مرکز خبرنگاران افغانستان در گزارش سالانه‌اش به مناسبت «روز ملی خبرنگار» گفته است که وضعیت آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در سال ۱۴۰۲ خورشیدی در کشور، رو به «وخامت» نهاده است.
طالبان در پیامی به مناسبت این روز، از خبرنگاران کشور خواسته‌اند که فعالیت‌های شان را مطابق با «ارزش‌های اسلامی» و «منافع ملی» به پیش ببرند.
ذیبح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در اکس گفته است که خبرنگاران هم‌چون «پل ارتباط میان ملت و دولت» هستند.
اما در گزارش سالانه مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است: «رسانه‌ها و خبرنگاران در سال ۱۴۰۲ در افغانستان، به لحاظ سطح آزادی و برخورداری از حقوق بنیادی و قانونی‌شان، با محدودیت‌های شدیدی مواجه بوده‌اند و حقوق‌شان به شکل گسترده‌ای «نقض» شده است».
در این گزارش هم‌چنان آمده است که در ۱۲ ماه گذشته، فشار بر رسانه‌ها و خبرنگاران و تهدید آنان از سوی طالبان، با شدت بیش‌تری نسبت به سال قبل ادامه داشته است.
این مرکز، مبنای این فشارها و تهدیدها را دستورالعمل‌هایی دانسته است که با وجود قابل اجرا خوانده‌شدن قانون رسانه‌های همگانی؛ اما از سوی طالبان و مقام‌های محلی آنان صادر شده است.
در این گزارش آمده است که هرچند در خصوص پیامدهای خودداری خبرنگاران و رسانه‌ها از این دستورالعمل‌ها، طالبان وضاحتی نداده‌اند؛ اما یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد، رسانه‌ها و خبرنگارانی که دستورالعمل‌های طالبان را نادیده گرفته‌اند، از سوی آنان یا تهدید و یا هم زندانی شده‌اند.
در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است که در ۱۴۰۲ خورشیدی در کشور، رسانه‌ها با نادیده‌گرفتن دستورالعمل‌های طالبان، بعضاً با اقدام‌های تنبیهی از جمله «منع فعالیت موقت یا دایمی» از سوی طالبان نیز مواجه شده‌اند.
در این گزارش آمده است: «موارد «نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران» به دو گونه سیستمی (از سوی حکومت طالبان و به گونه انفرادی از سوی برخی مقام‌های قدرت‌مند آنان) در برخی از ولایات صورت گرفته است».
در گزارش سالانه این نهاد آمده است که آنان در سال ۱۴۰۲ خورشیدی، دست‌کم ۱۳۹روی‌داد «نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران» را ثبت کرده‌اند که شامل ۸۰ مورد «تهدید» و ۵۹ مورد «بازداشت» خبرنگاران می‌شود.
مرکز خبرنگاران افغانستان می‌گوید: «در سال که گذشت مواردی نگران‌کننده‌ای به لحاظ تک‌روی و اِعمال قدرت شماری از مقام‌های قدرت‌مند طالبان علیه خبرنگاران و رسانه‌ها، در برخی از ولایت‌ها مشاهده شده است».
این مرکز می‌گوید که یافته‌های آنان نشان می‌دهند که اداره استخبارات و وزارت امر به معروف طالبان، به شکل مستقیم و غیرمستقیم با بازداشت، تهدید و ترساندن خبرنگاران، روند «سرکوب رسانه‌ها و آزادی بیان» را در سال ۱۴۰۲ به عهده داشتند.
در این گزارش هم‌چنان آمده است که به دلیل اِعمال قدرت و فشار نماینده‌های استخبارات و وزارت امر به معروف طالبان در سال ۱۴۰۲ خورشیدی، کمیسیون رسیدگی به تخطی‌های رسانه‌ای نه تنها که نتوانسته است موفقیت ملموسی در بهبود وضعیت داشته باشد؛ بلکه در برخی موارد، عامل و باعث «نقض حقوق خبرنگاران و رسانه‌ها» نیز شده است.
