یک پژوهش آمو که با باشندگان هشت ولایت کشور انجام شده است نشان می‌دهد که در یک‌سال پسین هزار و ۷۴۴ تن و ۶۴۱ خانواده اقدام به مهاجرت غیرقانونی کرده‌اند.
آمو در این پژوهش با چهل تن، در بخش‌های مختلف هشت ولایت کشور «پژوهش میدانی» انجام داده و از این میان ۳۸ تن آنان باور دارند، که مهاجرتهای غیرقانی در یک‌سال پسین در کشور، افزایش یافته است، اما یک‌تن از این میان تاکید دارد که این روند کاهش داشته و یک‌تن دیگر هم می‌گوید، مهاجرتهای غیرقانونی در محل که او بودوباش دارد، کاهش اندکی داشته است.
در ادامه این پژوهش، با برخی از کسانی‌که تجربه مهاجرتهای غیرقانونی را داشته‌اند، نیز گفتوگو شده و در مورد مهاجرتهای غیرقانونی و تهدیدهای موجود در این مسیر پرسیده شده است.
رویای زندگی آرام و به‌دور از نگرانی‌های اقتصادی و امنیتی؛ صد‌ها تن را در یک‌سال پسین وا داشته، تا مسیر دشوار گذر، مهاجرتهای غیر قانونی را ظاهرن با ناگزیری و ناخواسته انتخاب کنند.
در این گزارش در چتر یک پژوهش میدانی، از چهل تن هم مردان و زنان در بخش‌های مختلف هشت ولایت کشور، یعنی در هر ولایت از پنج تن، در مورد مهاجرتهای غیرقانونی پرسیده شده است.
این پژوهش در ولایت‌های پروان، پکتیا، دایکندی، بامیان، فاریاب، فراه، جوزجان و قندز صورت گرفته است.
سی و هشت تن از شرکت کنندگان این پژوهش به‌آمو پاسخ داده‌اند که به‌باور آنان در یک‌سال پسین مهاجرتهای غیرقانونی در محل زندگی آنان، افزایش یافته است اما یک تن گفته به باور او این روند در محل که او زندگی دارد کاهش یافته و یکی دیگر هم تاکید دارد که مهاجرتهای غیرقانونی به‌باور، اندکی کاهش یافته است.
این چهل تن نیز به آمو گفته‌اند در یک‌سال پسین گواه بوده‌اند که از محل بودوباش و از جمع بسته‌گان آنان کم‌وبیش ممکن هزار و ۷۴۴ تن و ۶۴۱ خانواده، مهاجرتهای غیرقانونی داشته‌اند.
بربنیاد جزییات و آمار که برخی از شرکت کنندگان پژوهش در مورد جنسیت و سن این‌شمار افراد و خانواده‌ها با آمو شریک ساخته‌اند، کم و بیش، ۱۷۸ زن و ۴۶۸ تن از کودکان، نوجوانان و جوانان نیز شامل این آمار استند.
آمارهای مردمی در یک‌سال گذشته از مهاجرتهای غیرقانونی در ۸ ولایت:
- هزار و ۷۴۴ تن و ۶۴۱ خانواده مهاجرت غیرقانونی کرده‌اند.
- ۱۷۸ زن
- ۴۶۸ کودک، نوجوان، جوان
در مورد دلایل مهاجرتهای غیرقانونی به‌صورت کلی همه مصاحبه شونده‌ها، چالش‌های اقتصادی و نبود فرصت‌های شغلی را مطرح کرده‌اند.
در ادامه این دو دلیل که بنیادی گفته شده، ۱۲ مصاحبه شونده، دیگر هم مهاجرتهای غیرقانونی را به برگشت طالبان، تهدیدها در برابر نظامیان دولت پیشین، و به‌نوعی محدودیت‌های طالبان بر آموزش دختران مرتبط می‌دانند.
شماری هم، سقوط دولت جمهوری و تلاش برای زندگی بهتر را بخشی از دلایل دیگر عنوان میکنند.
