درحالی که قوانین تازه ایالات متحده اجازه عبور از فضای افغانستان را به شرکت‌های هوایی تجاری داده است؛ اما شرکت‌های هواپیمایی تا حد زیادی از عمل به این قانون دوری می‌کنند.
دو سال پس از تسلط طالبان بر افغانستان، ایالات متحده آغاز به کاهش قوانینی کرد که به خطوط هوایی تجاری اجازه می‌دهد بر فراز کشور در مسیرهایی پرواز کنند که زمان و مصرف سوخت را برای سفرهای شرق به غرب کاهش می‌دهد.
اما این مسیرهای پروازی کوتاه شده برای هند و آسیای جنوب شرقی پرسش‌هایی را ایجاد می‌کند که در طول حکومت قبلی طالبان از دهه ۱۹۹۰ تا ماه‌های پس از حملات ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ هرگز پاسخی به این سئوالات داده نشده است.
آسوشیتد پرس در گزارشی چند پرسش را در این باره مطرح کرده است. اگر تصمیم گرفته‌اید که از فضای افغانستان عبور کنید، چگونه با طالبان برخورد می‌کنید؟ زیرا آنها زنان را از ورود به مکتب و کار باز می‌دارند و رفتاری را انجام می‌دهند که کارشناسان سازمان ملل آن را شبیه به «آپارتاید جنسیتی» توصیف می‌کنند.
آیا خطوط هوایی می‌توانند خطر پرواز در حریم هوایی کنترل نشده بر فراز کشوری را که تخمین زده می‌شود ۴ هزار و ۵۰۰ سلاح ضد هوایی هنوز در کمین آنها است را مدیریت کنند؟ و اگر یک موقعیت اضطراری پیش بیاید و نیاز به فرود ناگهانی داشته باشید چه اتفاقی می‌افتد؟ چه کسی می‌خواهد بر فراز چنین کشوری پرواز کند؟ شرکت او پی اس جی گروپ که یک نهاد فعال در حوزه صنعت هوانوردی است، اخیراً پاسخ ساده به این همه پرسش‌ها ارایه کرده است، «هیچکس!»
هرچند افغانستان کشوری محاط به خشکی است؛ اما در آسیای مرکزی به این معنی است که در امتداد مستقیم‌ترین مسیرها برای کسانی که از هند به اروپا و ایالات متحده سفر می‌کنند، قرار دارد.
پس از تسلط طالبان بر کابل در ۱۵ آگست ۲۰۲۱، هوانوردی غیرنظامی به سادگی متوقف شد، زیرا کنترل کنندگان زمینی دیگر حریم هوایی را مدیریت نمی‌کردند. ترس در مورد آتش ضد هوایی، به ویژه پس از سرنگونی پرواز ۱۷ خطوط هوایی مالزی در سال ۲۰۱۴ بر فراز اوکراین، باعث شد که مقامات سراسر جهان دستور خروج هواپیماهای تجاری خود را صادر کنند.
پس از آن، خطوط هوایی تا حد زیادی در اطراف مرزهای افغانستان منحنی می‌شوند. برخی هم از ایران و پاکستان به جنوب سفر می‌کنند. پروازهای دیگر تنها برای چند دقیقه از طریق حریم هوایی افغانستان عبور می‌کنند، در حالی که بر فراز کریدور کم‌جمعیت واخان، پانل باریکی است که از شرق کشور بین تاجیکستان و پاکستان بیرون می‌آید.
اما این انحرافات زمان بیشتری را به پروازها اضافه می‌کند که به این معنی است که هواپیما سوخت جت بیشتری می‌سوزاند که هزینه‌ای بزرگ برای هر شرکت هواپیمایی است.
به همین دلیل است که تصمیمی در اواخر جولای توسط اداره هوانوردی فدرال ایالات متحده هنگامی که اعلام کرد پروازهای بالای ۳۲ هزار فوت (۹۷۵۰ متر) «ممکن است به دلیل کاهش خطرات برای عملیات هوانوردی غیرنظامی ایالات متحده در آن ارتفاعات از سر گرفته شود، توجه صنعت را به خود جلب کرد.»
اداره هونوردی ایالات متحده که بر قوانین خطوط هوایی مستقر در این کشور نظارت می‌کند، پرسش‌هایی را درباره عواملی که به این تصمیم دامن زد به وزارت امور خارجه امریکا ارجاع داده است.
وزارت امور خارجه به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخی نداد. با این حال، پس از خروج ایالات متحده و ناتو از افغانستان، یک نماینده وزارت امور خارجه بارها با مقامات طالبان دیدار کرده است و مقامات طالبان نیز به درخواست‌های مکرر آسوشیتدپرس برای اظهار نظر در مورد لغو محدودیت‌ها پاسخ ندادند.
در حال حاضر، خارج از شرکت‌های هواپیمایی افغانستان و ایران به نظر نمی‌رسد که هیچ شرکت هواپیمایی در این کشور شانس داشته باشد.
بخشی از آن ناشی از خطر شلیک شبه‌نظامیان است، زیرا از زمانی که سیا در دهه ۱۹۸۰ جنگجویان مجاهدین را برای جنگ با اتحاد جماهیر شوروی مسلح کرد، افغانستان غرق در موشک‌های هدف‌گیری هواپیما بود.
دیلن لی لرکه، تحلیل‌گر شرکت اطلاعاتی منبع باز جینز گفت که افغانستان همچنان ممکن است سلاح‌های ضد هوایی KS-19 متعلق به دوران شوروی را داشته باشد.
با وجود اینکه در حال حاضر علاقه کمی برای استفاده از این مسیر وجود دارد اما خطوط هوایی در گذشته به شدت از این مسیر استفاده می‌کردند.
گزارش نوامبر ۲۰۱۴ از سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی اشاره کرد که از پروازهای نزدیک به صفر در سال ۲۰۰۲، حدود ۱۲ سال بعد، سالانه به بیش از ۱۰۰هزار پرواز از فراز افغانستان افزایش یافت.
قبل از تسلط طالبان، دولت افغانستان برای هر پرواز ۷۰۰ دلار هزینه دریافت می‌کرد که می‌تواند مبلغ قابل توجهی باشد. زیرا افغانستان همچنان در بحران اقتصادی فرو رفته است. وصول هزینه‌های پرواز و نگهداری آنها ارجحیت دارد. پس از تهاجم به رهبری ایالات متحده در سال ۲۰۰۱، مقامات حدود ۲۰ میلیون دلار هزینه پروازهای منجمد شده را به دولت نوپای افغانستان پرداخت کردند.
با این حال به گفته طالبان، آنها در حال حاضر از پروازهای محدودی که وجود دارد هم سود می‌برند.
شبکه تلویزیونی خصوصی طلوع افغانستان به نقل از امام الدین احمدی، سخنگوی وزارت حمل و نقل و هوانوردی گفت که افغانستان در چهار ماه گذشته بیش از ۸.۴ میلیون دلار از هزینه پروازهای هوایی به دست آورده است.
احمدی گفت: «هر پروازی که از حریم هوایی افغانستان عبور کند باید ۷۰۰ دلار بپردازد. با افزایش پروازها به نفع افغانستان است.»
این وزارتخانه همچنین گفت که این پول را از انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی، انجمن تجاری خطوط هوایی جهان دریافت کرده است.
