در پی افزایش حملههای تیتیپی (تحریک طالبان پاکستان) و تحریک جهاد پاکستان؛ بهویژه پس از ماه جولای، اسلام آباد بارها از طالبان خواست که جلو حملههای تیتیپی و دخالت شهروندان افغانستان در رویدادهای ضد امنیتی پاکستان را بگیرد.
اما در نهایت اسلام آباد میگوید؛ طالبان اقدام قناعتبخش نکردند و برای سَر و سامان دادن امنیتاش، دست به اخراج مهاجران غیرقانونی زد.
تضعیف پشتونها در آستانهی انتخابات پاکستان با اخراج اکثریت مطلق مهاجران پشتون، مدیریت افکارعامه و چندین عامل دیگر، از علتهای اخراج اجباری مهاجران پنداشته میشوند.
در این گزارش، نگاهی انداخته شده به ریشههای تصمیم اخراج اجباری بیپیشینهی مهاجران افغانستان.
اخراج اجباری و دسته-جمعی صدها هزار مهاجر افغانستان، برای نخستینبار است که در تاریخ معاصر، از خانهی همسایه (پاکستان) اتفاق میافتد.
روزانه ۹ تا ۱۰ هزار مهاجر، با کولهباری از چالش، خسته و ذله وارد افغانستان میشوند. ۱.۷ میلیون مهاجر افغانستان در حال اخراج اجباری استند.
بر بنیاد آمار پاکستان، بیش از ۲۰۰ هزار مهاجر تا اکنون اخراج شدهاند؛ اما بر بنیاد آمار طالبان، بیش از ۳۰۰ هزار مهاجر اخرج شدهاند.
ملل متحد آمار مستقلی ارایه نکرده است. روزانه بین ۹ تا ۱۰ هزار مهاجر اخراج میشوند.
یکی از این مهاجران میگوید: «اولینبار است که افغانستان میروم. پیش از این نرفتیم. زندگیام در اینجا سپری شده است.»
اما چرا همسایه، پس از چهار دهه سفرهاش را برداشت؟ اگر کمی به عقب برگردیم. پاکستان سال ناامن را سپری دارد و هرازگاهی گواه انفجار و حمله است. دوازدهم جولای، مِنطقهی ژوب ایالت بلوچستان، در پی حملهی جنگجویان بر پایگاه ارتش پاکستان، دوازده سرباز کشته شدند. حملهی دوازدهم جولای بر ارتش پاکستان، حملهی مهاجمان بر پایگاه ارتش در ژوب ایالت بلوچستان، کشته شدن ۱۲ سرباز پاکستانی در پی تبادل آتش که مسوول این حملهها، تحریک جهاد پاکستان دانسته شد.
دو روز پس از آن، بیانیهی به نقل از جنرال عاصم منیر، رییس ستاد ارتش پاکستان برای نخستینبار منتشر شد که در آن، از طرحریزی حملههای تیتیپی از خاک افغانستان در برابر پاکستان، داشتن پناهگاهها و آزادی رفتوآمد در افغانستان و نقش شهروندان افغانستان در رویدادهای ضد امنیتی پاکستان، ابراز نگرانی و انتقاد شد.
در این بیانیه آمده بود: «تداوم حملات به پاکستان از آن سوی مرز (افغانستان)، غیرقابل تحمل است و پاسخ موثر نیروهای امنیتی پاکستان را در پی خواهد داشت. دخالت اتباع افغانستان در اقدامات تروریستی در پاکستان، یکی دیگر از نگرانیهای مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد. چنین حملاتی غیرقابل تحمل است و پاسخ موثر نیروهای امنیتی پاکستان را در پی خواهد داشت.»
به دنبال آن، در چند ماه، دهها حملهی مرگبار رخ داد. آخرین این حملهها، پنج شنبه، جمعه و شنبه گذشته بود.
واپسین حمله، شنبهی گذشته توسط ۹ مهاجم انتحاری بر پایگاه آموزشی نیروهای هوایی پاکستان، در ایالت پنجاب صورت گرفت. بیشتر حملهها بر بخشهای نظامی، در ایالت بلوچستان صورت گرفتند.
مانند حمله بر یک پایگاه آموزشی نیروی هوایی در ایالت پنجاب، حمله توسط ۹ مهاجم که شمار تلفات ناروشن بود و مسوول حمله تحریک جهاد پاکستان عنوان شد.
اسلام آباد گفته هر چه داشته را روی میز طالبان گذاشته؛ تا جلو فعالیت تیتیپی در داخل افغانستان را بگیرد. از سفر وزیر دفاع پاکستان به کابل؛ تا سفرها و گفتوگوهای پیهم نمایندهی ویژهی این کشور با طالبان و شریکسازی جزییات اطلاعات استخباراتی. به رغم اینکه اسلام آباد ده شهروند افغانستان را به اتهام دستداشتن در رویدادهای ضد امنیتی بازداشت کرد و برای کشتن فرماندهان تیتیپی عملیاتهای مستقلی را در خاک افغانستان؛ مثلا در کنر، ننگرهار، پکتیا، پکتیکا و خوست انجام داد.
آخرین عملیات هم به دوازدهم اکتوبر، در کنر بر میگردد.
اقداماتی را که پاکستان برای سرکوب تیتیپی انجام داده است: شریک-سازی اطلاعات به مقامهای طالبان از سوی وزیر دفاع پاکستان در کابل؛ گفتوگوهای دیپلماتیک و نظامی اسلام آباد با طالبان؛ شریک-سازی اطلاعات استخباراتی از سوی اسلام آباد به طالبان؛ عملیاتهای مستقل برای کشتن فرماندهان تیتیپی در خاک افغانستان.
