یافته‌های یک پژوهش آمو نشان می‌د‌هند که «بیکاری» و «وضعیت بد اقتصادی» دلیل‌های بنیادی مهاجرتهای غیرقانونی شهروندان کشور هستند.
این پژوهش در هفت ولایت با ۳۳ تن به‌شمول زنان که تجربه مهاجرتهای غیرقانونی را داشته‌اند، انجام شده است.
از این میان، ۴۵.۴ درصد شرکت کنندگان گفته‌اند که بهدلیل «وضعیت بد اقتصادی» به‌مهاجرت غیرقانونی ناگزیر شده بودند اما ۹ درصد هم گفته‌اند بهدلیل ترس از یک جنگ احتمالی با برگشت طالبان به‌قدرت، اقدام به مهاجرت غیرقانونی کرده بودند.
در مورد چرایی گزینش مهاجرت غیرقانونی در موجودیت راه‌های قانونی مهاجرت، ۳۰.۳ درصد پاسخ‌داده‌اند، که دلیل بنیادی نداشتن پول و پول گذرنامه بوده است.
چه دلیل‌های شهروندان کشور را به دل مسیر‌های پر‌خطر و پر چالش مهاجرتهای غیرقانونی می‌کشاند؟ آمو در ادامه پژوهش‌های میدانی این‌بار در هفت ولایت، با ۳۳ تن به‌شمول زنان، که هر کدام تجربه مهاجرتهای غیرقانونی را داشته‌اند، گفت‌وگو کرده است.
فراه، دایکندی، جوزجان، بامیان، پروان، پکتیا و قندوز این هفت ولایت را شامل می‌شوند.
بر بنیاد این پژوهش:
– پژوهش در ۷ ولایت با ۳۳ تن به‌شمول زنان و مردان انجام شده است.
– فراه، دایکندی، جوزجان، بامیان، پروان، پکتیا و قندوز این هفت ولایت را شامل می‌شوند.
– همه شرکت کنندگان تجربه مهاجرتهای غیرقانونی را داشته‌اند.
در این پژوهش، ۴۵.۴ درصد پاسخ داده‌اند که بهدلیل «وضعیت بد اقتصادی» مهاجرت غیرقانونی داشته‌اند، ۳۳.۳ درصد هم گفته‌اند بهدلیل «بیکاری» مهاجرت غیرقانونی کرده بودند.
در این میان ۹ درصد اما می‌گویند، ترس امنیتی و احتمال جنگ با برگشت طالبان به‌قدرت آنان را ناگزیر کرده بود تا مهاجرت غیرقانونی داشته باشند. ۹ درصد هم گفته‌اند که برای زندگی بهتر چنین تصمیم را گرفته بودند، با این‌حال، ۳.۳ درصد به این پرسش پاسخی مشخص نگفتهاند.
بر بنیاد این پژوهش:
– ۴۵.۴ درصد «وضعیت بد اقتصادی»
– ۳۳.۳ درصد «بیکاری»
– ۹ درصد «ترس امنیتی و نگرانی از یک جنگ احتمالی با برگشت طالبان به‌قدرت»
– ۹ درصد برای زندگی بهتر
– ۳.۳ درصد پاسخ مشخص نگفتهاند.
افزون بر این، ۳۰.۳ درصد گفته‌اند،بهدلیل نداشتن پول و پول گذرنامه از میان مهاجرت قانونی و غیرقانونی،غیرقانونی را انتخاب کرده بودند.
هرچند که ۱۵.۱ درصد دیگر، نداشتن گذرنامه و دشوار بودن، دریافت گذرنامه را دلیل این انتخاب گفته‌اند. در مورد چرایی این انتخاب، ۶.۱ درصد گفته هزینه مسیر غیرقانونی کم‌تر است، و ۹.۱ درصد هم پاسخ های دیگری داشته‌اند. نزدیک به ۴۰ درصد در این مورد پاسخ مشخص نه‌گفته‌اند.
