مرکز مطالعات پناهندگان در گزارش ماه می خود گفته است که عبور از مرزهای ایران برای مهاجران افغانستان «فرصتی برای فرار از طالبان» و جستجوی فرصت‌های اقتصادی است که برای برخی از آنان تنها آغاز بوده و به دنبال سفرهای طولانی‌تر جهت رسیدن به ترکیه و کشورهای اروپایی هستند.
این نهاد می‌گوید که پس از تسلط دوباره طالبان بر کشور، یک میلیون شهروند افغانستان به قصد اروپا از مرزهای غیررسمی زمینی ایران گذشته‌اند.
در این گزارش تاکید شده که شهروندان افغانستان عمدتاً به دلیل «جنگ و فقر» راه مهاجرت در پیش می‌گیرند.
از طرفی هم در این گزارش بر بنیاد یافته‌های کمیشنری عالی ملل متحد در امور پناهجویان آمده است که در حال حاضر، ایران از حدود ۳.۷ میلیون مهاجر افغانستان میزبانی می‌کند که از این میان ۷۶۱ هزار تن آنان ثبت شده‌اند و بقیه همه مهاجرانی هستند که بدون مدرک در این کشور زندگی می‌کنند.
با این حال مرکز مطالعات پناهندگان می‌گوید که مرزهای غیررسیمی ایران از جمله چالش‌برانگیزترین مسیر برای مهاجران افغانستان هستند که اغلب در این جاده‌ها با مرگ‌ومیر و مفقودشدن‌ها نیز مواجه می‌شوند.
چالش‌های مهاجرت از مرزهای ایران
این مرکز اما می‌گوید که شهروندان افغانستان در مسیر مهاجرت با خطرات متعددی چالش‌برانگیز، از جمله خشونت و شکنجه توسط قاچاقچیان و پولیس مرزی ایران، شرایط آب‌وهوایی سخت، حمل‌ونقل خطرناک و کمبود غذا و آب آشامیدن، مواجه هستند.
این نهاد می‌افزاید که گزارش‌هایی دلخراشی از وضعیت مهاجران افغانستان در این مسیر، از جمله رها شدن توسط
قاچاقچیان یا شکنجه شدن توسط مرزبانان ایران، مرگ، آزار و اذیت، تیراندازی و ضرب و شتم توسط مقام‌های ایرانی در مرز، وجود دارند.
در این گزارش آمده است، تعداد دقیق مهاجرانی که در این مسیر می‌روند، مفقود می‌شوند و جان خود را از دست می‌دهند، اما نامشخص است.
این نهاد افزوده است که پس از تسلط طالبان و تشدید سیاست‌های سخت آنان در افغانستان، به تعداد شهروندان افغانستان که قصد ورود به ایران را داشته‌اند، به گونه چشم‌گیری افزوده شده است.
مرکز مطالعات پناهندگان به نقل از گزارش سازمان عفو بین‌الملل گفته است که از ماه اگست ۲۰۲۱ میلادی تا دسمبر این سال، ۵۹ شهروند افغانستان در مسیر مهاجرت از طریق مرزهای ایران کشته شدند و ۳۱ تن دیگر زخم برداشته‌اند.
در این گزارش آمده است: «با توجه به رژیم سرکوبگر طالبان و وخامت شرایط انسانی، بسیاری افغان‌ها فاقد امکانات اقتصادی هستند و زمان برای دریافت اسناد سفر معتبر به مهاجرت به ایران را ندارند. علاوه بر این، سفارت ایران در افغانستان ویزه یکبار ورود معتبر صادر می‌کند که سه ماه مهلت زمانی دارد.»
این در حالی است که پیش از این نصیر احمد اندیشه، نماینده دائمی افغانستان در ملل متحد در ژنیو، در یک نشست شورای حقوق بشر این سازمان گفت که پس از تسلط دوباره طالبان، حدود ۸ میلیون شهروند کشور، افغانستان را ترک کرده‌اند.
گفتنی است که سیاست‌های «ضدحقوق بشری» طالبان، ممنوعیت‌های آنان بر حق آموزش و تحصیل دختران، حقوق بشر به‌ویژه حقوق زنان و همچنین محدودیت‌های آنان به طرز پوشش و ظاهر مردان در کشور و فقر، از جمله عوامل مهم مهاجرت شهروندان کشور عنوان می‌شوند.
