نن چهارشنبه د وږي ۲۱مه په امریکا کې د سپټمبر د ۱۱مې د بریدونو ۲۳مه کلیزه ده.
د ۲۰۰۱ کال د سپټمبر په ۱۱مه، القاعده په متحده ایالاتو کې دوه مسافر وړونکې الوتکې وتښتولې او د نیویارک د سوداګرۍ برجونو او د پنټاګون سره یې وجنګولې، چې نږدې ٣زره امریکایان یې ووژل.
له برید وروسته، د امریکا د هغه وخت ولسمشر جورج ډبلیو بوش د طالبانو تر واک لاندې پر افغانستان چې له القاعده سره د طالبانو د اړیکو او له دغې ډلې د طالبانو د ملاتړ له امله د بريد امر صادر کړ.
د امريکا په مشرۍ د نړيوالو اٸتلافي ځواکونو له پوځي عملياتو وروسته په افغانستان کې د طالبانو واکمني ړنګه شوه او په هېواد کې د اساسي قانون او ټاکنو پر بنسټ د دموکراتيکو ارزښتونو پر بنسټ يو جمهوري نظام رامنځته شو.
خو د ٢٠ کالو وروسته د امريکا متحده ايالات او نړيوال ايتلافي ځواکونه بيا له افغانستانه ووتل او بالاخره جمهوريت ړنګ شو او طالبانو بيا د افغانستان واک تر لاسه کړ. هغه وتل چې ناورین بلل کېږي، د افغانانو د تېرو شلو کلونو ټول ارزښتونه يې له منځه يوړل.
د طالبانو د واک ترلاسه کولو سره سم، یو ځل بیا د بشري حقونو ټول بنسټونه وتړل او د افغانانو پر اساسي بشري حقونو او په ځانګړې توګه د ښځو پر حقونو یې سخت بندیزونه او محدوديتونه وضع کړل.
تازه، طالبانو د «امربالمعروف او نهى عن المنکر» تر سرليك لاندې یو نوی قانون توشيح کړ چې آن د نارینه وو په حضور کې د ښځو غږ منع کوي.
طالبانو تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي او پوهنتونونه د نجونو او ښځو پر مخ وتړل او له محرم پرته يې حمامونو، پارکونو، سينګارتونونو ته د ښځو په ورتګ هم بندیز ولګاوه.
دا په داسې حال کې ده، چې په امریکا کې « د سپټمبر د یوولسمې د ترهګريزو بريدونو» د ۲۳ کلیزې په مناسبت، په نیویارک کې یوې فدرالي محکمې ایران او طالبانو ته امر کړی چې په زرونو زخمیانو او یا د هغوی د کورنیو غړو ته ټولټال ۱۴۴.۷ میلیارده ډالره د خسارې جبران په توګه ورکړي چې په دغې پېښې کې وژل شوي دي.
د امريكا غږ د راپور پر بنسټ، قاضي جورج ډانیلز په نیویارک کې وروسته له هغه درنه جریمه صادره کړه چې ایران او طالبان چې اوس په افغانستان کې واکمن دي د متحده ایالاتو په محکمو کې له ځانه په دفاع کولو کې پاتې راغلل.