بر بنیاد این پژوهش:
– ۳۰.۳ درصد، نداشتن پول و پول گذرنامه
– ۱۵.۱ درصد، نداشتن گذرنامه و دشوار بودن دریافت گذرنامه
– ۶.۱ درصد هزینه کم‌تر پولی در مسیر مهاجرتهای غیرقانونی
– ۹.۱ درصد پاسخ‌های دیگر ( عدم آگاهی از مهاجرتهای قانونی، دشواری مهاجرتهای قانونی و هزینه پولی بیش‌تر مهاجرتهای قانونی)
– نزدیک به ۴۰ درصد به‌این پرسش پاسخی مشخصی نگفتهاند.
از شرکت کنندگان هم‌چنان پرسیده شده که چگونه برای مهاجرت غیرقانونی با قاچاق‌بران انسان در تماس شده‌اند،در پاسخ ۲۷.۲ درصد گفته‌اند که ارتباط آنان با شبکه‌های قاچاق انسان از طریق دوستان و بسته‌گان آنان تامین شده، و ۲۱.۲ درصد در پاسخ تاکید ورزیده‌‌اند، که در بخش‌های مرزی توانسته‌اند شبکه‌های قاچاق انسان را پیدا کنند.
۱۲.۱ درصد گفته‌اند، شبکه‌های قاچاق انسان گروه‌های مشخص در محوطه هوتل‌ها و ایستگاه‌های شرکت‌های ترانسپورتی دارند، این‌گونه آنان توانسته‌اند با شبکه‌های قاچاق انسان در تماس شوند.
۱۸.۱ درصد دیگر در پاسخ تاکید کرده‌اند،که از طریق شبکه‌های موجود ارتباطی و نفوذی محلی به‌شمول شبکه‌های اجتماعی، با قاچاق‌بران انسان در ارتباط شده‌اند، ۱۲.۱ درصد هم گفته‌اند که از طریق شماره های ارتباطی با قاچاق‌بران انسان تماس گرفته‌اند. هرچند که ۹.۱ درصد به این پرسش پاسخی نگفتهاند.
بر بنیاد این پژوهش:
– ۲۷.۲ درصد از طریق دوستان و بسته‌گان
– ۲۱.۲ درصد در بخش‌های مرزی
– ۱۲.۱ درصد از طریق گروه‌های نفوذی در هوتل‌ها و محوطه ایستگاه‌های شرکت‌های ترانسپورتی
– ۱۸.۱ درصد از طریق شبکه‌های ارتباطی و نفوذی محلی و شبکه‌های اجتماعی
– ۱۲.۱ درصد از طریق شماره‌های ارتباطی
– ۹.۱ درصد به این پرسش پاسخی نگفتهاند.
افزون بر این؛ برای روایت‌های بیش‌تر از پیرامون دلیل‌های مهاجرت های غیرقانونی‌در بخش‌های مختلف کشور دنبال برخی کسانی رفتیم، که به‌تازگی یا در این اواخر به‌کشور از مهاجرتهای غیرقانونی برگشته اند یا برگشت داده شده‌اند. آنان خواسته‌اند تا چهره‌های شان پنهان بماند و برای معرفی آنان از نام‌های مستعار کار گرفته شوند.
به‌تازگی از ایران برگشت داده شده، همه دار و ندارش هزینه راه شد، اما حالا با دستان خالی به‌کشور برگشت داده شده است.
بهزاد – قربانی مهاجرت غیرقانونی می‌گوید: «ایران کرایه می‌دادیم، ماه یک میلیون تومان کرایه می‌دادیم، و کار شبانه روزی می‌کردیم، و شش میلیون مزد کارگری می‌گرفتیم، و کل ۱۸ میلیون تنها پول قاچاقی دادیم بی پول ویزای خودم. گرسنه، تشنه رنج می‌کشید، هیچ‌کسی نمی‌دهد، پول‌ات را، آن‌جا که پدرت هم باشد نمی‌دهد، پول‌ات را، برادرت هم که باشد.»
