آذربایجان کې د اقلیم د بدلون په کنفرانس کې ګډون وکړ.
په امنیت شورا کې اختلاف
په داسې حال کې چې د امریکا، برېټانیا او د فرانسې په ګډون د امنیت شورا یوشمېر غړي پر طالبانو د فشارونو د دوام غوښتونکي دي، د چین او روسیې په څېر هېوادونه له دې ډلې سره غیر مشروط تعامل غواړي. چین او روسیې د خبرو پر اړتیا ټینګار کړی او راپورونه وايي چې روسیې د ترهګرو ډلو له نوملړه طالبان ایستلي دي.
تمه کېږي چې د امنیت شورا په راتلونکې غونډه کې به د افغانستان د ۱۹۸۸ کال د بندیزونو د کمېټې په چوکاټ کې د څارونکې ډلې د ماموریت د غځولو په اړه پرېکړه وشي. دې ډلې د داعش خراسان او تحریک طالبان پاکستان د فعالیتونو په ګډون د ترهګرو ګواښونو په څارنې کې چې د سیمې امنیت ته ګواښي؛ مهم رول لوبولی دی.
