دیده‌بان حقوق بشر چهارشنبه در یک اعلامیه ارسالی به هماهنگ‌کننده ویژه‌ای که این ارزیابی را انجام می‌دهد، گفته است که ارزیابی مستقل به دستور شورای امنیت ملل متحد از رویکرد بین‌المللی به بحران در افغانستان باید حقوق بشر، به‌ویژه حقوق زنان و دختران را در اولویت قرار دهد و هماهنگ کننده ویژه باید اطمینان حاصل کند که ارزیابی از بازماندگان نقض حقوق بشر شنیده می‌شود؛ توصیه‌هایی را برای پیشگیری و پاسخگویی در مورد نقض حقوق بشر ارائه دهد.
در قطعنامه شورای امنیت که در ماه مارس ۲۰۲۳ منتشر شد از ملل متحد خواسته شد که تا ۱۷ نوامبر «یک ارزیابی یکپارچه و مستقل» را با «توصیه‌های آینده‌نگر برای رویکردی یکپارچه و منسجم سیاسی، بشردوستانه و توسعه مرتبط» انجام دهد و به شورای امنیت ارائه دهد.
این قطعنامه خواستار آن شد که این ارزیابی شامل مشورت با سهامداران مربوطه از جمله زنان افغانستان باشد. در همین راستا در ماه آوریل، دبیرکل ملل متحد، فریدون سینیرلی اوغلو را که از مقامات ارشد سابق دولت ترکیه است به عنوان هماهنگ کننده ویژه منصوب کرد.
هدر بار، معاون مدیر حقوق زنان در دیده‌بان حقوق بشر گفت: «وضعیت در افغانستان در حال حاضر جدی‌ترین بحران حقوق زنان در جهان است. ارزیابی مستقل می‌تواند یک واکنش بین‌المللی مؤثرتر به این وضعیت وخیم باشد. اما برای انجام این کار، باید به زنان و دختران و سایر بازماندگان نقض حقوق اولویت داده شود.»
از زمان کنترل افغانستان در اگست ۲۰۲۱ طالبان بیشتر حقوق زنان و دختران افغانستان را سلب کرده است. بدرفتاری‌های طالبان شامل ممنوعیت تحصیل دختران و زنان بالاتر از صنف ششم، منع زنان از اکثر مشاغل، اعمال محدودیت‌های شدید بر توانایی زنان و دختران برای سفر و حتی ترک خانه، ممنوعیت زنان و دختران از ورزش‌های رقابتی، نمونه‌های از بین بردن کامل این قانون است.
سیستمی که برای پاسخ به خشونت مبتنی بر جنسیت و سرکوب وحشیانه از جمله شکنجه و بدرفتاری با زنانی که به این آزارها اعتراض کرده‌اند، ایجاد شده بود.
ممنوعیت اشتغال زنان شامل ممنوعیت کار زنان افغانستان برای سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی و ملل متحد می‌شود. این ممنوعیت‌ها باعث شده که بسیاری از زنان و دختران و دیگر شهروندان افغانستان به شدت به کمک‌های بشردوستانه نیاز داشته باشند. در شرایطی که ۲۸.۸ میلیون شهروند افغانستان که به کمک غذایی نیاز دارند، از این کمک‌ها محروم شوند.
سرکوب حقوق زنان و دختران توسط طالبان همچنان عمیق‌تر می‌شود، همانطور که دستورات اخیر، از جمله اخراج زنان از اشتغال در مهدکودک‌ها و تعطیلی تمام سالن‌های زیبایی که منبع اصلی اشتغال باقی‌مانده برای زنان بود، نشان می‌دهد. جایی که زنان و دختران می‌توانستند جامعه و حمایت را در خارج از خانه خود بیابند.
بحران حقوق زنان در افغانستان در چارچوب یک بحران حقوق بشری و بشردوستانه گسترده‌تر با بسیاری از نقض‌های دیگر و همچنین سختی‌های شدید برای بسیاری از مردم اتفاق می‌افتد.
اکثر سازمان‌های بشردوستانه افغانستان – از جمله سازمان‌هایی که توسط زنان سرپرستی می‌شوند و به طور خاص به دنبال دسترسی به زنان و زنان سرپرست خانوار هستند – برای ادامه کار خود بودجه کافی ندارند. برنامه جهانی غذا مجبور شده است ۸ میلیون شهروند افغانستان را که از نظر غذایی ناامن هستند، به طور کامل از دریافت کمک محروم کند.
در حالی که ایجاد صندوق امانی افغانستان برخی از مشکلات بانکی را کاهش داد، مشکلات جدی همچنان باقی است و در نتیجه گروه‌های بشردوستانه، مشاغل محلی و افراد نمی‌توانند انتقالات بانکی را انجام دهند.
سرکوب طالبان رسانه‌ها را در افغانستان نابود کرده است. روزنامه‌نگاران و افراد منتقد مثل مطیع الله ویسا، فعال آموزشی، بدون تشریفات قانونی زندانی شده‌اند. شکنجه زندانیان امری عادی است. طالبان افراد لزبین، همجنس‌گرا، دوجنسه و ترنسجندر (LGBT) را هدف آزار قرار داده‌اند و در بسیاری از موارد آنها مجبور شده‌اند خود را مخفی کنند.
گروه داعش خراسان به حملات مرگبار علیه غیرنظامیان ادامه می‌دهد و حملات گسترده آنها به جوامع شیعه و هزاره جنایت علیه بشریت است.
بار گفت: «بحران در افغانستان بسیار زیاد است و سوء استفاده‌های طالبان در حال عمیق‌تر کردن آن چیزی است که قبلاً یک بحران انسانی ویرانگر بود. هدف ارزیابی مستقل باید تغییر فوری واکنش جامعه بین‌المللی به وضعیت افغانستان باشد که تاکنون ناسازگار، ناکارآمد و به اندازه کافی بر حقوق بشر تمرکز نکرده است.»
دیده‌بان حقوق بشر گفت که هماهنگ کننده ویژه باید اطمینان حاصل کند که تیم او دارای کارشناسانی در زمینه حقوق بشر از جمله در مورد حقوق زنان و دختران است و این کارشناسان در هر جنبه‌ای از ارزیابی مشارکت دارند. فرآیند ارزیابی باید شفاف باشد و فرصتی را برای همه ذینفعان برای ارائه مطالب ارائه کند.
تیم ارزیابی باید اطمینان حاصل کند که از افرادی که شخصاً نقض حقوق بشر را تجربه کرده‌اند، در این باره تجربیات خود را در میان بگذارند.