عملیاتهای مستقل پاکستان در خاک افغانستان، در ولایتهای، کنر، ننگرهار، پکتیا، پکتیکا و خوست نیز صورت گرفته است.
طالبان هم در مقابل، دستکم چند اقدام را روی دست گرفتند: انتقال افرادی که بستگان اعضای تیتیپی گفته میشدند، از شرق به شمال افغانستان؛ فتوای غیرعلنی هبتالله آخندزاده علیه جنگ در پاکستان و پیشنهاد مذاکره میان اسلام آباد و تیتیپی را میتوان از جملهی این اقدامها شمرد.
حملهها بر خاک پاکستان اما ادامه میابد و دولت موقت پاکستان، ناامید از عملکرد طالبان، روی گزینهی فشار مهاجران و طالبان انگشت میگذارد. آنچه که درشتترین عامل اخراج مهاجران دانسته میشود.
انوارالحق کاکر، نخستوزیر موقت پاکستان هفتهی پیش، با بی بی سی گفت: «متاسفانه پس از آمدن حکومت عبوری در افغانستان، در شمار رویدادهای هراسافگنی، ۶۰ درصد افزایش و در حملههای انتحاری، پنج برابر افزایش آمده است.»
اکنون پاکستان با چند گروه دست و گریبان است؛ داعش، تیتیپی، ارتش آزادیبخش بلوچستان و گروه تازهی تحریک جهاد پاکستان که اطلاعات زیادی در بارهاش نیست؛ اما مسوولیت اکثریت حملهها را به عهده گرفته است.
در نوار صوتی که انتشار یافته، آوازی شنیده میشود که چنین میگوید: «خداوند تیتیپی را توفیق بدهد که روزی پرچم امارت اسلامی (طالبان) را در پاکستان بلند کند.»
در اوج تنشها «حمید خراسانی» یکی از فرماندهان طالبان با نیروهایش، برای پیروزی تیتیپی در پاکستان دست به دعا میشوند.
حمید خراسانی میگوید: «چون حاکمان ظالم، مفسد و بیدین پاکستان، همیشه از مردم افغانستان و نظام امارت اسلامی (طالبان)، خواستههای نامشروع و مداخلات بیجا و آشکاری دارند. یکی از خواستههای آنان، نظر به روایات، مسدود ساختن کانال قوشتیپه و دوم به رسمیت شناختن خط دیورند است.»
طالبان در آخر خطی حوادث گفتهاند؛ مسوولیت ناکامی امنیتی پاکستان را ندارند.
ملا حسن آخند، رییس وزیران طالبان گفته است: «اگر جنرال استند؛ اگر با امارت {طالبان} مشکل دارند؛ مشکل با تفاهم حل میشود. مشکل با مذاکره حل میشود.»
بخش بزرگ مهاجرانی که از پاکستان اخراج شدهاند، پشتونها استند. به گفتهی منابع پاکستانی، بیشتر از ایالتهای سند، خیبرپختونخوا، پنجاب، بلوچستان و گلگت-بلتستان میباشند. حتا پشتونهای که در پاکستان زاده و بزرگ شده بودند. در شرایطی که پشتونها از حاشیه به متن سیاست پاکستان، با جنبش تحفظ پشتونها و دگر احزاب سیاسی برگشتهاند.
در آستانهی انتخابات پیشروی پاکستان، یکی از عاملهای اخراج مهاجران، خالیسازی عقبهی پشتونها پنداشته میشود.
ایالتهای پاکستان که با بیشترین مهاجرانی در خطر اخراج قراردارند: خیبرپختونخوا، سند، پنجاب، گلگت-بلتستان و بلوچستان است.
آرین شریفی، رییس پیشین بخش ارزیابی تهدیدات شورای امنیت افغانستان میگوید: «حکومت در آستانهی انتخابات است. میخواهند حضور پشتونها را در پاکستان کم کنند و یکی از راههایش این است که مهاجران افغانستان را که عمدتاً پشتونها استند را به این شکل اخراج بکنند.»
برخی آگاهان میگویند؛ اسلامآباد میکوشد بحران امنیتی، سیاسی و اقتصادیاش را با شر و شور مسالهی مهاجران افغانستان، سرپوش بگذارد و افکارعامه را به آن سرگرم سازد. در سوی دگر، با استفاده ابزاری از مهاجران و گروههای آسیبپذیر افغانستان، از طالبانی که به پاکستان پناه بردهاند، پولی از جیب کشورها و سازمانهای بینالمللی بکشد.
محمود جان بابر، رییس تلویزیون سما در ایالت خیبرپختونخوا پاکستان میگوید: «کسانی که اینجا استند و میخواهند به امریکا و اروپا از اینجا بروند، حکم داده شده؛ تا به آنان کسی دست نزند. پنج و شش ماه دیگر هم برای آنان فرصت داده میشود.»
طالبان نیز کارهای خود را به نمایش میگذارند. از انداختن آویزگل به گردن مهاجران؛ تا نمایش دادن یک وعده غذا.
به گفتهی طالبان؛ مهاجران به ولایتهای شان انتقال میابند؛ اما شماری از مهاجران به آمو گفتهاند که برای نخستین بار است افغانستان را میبینند و نمیدانند به کجا بروند. با این حساب، نوع تبلیغات طالبان حسابشده و جابهجایی این افراد، برای بسیاریها پرسشانگیز بوده است.
تا اینجای ماجرا، اکسپرس تربیون به نقل از منابع رسمی پاکستانی نوشته که اسلام آباد تصمیم گرفته است، دیگر از پروندهی طالبان در سطح بینالمللی، پشتیبانی نکند؛ به تمدید هیچ کمک نپردازد و دیگر هیچ امتیاز ویژهی به طالبان ندهد.