وزارت مالیهی طالبان گفته است که سند بودجه سال جدید برای توشیح به ملا هبت الله آخندزاده، رهبر طالبان فرستاده شده است.
تا هنوز طالبان در باره مقدار این بودجه، جزییات ارائه نکرده است.
کاهش بودجهی توسعهای و چگونگی تصویب بودجه از سوی طالبان، دو موضوع اساسی نگران کننده برای تحلیلگران اقتصادی است.
پیش از به قدرت رسیدن طالبان، وزارت مالیه مسوده بودجه را ترتیب می کرد و پس از تصویب کابینه به شورای ملی فرستاده می شود. شورای ملی آن را رد یا تایید می کرد و پس از آن از سوی رئیس جمهور توشیح می شد. سند بودجه از مجرای پارلمان تصویب و نظارت می شد، اما اکنون افغانستان دیگر پارلمان ندارد.
وزارت مالیه طالبان سند بودجه را ترتیب و سپس به کابینه می فرستد و پس از تاییدی کابینه، ملا هبت الله آخندزاده سند بودجه را توشیح می کند. هیچ مرجع برای نظارت از چگونگی مصرف بودجه وجود ندارد.
از سوی دیگر، پس از آنکه طالبان قدرت را در ماه اگست سال ۲۰۲۱ میلادی به دست گرفتند، کاهش چشمگیر در بودجه توسعهای افغانستان رونما شد.
در سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی بودجه توسعهای افغانستان به بیش از ۱۵۶ میلیارد افغانی می رسید. این منابع با استفاده از کمکهای بینالمللی تامین می شد. اما در سال ۱۴۰۱ این بودجه به کمتر از سی میلیارد کاهش یافت. در سال مالی جدید نیز طالبان نمی توانند بودجه توسعهای را بزرگ بسازند.
برخی از تحلیلگران مسایل اقتصادی می گویند که کاهش بودجه توسعهای، فقر و بیکاری را در کشور افزایش خواهد داد.
آذرخش حافظی، تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: «بودجه محدود به منابع داخلی بودجه ریاضتی است و در بودجه ریاضتی بخش انکشافی کم رنگ خواهد بود و کم بودن و یا کسر بودجه انکشافی سبب دوام عقب ماندگی و فقر در مملکت می شود. افغانستان باید از تمام منابع مشروع و کمکهای جهانی بتواند استفاده کند تا توسعه پایدار در مملکت تامین کند.»
یک تحلیلگر مسایل اقتصادی می گوید که پیش از حاکمیت طالبان، کمکهای خارجی در بودجه توسعهای کشور نقش مهم داشت و بسیاری پروژهها از طریق کمکهای خارجی در چوکات بودجه ملی تمویل می شد. اما اکنون تمام کمکهای توسعهای به افغانستان قطع شده است و طالبان نیز توان تمویل بودجه توسعهای را ندارند.
سید مسعود، استاد اقتصاد در دانشگاه کابل به آمو گفت: «بودجه سازی یکی از وظایف دولت و یکی از مهمترین وظایف دولت است که عمدتاً عواید در مقابل مصارف و یا مصارف را در مقابل عواید پیش بینی شده قرار میدهد. عمدتاً بودیجه را به دو طریق میسازند. عواید داخلی؛ عواید سنجش می شود و در مقابل آن مصارف را ایجاد می کنند که عواید بتواند آن را تمویل کند. یا این که ما در حقیقت مصارف ره می سنجیم و برای آن منابع تمویلی پیدا میکنیم؛ منابع خارجی و منابع داخلی. از این لحاظ است که بودجه عادی و بودجه انکشافی ره ما میسازیم»
در سال ۱۴۰۱، سقف بودجه از سوی طالبان ۲۳۱ میلیارد افغانی تعیبن شد که ۲۸ میلیارد آن بودجه توسعه یی و متباقی آن بودجه عادی بود.
در سال جدید مالی، سند بودجه از سوی کابینه طالبان تایید و برای توشیح به رهبر طالبان، ملا هبت الله فرستاده شده است، اما جزئیات این سند تاکنون در اختیار رسانهها قرار نگرفته است.