این تنها گوشه از روایت دشواری‌ها است؛ این خانواده دیگر نیز بعد از ده‌سال مهاجرت در ایران، به‌کشور آمده‌اند،دشواری‌های مهاجرت آنان را ناگزیر کرده تا دوباره به افغانستان برگردند. هرچند که در کشور هم چالش‌های اقتصادی پابرجاست.
ستاره، قربانی مهاجرت غیرقانونی می‌گوید: «ده سال در ایران بودیم، زندگی ما خوب نبود، اجاره خانه سخت بود خانه کرایی سخت بود به داکتر مراجعه می‌کردیم افغانی گفته تحویل نمی‌گرفت مزد‌کاری ما سخت بود،در بیرون آرامش نبود هرجا می‌رفتی افغانی گفته توهین و تحقیر می‌کردند، و ما همین طور به وطن برگشت کردیم.»
زنان خانواده، شانه به شانه مردان خانواده، بار سنگین مهاجرتهای غیرقانونی را به‌دوش می‌کشاند، با وجود تحمل دُشواری مهاجرت غیرقانونی اما پایان مسیر هنوز هم چالش‌های اقتصادی را پایانی نیست.
شکریهِ قربانی مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: « مهاجرت ما از مشکل‌های اقتصادی بود، اقتصاد افغانستان را می‌دانید، مردم از مجبوری چون کار نیست، مهاجرت می‌کنند. مشکل‌های زیادی را تجربه کردیم. فقط پنج‌ماه آن‌جا بودیم، بعد از مشکلات زیاد به وطن خود آمدیم.»
بخشی از مهاجرتهای غیرقانونی از مسیر ایران، به‌‌هدف ترکیه که به دروازه اروپا میان مهاجران شهرت دارد، نیز صورت می‌گیرد، اما دروازه که گذشتن از آن به مهاجران غیرقانونی، صدها چالش و ده‌ها تهدید به‌همراه دارد.
شجاع، قربانی مهاجرت غیرقانونی می‌گوید: «ما رفتیم طرف ایران به‌خاطری اقتصاد، وضعیت اقتصادی رفتیم، تا ایران می‌خواستیم برویم، طرف ترکیه، در ایران یک شش، هفت ماه ماندیم،رفتیم طرف ترکیه نرسیدیم بالاخره به‌مقصد نه‌رسیدیم، گرفت ما را پولیس‌های ترکیه همه وسایل ما را، همه چیزی ما را گرفت، پس رخصت ما کرد، هیچ آمدیم افغانستان.»
رضا، قربانی مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: «زیادتر جوانان به ایران قاچاقی می‌روند، از ایران می‌روند، طرف ترکیه، مرز ترکیه بسیار یک مرز خراب است، ظلم زیاد بالای افغان‌ها می‌شود، افغان‌ها کشته می‌شود، جای نیست که از ایران هدفت را به دست بیاوری، من نتوانستم به هدف خود برسم، یک‌سال من بیهوده گذشت، حالا برگشتیم و بی‌کار هم استم.»
به‌گفته کسانی‌که تجربه مهاجرتهای غیرقانونی را داشته‌اند، در دل بیابان‌های پی‌‌پایان مرزی میان افغانستان و ایران، ده‌ها تن ناپدید شده که فقط به‌دنبال لقمه نان و فرصتی برای کار در مسیر پر ماجرا و پر خطر مهاجرت غیرقانونی پا گذاشته بودند.
سرور، قربانی مهاجرتهای غیرقانونی می‌گوید: «اگر وطن ما کار باشد ما یک گوشه کوچک خود را به همه ایران نمی‌دهیم اما به‌خاطری که کار نیست من رو به مهاجرت غیرقانونی آوردم،با وجود این حساب همه کسانی‌که به طرف مرز ایران می‌رود، تا صاحب یک کار شود و آن جا که هم می‌رویم صدها مشکل دیگر داریم، و یک تعداد که از این جا به سر مرز ایران رفته است دیگر زنده و مرده آنان معلوم نیست.»
با این‌همه، فقر و بیکاری آبی شده به آسیاب قاچاق‌بران انسان؛ اما مردم نگران و پریشان، سرگردان در مسیر‌های غیرقانونی.
