یافته‌های سازمان گزارش‌گران بدون مرز نشان می‌دهد که افغانستان پس از سوریه و اریتیریا در میان بدترین کشورها برای خبرنگاران و آزادی مطبوعات قرار دارد.
براساس فهرست آزادی مطبوعات که به مناسبت از روز جهانی آزادی مطبوعات از سوی گزارش‌گران بدون مرز تهیه شده است، افغانستان با کسب ۱۹.۰۹ امتیاز در ردیف ۱۷۸ جهان قرار گرفته است.
سوریه با کسب ۱۷.۴۱ امتیاز در ردیف ۱۷۹ و ریتیریا با کسب ۱۶.۶۴ در ردیف ۱۸۰ این فهرست قرار گرفته‌اند.
به گفته گزارش‌گران بدون مرز، افغانستان به علت مرگ و میر و بازداشت خبرنگاران در بخش آزادی مطبوعات ۲۶ پله سقوط کرده است.
این سازمان گفته است: تسلط طالبان بر این کشور ۴۰ میلیونی، زنگ مرگ را برای آزادی مطبوعات و امنیت روزنامه نگاران به ویژه خبرنگاران زن به صدا درآورد. اکنون رسانه‌ها ملزم به پخش اطلاعاتی هستند که از سوی دولت طالبان [طالبان] اداره می‌شوند.»
از سویی هم، بربنیاد آمار نهادهای پشتیبان رسانه‌ها، در درازای دونیم سال گذشته، نشرات نزدیک به ۲۵۰ رسانه زیر حاکمیت طالبان متوقف شده و از هر ده زن، هشت تن آنان از کار رسانه‌ای باز مانده‌اند و تنها در یک سال گذشته، بیش ۶۰ خبرنگار از سوی طالبان بازداشت شده‌اند.
طالبان در دوره نخست حاکمیت‌شان در افغانستان، فعالیت هرنوع رسانه را منع کرد‌ه‌بودند؛ به جز یک رادیو و چند رسانه چاپی طالبان
هرچند با سرنگونی رژیم طالبان و گذار سیاسی به سوی مردم‌سالاری، آزادی بیان و رسانه‌ها با حضور پُررنگ زنان دوباره در افغانستان نفس کشیدند؛ بسیار سریع رشد کردند و قامت‌شان در منطقه بلندتر شد.
آزادی یی که قانون‌های افغانستان آن را تضمین می‌کرد و در منطقه کم‌نظیر خوانده می‌شد. حدود ۶۰۰ رسانه، صدها وبسایت و تا پیش از آگست ۲۰۲۱، با دوازده هزار خبرنگار و کارمند رسانه‌ای وجود داشت. هرچند چالش‌های هم‌چون تهدید و خشونت در برابر خبرنگاران، عدم دسترسی کامل به اطلاعات و برخی چالش‌های دیگر نیز وجود داشت.
براساس آمارها، شمار رسانه‌ها از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ در افغانستان:
- حدود ۶۰۰ رسانه
- ۱۰۷ کانال تلویزیونی
- ۲۸۴ ایستگاه رادیویی
- صدها نشریه چاپی
- ۱۸۰۰ وبسایت انترنتی
زهرا جویا، رییس رسانه رخشانه در این باره به آمو گفت: «در بیست سال گذشته زنان افغانستان در تمام عرصه نقش فعال داشتند. در همه بخش‌ها فعالانه سهم گرفتند به شمول رسانه‌ها و کارهای خبرنگاری. این یک دستاورد خوبی برای تاریخ زنان افغانستان است. در کنار آن چالش‌هایی هم وجود داشت.»
پس از اگست ۲۰۲۱ و سقوط افغانستان به دست طالبان، آزادی بیان بار دگر در کشور سقوط کرد. امروز، در روز جهانی آزادی مطبوعات، شاخص آزادی مطبوعات که از سوی سازمان خبرنگاران بدون مرز پحش شده نشان می‌دهد که افغانستان در قعر جدول، در جایگاه ۱۷۸ پس از کوریای شمالی از میان ۱۸۰ کشور جهان قرار گرفته است و نسبت به سال گذشته، ۲۶ پله سقوط کرده به دلیل مرگ‌ومیر و بازداشت خبرنگاران.
گزارش‌گران بدون مرز گفته، به قدرت رسیدن طالبان، زنگ مرگ آزادی بیان و مصوونیت خبرنگاران را به صدا درآورد.
شاهپور فرهمند، خبرنگار در این باره به آمو گفت: «طالبان درب رسانه‌های آزاد را بسته‌اند و تمام رسانه‌ها را در کنترل خود گرفته اند. ده‌ها خبرنگار بازداشت، شکنجه و لت‌وکوب شده‌اند.»
سازمان حمایت از خبرنگاران گفته، سوم می امسال را در سوگ نابودی آزادی بیان، فشار، سانسور و افزایش روز افزون محدودیت‌های رسانه‌ای در افغانستان می‌نشیند. بربنیاد آمار این سازمان، در دونیم سال پسین، نشرات ۲۵۰ رسانه متوقف شده، بیش از ۳۰۰ خبرنگار تهدید، شکنجه و تحقیر شده‌اند، ۴ خبرنگار هم اکنون هم در زندان طالبان‌اند و صدها خبرنگار در تبعید به سر می‌برند.
حامد عبیدی، رییس سازمان حمایت از خبرنگاران گفته است: «در کنار سانسور شدید، تمام برنامه‌های رسانه‌ها از سوی نظام حاکم {طالبان} بررسی می‌شود. خبرنگاران مجبور به خودسانسوری شده‌اند. متاسفانه خبرنگاران بدون دلیل از سوی نظام [طالبان] بازداشت می‌شوند.»
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته، دست‌وکم هفده کارشیوه رسانه‌ای طالبان عامل محدودیت‌های فراوان بر رسانه‌ها و نقض گسترده حقوق خبرنگاران شده است؛ کارشیوه‌هایی که به گفته این مرکز، سرباز زدن از آن‌ها به تهدید یا زندانی شدن خبرنگاران و بستن موقت یا دایمی رسانه‌ها انجامیده است.
بربنیاد آمار این نهاد، در درازای یک سال گذشته، ۶۴ رویداد بازداشت خبرنگاران و ۷۲ مورد تهدید آنان ثبت شده است.
با این همه، افغانستانی که از رهگذر آزادی بیان در منطقه کم‌نظیر خوانده می‌شد، به باور بسیاری‌ها، گواه نابودی آزادی بیان از سوی طالبان است.
