آگست ۲۰۲۱ ماهی پر‌تحول در تاریخ دو دهه پسین افغانستان است. آمو از امروز تا روز پانزدهم ماه آگست تحولات کشور را در دوسال گذشته در چنین روزهایی بررسی می‌کند.
افغانستان دو سال پیش در حالی ماه آگست را آغاز کرد که بربنیاد یافته‌های آمو اداره ۱۹۷ ولسوالی کشور به دست طالبان بود، نبردهای سخت و سنگین در حومه شهرهای هرات، قندهار، لشکرگاه و تالقان میان نیروهای امنیتی دولت پیشین و طالبان ادامه داشت.
نظامیان امریکایی کوله‌بار بسته‌اند، عزم قطعی خروج ۲۷ روز پیش از اول آگست ۲۰۲۱ یعنی در ۳ جولای ۲۰۲۱ با برآمدن از پایگاه بگرام مرکز راهبردی سوق و اداره جنگ دو دهه پسین افغانستان ثابت شده است.
بربنیاد یافته‌های آمو در روز اول آگست:
– اداره ۱۹۷ ولسوالی کشور در دست طالبان بود.
– با آغاز روند خروج نظامیان امریکایی از ۱۴ اپریل تا ۱ اگست ۲۰۲۱، ۱۸۴ ولسوالی از اداره نیروهای دولتی پیشین خارج شد.
– دامنه نبرد‌ها میان نیروهای دولت پیشین و طالبان به حومه‌های شهرهای هرات، تالقان، قندهار و لشکرگاه رسیده بود.
میر‌حیدر افضلی؛ عضو کمیسیون امنیت داخلی مجلس نمایندگان دولت پیشین در این باره می‌گوید: «چند اقدام باید از سوی آقای غنی و تیم‌اش صورت می‌گرفت که متاسفانه این اتفاق نیفتاد. نخست، تن دادن آقای غنی به کنار رفتن از قدرت با هماهنگی جامعه جهانی و توافق او با طالبان روی مکانیزمی برای آینده افغانستان. دوم ایجاد کمربندهای دفاعی در اطراف مراکز ولایات در هماهنگی با نیروهایی که از اکثریت ولسوالی‌ها به ولایت‌ها آمده بودند.»
در سایه این جنگ؛ اما گفت‌وگوی بین افغانی که از ۲ سپتامبر ۲۰۲۰ در دوحه آغاز شده بود، ادامه داشت. گفت‌وگو‌‌هایی که بربنیاد توافق‌نامه دوحه که میان طالبان و ایالات متحده در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ امضا شد، آغاز شده بود.
توافق‌نامه‌ای که بربنیاد گفته‌های یکی از اعضای هیات مذاکره کننده دولت پیشین، ظرفیت تامین صلح در افغانستان را نداشت.
رسول طالب؛ عضو هیات گفتگو کننده دولت پیشین می‌گوید: «قرارداد دوحه حتا به صورت عموم در بهترین شرایط ظرفیت ایجاد صلح در افغانستان را نداشت. طالبان برای صلح مذاکره نمی‌کرد، بلکه برای خروج امریکا و بعد برای پیروزی از راه نظامی مذاکره می‌کرد.»
نادر اشکان، یکی از خبرنگارانی که برای پوشش مذاکرات صلح به دوحه رفته بود در این باره می‌گوید: «وقتی من به مقصد پوشش آغاز گفتگو میان به دوحه رفتم در آنجا متوجه شدم که دو طرف از رسیدن به یک توافق چقدر فاصله دارند. وقتی دو طرف روی ساعت آغاز نشست با هم اختلاف داشتند، انتظار نمی‌رفت روی مسایل کلانی به تفاهم و توافق برسند.»
در ادامه نگرانی‌ها از سقوط پی هم ولسوالی‌ها به دست طالبان، وضعیت شکننده سیاسی، امنیتی نمایندگی اتحادیه اروپا در کابل را نیز نگران ساخت.
توماس نیکلسون،سرپرست نمایندگی اتحادیه اروپا در کابل در اول آگست ۲۰۲۱ در گفت‌وگو با رسانه‌ها به طالبان هشدار فرستاد که فکر پیروزی از راه نظامی را ذهن خود خارج کنند.
او در آن روزها گفته بود: «آمدن طالبان به قدرت فکر نمی‌کنم، آن‌قدر هم ساده باشد که دیگران فکر می‌کنند. اما اگر طالبان قدرت را از راه نظامی به دست گیرند از سوی اتحادیه اروپا آن‌ها به رسمیت شناخته نخواهند شد.»
بربنیاد اطلاعات آمو، سرانجام در اول اگست ۲۰۲۱ محمد اشرف غنی، ولی احمدزی رییس ستاد مشترک ارتش را برکنار کرد، اما این تصمیم در آن روز اعلام نشد، چون جایگزین آقای احمدزی، هیبت‌الله علی‌زی که فرمانده نیروهای ویژه ارتش بود که برای مهار حمله طالبان به شهر لشکرگاه به هلمند رفته بود.
اما آن‌چه در اول اگست امیدی تازه را در اوج ناامیدی خلق کرده بود، این بود که در این روز هیچ ولسوالی به دست طالبان سقوط نکرد.
