مرکز خبرنگاران افغانستان در گزارشی در آستانه «روز ملی خبرنگار» درباره وضعیت آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در سال ۱۴۰۳ هجری خورشیدی گفته است که رویدادهای نقض حقوق خبرنگاران و رسانه‌ها در این سال نسبت به یک سال قبل آن، ۲۴ درصد افزایش یافته است.
این مرکز می‌گوید که در سال جاری روند «سرکوب آزادی رسانه‌ها در سایه «سیاست رسانه‌ای مبهم طالبان» با شدت و گستردگی بیش‌تری پیگیری شده است.
در این گزارش آمده است که این نهاد در ۱۲ ماه گذشته، دست‌کم ۱۷۲ رویداد نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران، از جمله توقف فعالیت ۲۲ رسانه ناشی از اعمال محدودیت‌های تازه طالبان و بازداشت ۵۰ خبرنگار را توسط آنان، ثبت کرده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان در سال ۱۴۰۲ خورشیدی، دست‌کم ۱۳۹ رویداد نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران را ثبت کرده بود که شامل ۸۰ مورد تهدید و ۵۹ مورد بازداشت خبرنگاران می‌‌شد.
بر بنیاد این گزارش، دو دستگی در اداره طالبان در رابطه با شیوه برخورد با رسانه‌ها بیش‌تر از سال ۱۴۰۲ خورشیدی مشهود بوده و بخشی از بدنه اداره طالبان به‌ویژه در میان مقام‌های وزارت اطلاعات و فرهنگ، قانون رسانه‌های همگانی مصوب دوران نظام جمهوریت را که آزادی رسانه‌ها را در چارچوب خاصی به رسمیت می‌شناسد، قابل اجرا می‌دانند و از مراحل نهایی تعدیل این قانون «با اندکی تغییر» خبر می‌دهند.
اما بخشی دیگر در این وزارت، شامل «مقام‌های به شدت محافظهکار سنتی و مذهبی»، قوانین رسانه‌ای به‌ویژه قانون رسانه‌ها را قبول ندارند و از طریق اعمال «دستورالعمل‌های فراقانونی» تلاش کرده‌اند بیش‌تر از پیش رسانه‌ها را کنترل و محدود کنند.
مرکز خبرنگاران افغانستان می‌گوید که در سال گذشته، با اجرایی شدن قانون جدید امر به معروف و نهی از منکر، به محتسبان امر به معروف طالبان اختیارات وسیعی داده شده و آنان با اتکا به این قانون، بایدها و نبایدهایی را برای مردم از جمله کارمندان رسانه‌ها تعیین می‌کنند.
در گزارش این نهاد آمده است در حالی که کمیسیون رسیدگی به شکایات و تخطی‌های رسانه‌ای وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان به حاشیه رفته است و یا بیش‌تر با دیدگاه بخشی به شدت محافظهکار و سنتی طالبان همراه است، به این محتسبان اختیارات وسیعی داده شده و ضمن نظارت بر کارکرد رسانه‌ها، هرگاه بخواهند مستقیم و یا با همراهی اداره استخبارات علیه رسانه‌ها و خبرنگاران اقدام می‌کنند.
در این گزارش همچنین آمده است که با موضوع پخش منع تصاویر زنده‌جان در قانون امر به معروف طالبان که در این سال نافذ شد، روند سرکوب آزادی رسانه‌ها وارد مرحله تازه و پیچیده‌ای شده است.
این نهاد گفته است که یافته‌هایش نشان می‌دهند مقام‌های طالبان در سال ۱۴۰۳، دست‌کم پنچ دستورالعمل تازه به رسانه‌ها ابلاغ کردند که شامل تلاش برای اجرای ممنوعیت نشر تصاویر زنده‌جان از طریق رسانه‌ها، و اجرای رسمی آن در دست‌کم شش ولایت، ممنوعیت پخش زنده برنامه‌ها و یا میزگردهای سیاسی و اقتصادی، ممنوعیت تهیه و نشر برنامه‌های چالشی و یا انتقادی پیرامون قوانین و پالیسی‌های طالبان، ممنوع بودن دعوت از مهمان‌های برنامه‌های رسانه‌ها که از سوی مقام‌های طالبان تائید نشده‌اند و الزام رسانه‌ها به استفاده از کلمه‌های «شهید» و «شهادت» در بازتاب رویدادهای مرتبط با کشته شدن مقام‌های طالبان از دیگر دستورالعمل‌هایی است که در ۱۲ ماه گذشته به رسانه‌ها ابلاغ و اعمال شده‌اند.
یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهند خبرنگارانی که این دستورها را نادیده گرفته‌اند، تهدید و یا زندانی شده‌اند و یا رسانه‌هایی که نسبت به آن‌ها بی‌پروایی کرده‌اند، با اقدام‌های تنبیهی از جمله منع فعالیت موقت یا دائمی مواجه شده‌اند.
این نهاد در سال ۱۴۰۳، دست‌کم ۱۷۲ رویداد نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران را ثبت کرده است که شامل ۱۲۲ مورد تهدید و دست‌کم ۵۰ مورد بازداشت خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها می‌باشد.
از مجموع رویدادهای تهدید ثبت شده در این سال، دست‌کم ۲۲ رویداد ممنوع شدن فعالیت و یا بسته‌شدن رسانه‌ها بوده است که از آن جمله ۱۵ رسانه تا زمان نشر این گزارش اجازه بازگشایی پیدا نکرده‌اند و یا کارشان همچنان متوقف است.
از جمله خبرنگاران بازداشت شده ۱۰ تن همچنان در زندان به سر می‌برند و از این تعداد، چهار تن به حبس دو تا سه سال محکوم شده‌اند.
با این حال، موارد ثبت شده نقض حقوق خبرنگاران و رسانه‌ها در سال ۱۴۰۳ در این نهاد، به لحاظ کمی نسبت به سال ۱۴۰۲، حدود ۲۴ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
در بخشی از این گزارش همچنین آمده است که در این سال، اما هیچ رویداد حمله هدف‌مند به رسانه‌ها و یا آسیب‌د‌یدن کارمندان رسانه‌ها گزارش نشده است.
