شرکت‌های چینی در سود بردن از قراردادهای استخراج معادن (ذخایر زمینی) و پروژه‌های مشابه در جهان شهره استند؛ حالا سرمایه‌گذاران چینی در تلاش برای به‌دست آوردن قراردادهای معادن افغانستان استند.
به باور برخی از آگاهان امور اقتصادی در صورت نبود موافقت‌نامه‌های شفاف و در میان نبودن ضمانت‌های قوی، افغانستان از این ره‌گذر هیچ سودی نخواهد بُرد. شرکت‌های چینی هم‌واره در جست‌وجوی کشورهای ضعیف و مملو از معادن طبیعی استند؛ کشورهایی که از ره‌گذر فنی، ظرفیت مدیریت پروژه‌های ملی‌شان را ندارند. افغانستان نیز از جمله کشورهایی به‌شمار می‌رود که فاقد سیستم فنی است، نگرانی‌ها در این مورد این است که این کشور قادر به مدیریت چنین پروژه‌های بزرگ ملی‌اش نخواهد بود.
افغانستان معادن (ذخایر زیرزمینی) زیادی در اختیار دارد. در بیست سال پسین این کشور فرصت خوبی برای استخراج معادن که می‌توانست به استقلال اقتصادی افغانستان کمک کند، داشت؛ اما وجود فساد، دوام جنگ و زدوبندهای قومی این فرصت را از این کشور گرفت.
علاقه چین برای استخراج معادن سیاسی است
آگاهان امور اقتصادی به این باوراند که چین برای حضور سیاسی‌اش در افغانستان علاقه‌مند سرمایه‌گذاری در بخش معادن کشور است.
استاد مسعود کارشناس مسایل اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار تلویزیون آمو می‌گوید: «چینایی‌ها از دو دهه‌ی گذشته در معادن افغانستان دخیل هستند. دودهه است که چینایی ها درصدد گرفتن قراردادهای معادن بهخصوص مس عینک در افغانستان هستند و تلاش دارند تا این معدن را استخراج کنند، درکنار آن علاقهمندی داشتند تا در بخش استخراج گاز و نفت شمال سرمایه گذاری کنند که موفق نشدند.»
او می‌گوید که چینایی‌ها افغانستان را از دید منافع پاکستان می‌بینند، و افغانستان جزء منافع حیاتی پاکستان برای چینایی‌ها به‌رسمیت شناخته شده‌است و در بخش معادن با پاکستانی‌ها رقابت ندارند؛ از این‌روتلاش می‌کنند این ساحه را مانند ساحه‌ی اقتصادی پاکستان قبول کنند و حضور سیاسی شان را از دهلیز پاکستان برآورده سازند.
به‌باور این کارشناس اقتصادی، چین و پاکستان توافق‌های نظامی، اقتصادی، و امنیتی دارند، به‌همین ملحوظ چینایی‌ها برای حضور سیاسی شان هرازگاهی قرار داهایی را به امضا می‌رسانند،« درتوافقاتی که چینایی ها باپاکستان دارند، افغانستان منحیث یک ساحه‌ی حیاتی خودش معرفی شده‌است و ازنگاه چین این مورد مشکل ندارد؛ اما هند مخالف این دیدگاه است.»
از دید آقای مسعود چینایی‌ها هیچ‌گاه از افغانستان بیرون نمی‌شوند و کماکان درچوکات اقتصادی این کشور باقی خواهند ماند، وتلاش دارند تا پای پاکستانیان را نیز دخیل سازند؛ چون همه منافع خود را ازدید منافع پاکستان در افغانستان می‌بینند.
قراردادها با شرکت‌های چینی باید معیاری باشد
با این حال مسوولان در اتاق صنایع ومعادن طالبان می‌گویند، درصورت بودن شفافیت درقرار داد پروژه‌های معادن درافغانستان، باید ضمانت‌های قوی ازجانب شرکت‌های چینی به افغانستان داده شود.
عبدالرحیم فیضان عضو اتاق صنایع و معادن افغانستان به آمو می‌گوید که اگر قراردادها بر بنیاد معیارها وقوانین بین‌المللی نباشد، درآینده می‌تواند مشکلات زیادی برای افغانستان به‌همراه آورد.
