بیش از یک‌صدهزار زن و دختر از سوی طالبان، از دانشگاه‌های دولتی و خصوصی محروم شده‌اند. بر بنیاد آمارهای یونسکو ( سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) حضور زنان در عرصه‌ی تحصیلات عالی از سال ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۲۱، بیست برابر افزایش یافت؛ اما با برگشت طالبان، هم‌اکنون به صفر تقرب یافته است.
اگر ساعت‌های درسی در دانشگاه‌ها به‌گونه‌ی میانگین در روز سه ساعت باشد، در یک سال گذشته هر دانش‌جو نزدیک به یک‌هزار ساعت درسی، از درس عقب مانده است.
بسته‌شدن دانشگاه‌ها و به تعقیب آن محروم‌شدن دختران از آزمون شورای طبی از سوی طالبان، روستانشینان را با کمبود پزشک روبه‌رو ساخته است.
شاداب از رشته‌ی طب دانشگاه هرات فارغ شده است. زمانی‌که طالبان قدرت را به دست گرفتند، این دانش‌جو از آزمون شورای عالی طبی (اگزت اکزم) محروم گردید. او می‌گوید که هفت سالِ تمام با مشقت‌های زیادی در رشته‌ی طب تحصیل کرده است، اما طالبان مانع او شدند تا پزشک شود.
شاداب می‌گوید: «هفت سال را با بسیار سختی‌ها و مشقت تمام کردم. با تمام آمادگی به خاطر دوره‌ی امتحان اگزت اکزم (آزمون نهایی) حاضر بودیم؛ ولی پیش از این‌که امتحان شروع شود، آزمون متوقف شد. دو سال پی‌هم با وجود این‌که آمادگی گرفتیم؛ اما نتوانستیم امتحان بدهیم. حال با مشکلی که مواجه هستیم، نمی‌توانیم جایی کار پیدا کنیم. در هر شفاخانه و کلینیک سند امتحان اگزت اکزم را می‌خواهند که ما نداریم».
دانش‌جویانی که آزمون شورای عالی طبی را سپری نکنند، نمی‌توانند به عنوان پزشک کار کنند.
طالبان دختران را در تمامی ولایت‌ها از این آزمون محروم کرده‌اند.
به گونهی میانگین، از هر شهر بزرگ افغانستان مانند هرات، سالانه هفتاد دختر و زن با سپری‌کردن آزمون شورای عالی طبی، پزشک می‌شدند؛ اما در دو سال گذشته با آمدن طالبان، ۱۴۰ زن و دختر که قرار بود پزشک شوند، اکنون خانه‌نشین شده‌اند. در نتیجه‌ی این محرومیت، روستانشینان را با کمبود قابله و پزشکان زن مواجه شده‌اند.
سیما که روستانشین است به آمو می‌گوید: «قابله نداریم. کلینیک نداریم. اگر مریض شویم، مجبور به شهر برویم؛ شهر هم دور است. راه دور است و نزدیک نیست».
رحیمه روستانشین دیگر می‌گوید: «قابله‌ی این‌جا موقتی است. کلینیک شخصی نداریم. قابله این‌جا نیست. اگر یکی از ما مریض شود، مریض‌های خود را نمی‌توانیم به شهر ببریم. هوا سرد است و شهر از ما دور است».
دختران نه تنها از دانشکده‌ی طب؛ بل‌که از تمامی رشته‌های دانشگاه‌ی محروم شده‌اند. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) آمار داده است که در حال حاضر، بیش از یک‌صد هزار دانش‌جو از رفتن به دانشگاه محروم هستند. شمار این دانش‌جویان در سال ۲۰۰۱ که به ۵هزار دختر می‌رسید؛ تا سال ۲۰۲۱ میلادی و پیش از فروپاشی نظام جمهوری، بیست برابر افزایش را نشان می‌داد.
اما در دسمبر سال ۲۰۲۲ میلادی، طالبان تمامی دانش‌جویان دختر را از رفتن به دانشگاه ممنوع ساختند. اگر به گونهی میانگین، در هر روز، یک دانش‌جو سه ساعت درسی تحصیل کند، می‌توان گفت که یک‌صد هزار دانش‌جو در یک سال گذشته، بیش از ۹۵ میلیون ساعت درسی را از دست داده‌‌اند.
ملل متحد گفته که افغانستان تنها کشوری در جهان به شمار می‌رود که دروازه‌های آموزش و تحصیل را به روی دختران و زنان بسته است. یونسکو هشدار می‌دهد که ادامه‌ی این وضعیت، آینده‌ی افغانستان را با خطر بی‌سوادی روبه‌رو خواهد ساخت.
