یک گزارش تازه از یک نهاد امریکایی نشان می‌دهد که افغانستان در پی کاهش چشم‌گیر بارندگی، افزایش دما و وخامت شرایط زراعتی، با بحران فزاینده امنیت غذایی روبه‌رو شده است.
این گزارش از سوی «شبکه هشدار زودهنگام قحطی» که تحت حمایت مالی دولت امریکا است با همکاری اداره زمین‌شناسی ایالات متحده، سازمان ملی اقیانوسی و جوی امریکا و سایر نهادها تهیه شده و نشان می‌دهد که از اکتوبر ۲۰۲۴ تا اپریل ۲۰۲۵، میزان بارندگی در افغانستان به‌طور میانگین ۴۰ درصد کمتر از میانگین ۴۰ سال گذشته بوده است.
بیشترین کاهش بارندگی در بخش‌های شمالی و غربی ثبت شده که امنیت غذایی خاناده‌ها و زنجیره‌های تأمین مواد غذایی را با خطر جدی مواجه کرده است.
در برخی بخش‌ها، کمبود بارندگی حتی از ۵۰ درصد نیز فراتر رفته است. گزارش هشدار می‌دهد که این وضعیت، کشت گندم زمستانی – به‌ویژه در مراحل گل‌دهی و پر شدن دانه – را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده و خطر تأخیر یا کاهش جدی در کشت بهاره را در پی دارد.
در این گزارش آمده است: «بارندگی اندک باعث تأخیر در کشت، کاهش جوانه‌زنی و افزایش تنش رطوبتی در اراضی دیم شده است. اکثر مزارع گندم زمستانی در شمال‌غرب کشور اکنون تحت فشار متوسط تا شدید قرار دارند.»
ذخایر برفی، دما و خطرات زراعتی
در گزارش آمده است که ذخایر برفی نیز در سطح بحرانی قرار دارند. شاخص «معادل آبی برف» (اس دبلیو ای) که برای آبیاری تابستانی و تولید انرژی حیاتی است، در حوزه‌های آب‌ریز اصلی کشور بین ۴۰ تا ۶۰ درصد کمتر از سطح معمول ثبت شده است. این وضعیت به‌ویژه برای ولایت‌هایی که به ذوب یخچال‌های طبیعی متکی‌اند، نگران‌کننده خوانده شده است.
همزمان، در گزارش آمده که افزایش غیرعادی دما شرایط را وخیم‌تر کرده است. در ماه اپریل، دما در سراسر کشور ۲ تا ۴ درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین بود که منجر به افزایش تبخیر و کاهش رطوبت خاک شده است. پیش‌بینی‌ها برای ماه‌های می و جون نیز ادامه این روند – گرمای بالاتر از حد نرمال و بارندگی کمتر – را تأیید می‌کنند.
بر بنیاد این گزارش، تصویرهای ماهواره‌ای نشان می‌دهند که کیفیت مراتع به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است. شاخص تفاوت نرمال‌شده پوشش گیاهی حاکی از افت شدید پوشش گیاهی در ولایت‌هایی مانند بادغیس، غور و فاریاب است؛ موضوعی که چشم‌انداز تغذیه دام‌ها را در تابستان پیش‌رو تیره کرده است.
قیمت‌ها و پیامدهای انسانی
در گزارش آمده است که در حالی‌که قیمت ملی آرد گندم و برنج نسبتاً ثابت باقی مانده، بهای برخی کالاهای اساسی افزایش یافته است.
براساس گزارش، تا ماه اپریل ۲۰۲۵ قیمت روغن نسبت به سال گذشته ۱۸ درصد، نمک ۲۲ درصد و خوراک مواشی ۱۲ درصد افزایش یافته است.
همچنین افغانی در ماه‌های مارچ و اپریل ۲.۵ درصد در برابر دالر امریکا تقویت شده که ممکن است تا اندازه‌ای فشار بازارهای وابسته به واردات را کاهش دهد، اما این تغییر نتوانسته تأثیر معناداری بر کاهش تورم در مناطق روستایی داشته باشد.
در گزارش آمده است که پیامدهای انسانی این بحران نگران‌کننده است. سازمان ملل متحد تخمین زده که ۲۳.۷ میلیون تن – بیش از نیمی از جمعیت کشور – به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند. از این میان، ۳.۴ میلیون کودک زیر پنج سال از سوء‌تغذیه حاد رنج می‌برند.
پیوند با تغییر اقلیم
گزارش تأکید می‌کند که بی‌ثباتی اقلیمی در افغانستان بخشی از روندهای گسترده‌تر منطقه‌ای است که احتمالاً تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار دارند.
در حالی‌که شرایط پدیده اِل‌نینیو در نیمه اول سال ۲۰۲۵ در وضعیت خنثی باقی خواهد ماند، پیش‌بینی‌ها حاکی از بازگشت فاز لا نینا در نیمه دوم سال است – وضعیتی که در گذشته با افزایش خطر خشکسالی در آسیای جنوبی و مرکزی همراه بوده است.
در جمع‌بندی این گزارش آمده است: «خشکی مستمر، گرمای بالا و کاهش ذخایر برف در کنار هم فشار شدیدی بر سامانه‌های غذایی و آبی افغانستان وارد کرده‌اند. بدون مداخله فوری، هر دو بخش زراعت و دامداری متحمل خسارات سنگینی خواهند شد.»