وی ادامه داد: «سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در بخش معادن در افغانستان، به سودمند بودن آن و به نوعیت و چگونگی قراردادها باز می‌گردد. اگر قراردادها معیاری نباشد و ضمانت قابل باور موجود نباشد، این توافق‌ها سودی برای افغانستان نخواهند داشت.»
آقای فیضان می‌افزاید که درحال حاضر استخراج معادن در افغانستان به شکل غیر فنی جریان دارد و هیچ نوع دست‌گاه فنی استخراج معادن وجود ندارد.
این عضو اتاق صنایع ومعادن افغانستان می‌گوید که در هنگام قرارداد شرکت‌های بیرونی، به شرکت‌های داخلی هم باید سهم داده شود.اگر قرارداد به‌طور صد در صد به شرکت‌های خارجی واگذار شود، افغانستان و مردم تنها نقش کارگر را خواهند داشت وسود آن را شرکت‌های بیرونی خواهند بُرد.
نباید سهم شرکت‌های داخلی نادیده گرفته شود
درهمین حال یکی از سرمایه گذاران افغانستان نیز برسهم دادن شرکت‌های داخلی دراین گونه قراردادها تاکید کرد.
هارون عظیم با ابراز علاقه به منظور سرمایه گذاری در بخش معادن می‌گوید که طبق قانون تدارکات افغانستان، باید برای شرکت‌های داخلی فرصت داده شود تا در این زمینه سرمایه گذاری کنند.
او ادامه داد: «اگر قراردادها تنها به شرکت‌های بیرونی سپرده شود، تنها شرکت های خارجی ازآن سود خواهند برد و سپس آنان معادن را استخراج می‌کنند وبا خود می‌برند. درصورت سهم دادن شرکت‌های داخلی دراین نوع قرار دادها، برای مردم نیز زمینه‌ی اشتغال فراهم خواهد شد و این به‌نفع مردم و کشور است.»
طالبان: هنوز با چینایی‌ها کدام قرارداد رسمی نداریم
بربنیاد آمارهای وزارت معادن پترولیم طالبان در این اواخر هشت پروژه‌ی بزرگ معادن به‌داوطلبی گذاشته شده و نزدیک به ۲۵۰ شرکت داخلی و بیرونی پیشنهاد‌ها (پروپوزل‌ها)ی‌شان را به این نهاد فرستاده‌اند.
برهان سخن‌گوی وزارت معادن وپترولیم در این باره گفت: “وجود فساد درحکومت قبلی باعث شده بود که شرکت‌های بیرونی در بخش معادن به‌سرمایه گذاری دل‌خوش نکنند، اکنون که زمینه مساعد شده‌است، خیلی از شرکت‌های خارجی به‌شمول شرکت‌های چینی علاقه‌مند سرمایه گذاری در این بخش هستند و ما از این اقدام آنان استقبال می‌کنیم.”
او در ادامه گفت: «چین از جمله کشورهایی است که علاقهمندی زیاد به‌سرمایه گذاری در بخش معادن وپترولیم دارد. ما تاهنوز با چینایی‌ها کدام قرارداد رسمی نداریم؛ اما گفت‌وگوهای ما در این بخش ادامه دارد تا بتوانیم به یک نتیجه برسیم»
بربنیاد آمارهای موجود، هم اکنون ۱۵۸معدن کوچک در کشور شناسایی شده‌است که برخی از آن‌ها درحال استخراج استند و ۱۶پروژه‌ی بزرگ معادن در اختیار شرکت‌های مختلف قرار داده شده و صدها تن در این بخش مصروف کاراستند.
سخن‌گوی وزارت معادن و پترولیم طالبان می‌افزاید، لیتیوم که از منرال‌های مهم و از منابع زیر زمینی شمرده می‌شود، درحال حاضر تحت حفاظت قرار دارد. هرچند درخواست بسیاری از کشورها برای استخراج این منرال را دریافت کرده‌ایم؛ اما هنوز تصمیمی در این باره نگرفته‌ایم.
هرچند افغانستان از دید منابع زیرزمینی از کشورهای غنی شمرده می‌شود؛ اما ۹۰ درصد ساکنانش زیرخط فقر قرار دارند. درهمین‌حال، سازمان غدایی جهان هش‌دار داده‌است که در سال پیش رو در افعانستان رقم افرادی که زیر فقر قرار دارند، افزایش خواهد یافت.
