زنان

یک‌سال از ممنوعیت طالبان بر کار زنان: نگاهی به واکنش‌های داخلی و بین‌المللی

طالبان‌ همواره محدودیت‌های وضع‌شده در برابر زنان و دختران -به ‌شمول محدودیت کاری در نهادهای غیردولتی (بین‌المللی) در افغانستان-  را به اسلام و شریعت پیوند می‌‌زنند.

سازمان همکاری‌های اسلامی که چتر کلان کشورهای اسلامی است، تا به‌حال در مورد این محدودیت‌ها چه موضعی داشته است؟ و سرانجام این‌که آگاهان علوم اسلامی در داخل کشور، در پیوند به این محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های وضع‌شده از سوی طالبان، چه واکنشی دارند؟

طالبان پس از برگشت دوباره به قدرت در ۱۵ اگست ۲۰۲۱، در هر محدودیتی که بر زنان و دختران وضع کرده‌اند؛ پای شریعت و اسلام را هم وسط کشیده‌اند.

طالبان در ۲۴ دسمبر سال ۲۰۲۲ بر زنان و دختران محدودیتی تازه وضع کردند و دستور دادند که دیگر زنان و دختران اجازه کار در نهادهای غیر دولتی (بین‌المللی) در افغانستان را ندارند.

این تصمیم چرخ اقتصادی ده‌ها خانواده که نان‌آوران آن زنان و دختران بودند را متوقف ساخته است.

یکی از زنان محروم‌شده از حق کار، در این مورد می‌گوید: «مدت پنج سال می‌شد که من و همسرم در یک سازمان بیمه‌ خارجی کار می‌کردیم. هنگامی که نهاد خارجی بسته شد، همسرم رفت به ایران، چون کاروبار نبود. در افغانستان در سختی‌های زیاد به سر می‌‌بردیم. خودم در خانه کرایه‌ای هستم، چهار فرزند دارم. برای یافتن کاری تلاش می‌کنم؛ اما کار نیست، فقر، بیچارگی، گرسنگی و بیکاری در افغانستان به اوج خود رسیده است. ما در مشکلات زیادی به سر می‌‌بریم».

با وجودی که طالبان پیوسته این محدودیت‌ها را مطابق شریعت می‌گویند، اما در یک‌سال پسین سازمان همکاری‌های اسلامی هم‌چنان با رد پیوند این محدودیت‌ها به اسلام، برای برداشتن آن‌ها نیز آستین بالا زده است؛ از برگزاری نشست‌ها گرفته تا سفر‌‌‌ هیات‌های این سازمان به کابل و دیدار با مقام‌های طالبان.

سازمان‌ همکاری‌های اسلامی در ماه جنوری سال ۲۰۲۳ نشست ویژه‌ای در مورد‌ وضع محدودیت‌ها بر زنان و دختران افغانستان برگزار کرد. این سازمان در ماه نومبر سال جاری نیز نشست ویژه‌ی دیگری زیر نام «زنان در اسلام» برگزار کرد که بررسی وضعیت زنان و دختران افغانستان بخشی از این نشست بود. کشورهای عضو این سازمان بارها هیات‌هایی را برای دیدار با مقام‌های طالبان به کابل فرستاده‌اند.

سازمان‌ همکاری‌های اسلامی که چتر کلان کشورهای اسلامی به شمار می‌رود، بارها در اعلامیه‌های خود در پیوند به محدودیت‌های حاکم بر زنان و دختران در افغانستان ابراز نگرانی کرده است.

در اعلامیه پایانی «نشست ویژه» این سازمان در ماه جنوری آمده است: «دبیرکل از بیانیه‌های صادر‌شده توسط کشورهای عضو، اکادمی جهانی فقه اسلامی، سازمان توسعه زنان، کمیسیون مستقل دایمی حقوق بشر، الازهر الشریف، شورای علمای ارشد در عربستان سعودی و اتحادیه جهانی مسلمانان، که بر موضع شریعت اسلامی در مورد نیاز به آموزش، کار و مشارکت زنان در زندگی عمومی تأکید دارند، استقبال می‌کند».

در اعلامیه‌ی دیگری از این سازمان که در ماه اپریل نشر گردید؛ هم‌چنان در واکنش به محدودیت‌های طالبان بر کار زنان و دختران در نهادهای ملل ‌متحد در افغانستان آمده است: «در پی این اعلامیه‌ی نگران کننده، دبیرخانه سازمان همکاری اسلامی نگرانی شدید خود را نسبت به ممنوعیت گزارش‌شده ابراز می‌کند. دستور تازه، تدابیر محدود‌کننده‌ی پی‌هم بر زنان و دختران از جمله ممنوعیت آموزش، کار در ساختار دولتی و کار در سازمان های غیردولتی را تشدید خواهد کرد».

در داخل افغانستان نیز برخی عالمان دین و پژوهش‌گران اسلامی پیوسته گفته‌اند که محدودیت‌های طالبان بر زنان و دختران با اسلام و شریعت پیوندی ندارند.

فضل‌‌الهادی وزین، پژوهش‌گر علوم اسلامی، در این مورد گفته است: «محدودیت‌هایی را که حکومت سرپرست (طالبان) بر تعلیم، تحصیل و کار برای زنان در افغانستان وضع کرده است، اساس و بنیاد شرعی ندارد. دین اسلام نه در قرآن‌کریم و نه در سنت پیغمبر بزرگ اسلام (ص) و نه هم در تُراث فقهی مسلمانان، در هیچ جایی به تعلیم و تحصیل و کار زنان به گونه‌ی مطلق مخالفت نکرده است».

باوجود این تلاش‌ها؛ اما طالبان بی‌‌آنکه از مواضع سخت‌‌گیرانه‌‌شان در برابر زنان و دختران یک قدم عقب بگذارند، هم‌چنان به اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ خود ادامه داده‌اند؛ محدودیت‌هایی که دو‌سال‌و‌چهار ماه می‌شود زنان و دختران افغانستان را در بی‌سرنوشتی و نامیدی تمام قرار داده است.