دلایل مهاجرتهای قانونی به‌باور مردم:
همه مصاحبه شونده‌ها (۴۰ تن): بیکاری و فقر اقتصادی
۱۲ مصاحبه شونده؛ افزون بر این دو دلیل: برگشت طالبان به قدرت و محدودیت‌های آنان به‌ویژه، محدودیت‌ها بر آموزش، تهدیدها در برابر نظامیان دولت پیشین
برخی دیگر از مصاحبه شونده‌ها: تغییر نظام و به‌دلیل جست‌جوی زندگی بهتر
بربنیاد پاسخ مصاحبه‌شونده‌ها، این مهاجرتهای غیرقانونی در قدم نخست به‌کشورهای ایران و پاکستان بوده و هم‌چنان در مرحله‌های بعدی، به کشورهای دیگر چون ترکیه، یونان، آلمان و برخی دیگر از کشورهای اروپا صورت می‌گیرند.
کشورهای مقصد به‌مهاجرت‌های غیرقانونی:
- در نخست ایران و پاکستان
- در موارد بعدی، ترکیه، یونان، آلمان و برخی دیگر کشورهای اروپایی
با این حال، در ادامه این پژوهش، آمو به‌گوشه‌های متفاوت کشور رفته و با کسانی‌که قربانی مهاجرتهای غیرقانونی و شبکه‌های قاچاق انسان، شده‌اند، گفتوگو تصویری کرده است؛ برخی از این مصاحبه شونده‌ها، به‌دلیل تهدیدهای امنیتی، خواسته‌اند تا چهره آنان پنهان بماند.
به‌تازگی از ایران به‌گونه اجباری اخراج شده، یا به‌اصطلاح مردمی، «رد مرز» شده است. می‌گوید، از ناچاری گرسنه‌گی و بی‌چاره‌گی اقتصادی اقدام به مهاجرت غیر قانونی کرد، او از خانواده قصه میکند، که کودک شان یک سوی مرز و خود سوی دیگر مرز گیر افتادند.
یک قربانی مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: «نباید به راه‌های غیر قانونی بروند، چون خیلی مشکل است یعنی کسانی را دیدم که کودک آن طرف مرز مانده و خودش رد مرز شده است، نباید غیر قانونی مهاجرت کنند، باید گذرنامه بگیرند.»
چنان‌که برخی تاکید دارند، برای فرار از دام اعتیاد و بیکاری ناگزیر شده بودند، راه دُشوار مهاجرت غیرقانونی را انتخاب کنند، اما باوجود هزینه بلند و تحمل چالش‌های نفس‌گیر، به‌مقصد نرسیدند.
یک قربانی مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: «خیلی سخت است قاچاق رفتن من خودم سه‌ماه شد که آمدیم من تا مرز ترکیه سه‌بار رفتم، ۴۰ روز یک دفعه ماندم، ۳۵ روز یک دفعه ماندم ۱۵ روز یک دفعه ماندم. ۷۰۰ دالر من از جیب مصرف کردم جز از پول راه که به قاچاق‌بر داده بودم، پول هم سوخت رفت، آمدم این‌جا، حدود یک ماه هم به کمپ بودم، همین‌‌جا در افغانستان از خانه خود که بیرون شدیم دست قاچاق‌بر می‌افتیم، تا خود مقصد که برسیم دست قاچاقبران استیم، تا خود مقصد ما را چند بار می‌فروشند، تا که به مقصد برسیم ما را خرید و فروش می کنند.»
شماری هم، چون این خانواده برای جست‌جوی فرصت‌های تحصیلی و آموزشی برای فرزندان، و رهایی از بحران فقر دشواری عبور از ده‌ها دشت و کوه را به‌هزینه جان تحمل میکند؛ و در مسیر بی‌مقصد مهاجرتهای غیرقانونی قدم می‌گذارند.
یک قربانی دیگر مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: «از افغانستان ایران میرم، راه‌ها بسیار خطر است، بدون پاسپورت و بدون ویزا از داخل دشت‌ها، جنگل‌ها، کوه‌ها خطر است، خون خود را در کف دست خود می‌گیریم، اولادهای ما جان شان در خطر است، جان خود ما در خطر است، گرسنه و تشنه از این راه‌ها به ایران میرویم.»
