ملل متحد اعلام کرده است که در شش ماه گذشته، بیش از یک میلیون تن از کشورهای همسایه به کشور بازگشته‌اند؛ روندی که به گفته این نهاد، نظام خدمات بشری را به مرز فروپاشی رسانده و بدون کمک فوری بین‌المللی، خطر یک بحران انسانی جدی در راه است.
ایندریکا راتوته، معاون نماینده ویژه سرمنشی سازمان ملل متحد و هماهنگ‌کننده امور بشری در افغانستان، گفت:هر فرد بازگشته سزاوار امنیت و زندگی با کرامت است. اما اگر اقدام فوری صورت نگیرد، خطر آن وجود دارد که خانواده‌ها بیشتر در فقر و ناامیدی فرو بروند.
او هشدار داد که فرصت برای جلوگیری از یک فاجعه انسانی فراگیر به سرعت در حال از دست رفتن است. به گفته‌ی وی، تأمین کمک‌های مالی فوری و قابل ملاحظه برای ادغام پایدار افراد بازگشته و جلوگیری از مهاجرت مجدد از مسیرهای پرخطر ضروری است؛ روندی که می‌تواند منطقه را بیشتر بی‌ثبات کند.
براساس گزارش ملل متحد افغانستان همچنان یکی از پیچیده‌ترین وضعیت‌های بشری را در سطح جهان تجربه می‌کند؛ یک سرزمین پسا-جنگ که با بحران‌های هم‌زمان مانند تغییرات اقلیمی، بی‌جا‌شدگی گسترده و فقر مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کند. برای دهه‌ها، این سرزمین هم‌زمان کشور مبدأ، مسیر عبور و محل پناه برای افراد بی‌جا شده بوده است.
گزارش می‌افزاید در حال حاضر، موج بازگشت از کشورهای همسایه به شدت منابع موجود را زیر فشار قرار داده است. بسیاری از افراد بازگشته هیچ دارایی، دسترسی به خدمات یا فرصت شغلی ندارند که این وضعیت خطر بی‌ثباتی را بیشتر می‌سازد.
گزارش تصریح می‌کند که در سال ۲۰۲۴، با پشتیبانی جامعه جهانی، سازمان ملل و شرکای آن حدود ۱۸۹ میلیون دالر کمک میان‌مدت فراهم کردند که شامل تأمین سرپناه، معیشت، اشتغال‌زایی و خدمات اساسی بود و به بیش از سه میلیون تن از افراد بازگشته و جامعه میزبان رسید. همچنان، بیش از ۴۰۰ هزار تن از کسانی که از دو کشور همسایه برگشتند، کمک اضطراری دریافت کردند. اما در سال ۲۰۲۵، این کمک‌ها به دلیل کاهش بودجه جهانی به‌شدت کاهش یافته است.
راتوته گفت:«این افراد به جوامعی بازمی‌گردند که خود زیر فشار شدید قرار دارند. اگر نتوانیم آنان را به‌گونه‌ی پایدار ادغام کنیم، خطر آن وجود دارد که موج جدیدی از مهاجرت آغاز شود.«
بحران بی‌جا‌شدگی در کشور همچنان جدی است. بیش از هفت میلیون در بیرون از کشور زندگی می‌کنند که بیشتر در دو کشور همسایه‌اند. تنها در سال جاری، بیش از ۲۸۲ هزار تن از یکی از کشورهای همسایه برگشته‌اند؛ ۲۲ درصد آنان زنان بزرگ‌سال و ۵۷ درصد کودکان‌اند. همچنان، ۱۷ درصد خانواده‌ها توسط زنان اداره می‌شوند.
از کشور دیگر، بیش از ۶۰۵ هزار تن در شش ماه گذشته برگشتند. ۶۶ درصد آنان مردان بزرگ‌سال، ۲۴ درصد کودکان و ۱۰ درصد زنان بزرگ‌سال‌اند.
بر بنیاد معلومات موجود، نزدیک به ۸۰ درصد افرادی که از کشور دوم برگشته‌اند، برای یافتن فرصت‌های اقتصادی کشور را ترک کرده بودند، در حالی که بیشتر بازگشت‌کنندگان از کشور اول، به دلیل جنگ، خشونت یا تهدید گذشته از خانه‌های‌شان بی‌جا شده بودند.
عرفات جمال، نماینده دفتر کمیشنری عالی سازمان ملل برای امور پناهندگان، گفت:«پس از دهه‌ها تبعید، افراد دوباره بی‌خانمان شده‌اند. بسیاری از آنان با دستان خالی وارد سرزمینی می‌شوند که برای‌شان بیگانه است.»
او افزود:«ما از جامعه جهانی می‌خواهیم که تنها به کمک‌های فوری بسنده نکند، بلکه حمایت درازمدت فراهم سازد. ادغام پایدار یگانه راه جلوگیری از تکرار بی‌ثباتی است. زمان برای اقدام مشترک همین حالاست.»
بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای – به‌ویژه پیامدهای جنگ اخیر در خاورمیانه – و تغییر سیاست‌های کشورهای میزبان، روند بازگشت را سرعت بخشیده و فشار زیادی بر نظام‌های ناتوان خدمات بشری و انکشافی وارد کرده است.
می‌هیونگ پارک، رئیس دفتر سازمان بین‌المللی مهاجرت در کشور، گفت:«اکثریت افراد بازگشته فاقد اسناد رسمی‌اند. هر روز خانواده‌هایی وارد کشور می‌شوند که جز لباس‌های تن‌شان چیزی ندارند. آنان به سرپناه، مراقبت صحی و حمایت فوری نیاز دارند. ما آماده پاسخ‌گویی هستیم، اما نیاز به منابع مالی فوری از سوی جامعه جهانی داریم.»
سازمان ملل تأکید می‌کند که میزان بودجه‌ی کنونی، بسیار کمتر از نیاز واقعی است و سرمایه‌گذاری به‌موقع می‌تواند تفاوت میان ثبات منطقه‌ای و یک بحران تازه باشد.