برخی هم می‌گویند، دشت و کوه‌های که مسیر مهاجران غیرقانونی و فعالیت شبکه‌های قاچاق انسان است، گاه با تصادم موتر، گاه هم با گلوله مرزبانان، به مسیر مرگ مبدل می‌شود.
یک قربانی مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: «در راه مردن است، موتر چپه شدن است، با مرمی زدن است، این مشکل‌ها است، پیام به مردم این است که غیرقانونی نروند، ولی افغانستان هم مشکل‌ها زیاد است، باید نروند مردم، مشکل‌های چپه شدن موتر که است در یک موتر ده تا دوازده تن را می‌برند، این مشکل‌ها است، دیگر کوه گردی نیز دارد، دزد دارد خیلی سخت است ایران قاچاقی رفتن قاچاقی نروند.»
یکی دیگر از این افراد می‌گوید که روزی که چرخ خیاطی‌اش از کار افتاد، ناگزیر شد برای چرخیدن چرخ اقتصادی خانواده‌اش به ایران مهاجرت غیرقانونی کند اما بی‌خبر که با ده‌ها چالش دیگر در این مسیر گیر می‌افتاد.
او می‌گوید: «پیام این است که قاچاقی نباید بروند، ویزا بگیرند و گذرنامه بگیرند، چون خودم قاچاقی به ایران رفتم، اما با مشکل‌های زیادی مواجه شدم، پولیس ایران از ما پول خواست. مشکل‌ها به وجود آمد. ما آرزو می‌کنیم همه شهروندان با گذرنامه خود به طور قانونی سفر کنند.»
گاه گاهی هم جوانانی قربانی، تصویر‌سازی‌های به دور از واقعیت شبکه‌های قاچاق انسان نیز شده‌اند و برای امید به فردای بهتر این مسیر دشوار را که از آن به‌عنوان مسیر مرگ نیز یاد می‌شود، انتخاب میکنند. اما در آخر چون الیاس که با نام مستعار با آمو گفتوگو کرده با دستان خالی دوباره به کشور بر می‌گردد. الیاس در نوجوانی اقدام به‌مهاجرت غیرقانونی به ایران کرده بود.
الیاس می‌گوید: «بنده در سن پایین مهاجرت غیرقانونی کردم که دلایل آن؛ فقر و بیکاری و مشکل‌های اقتصادی خانواده و تبلیغات قاچاقبران و اشخاص ارتباطی آنان، باعث شد دست به مهاجرت بزنم. قاچاقبران و افراد ارتباطی آنان، جوانان و نوجوانان را از طریق فریب و نیرنگ بازی می‌دهند و آنان را در مسیر قاچاق قرار می دهند. زمانی که مهاجرت کردیم نه تنها به آرامش روحی و اقتصادی نرسیدم بل‌که از تعلیم و تحصیل بازماندم.»
با این حال، برخی دیگر، باتوجه به تجربه شان از دشواری‌های مسیر مهاجرت غیرقانونی، تاکید دارند، که نباید به‌شبکه‌های قاچاق انسان اعتماد شود، و مردم مسیر مهاجرتهای غیرقانونی را انتخاب نکنند.
یک قربانی مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: «پیام من همین است، که مهاجرت غیرقانونی نکنند، هرچند این جا هم کار نیست، فقر است، حداقل ماه دو تا سه هزار افغانی اگر برای خود تامین کند، خوب است، نروند.»
یک قربانی دیگر مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: «کوشش خود را کنند که از راه قانونی بروند، راه‌های غیرقانونی خطر‌های جانی و مالی دارد.»
با این همه، به‌تازگی سازمان بین‌المللی مهاجرت در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده است که در جریان یک هفته، از ۴ تا ۱۰ سنبله، ۹۶ هزار و ۵۲۲ تن افغانستان را به مقصد ایران و پاکستان ترک کرده‌اند.
این گزارش که به روز یک‌شنبه پخش شده، نشان می‌دهد که در این مدت، ۶۷ هزار و ۹۴۴ تن وارد ایران و ۲۸ هزار و ۵۷۸ تن به پاکستان رفته‌اند.
