در آستانه روز ملی خبرنگاران که همه ساله در ۲۷ ماه حوت جشن گرفته می‌شود، مرکز خبرنگاران افغانستان، نهادی که در بیرون از کشور فعالیت می‌کند، در یک گزارش سالانه از وخیم شدن وضعیت آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در سال روان هجری خورشیدی سخن گفته و افزوده است که در کنار افزایش دوبرابری رویدادهای خشونت و تهدید خبرنگاران نسبت به سال ۱۴۰۰، فضای کار برای خبرنگاران و رسانه‌ها نیز به گونه بسیار جدی محدود شده است.
در این گزارش آمده است که مرکز خبرنگاران افغانستان در ۱۲ ماه گذشته، در حدود ۲۳۷ رویداد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران را که شامل تهدید، بازداشت و برخورد خشونت‌آمیز است، ثبت کرده است.
این رویدادها در مقایسه با ۱۱۷ مورد خشونت و رویداد ناقض آزادی رسانه‌ها در سال ۱۴۰۰، بیشتر از دو برابر افزایش را نشان می‌دهد. در سال ۱۴۰۱، هر چند متاسفانه یک گزارشگر جان خود را در یک انفجار هدفمند از دست داد اما شمار قربانیان در مقایسه با کارمندان رسانه‌ای جان باخته در سال ۱۴۰۰، سه مورد کمتر است که یک تحول مثبت به شمار می‌رود.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد به جز رویداد انفجار در نشست خبرنگاران در مزارشریف که به جان باختن دو تن از جمله حسین نادری گزارشگر خبرگزاری صدای افغان انجامید و سبب زخم برداشتن در حدود ۱۹ تن از خبرنگاران شد، بربنیاد گزارش این مرکز در بیشتر رویدادهای دیگر، اداره‌ها و یا افراد منسوب به طالبان به ویژه نهادهای استخباراتی و امنیتی آن نقش داشته‌اند.
از مجموع از رویدادهای ثبت شده توسط مرکز خبرنگاران افغانستان در سال ۱۴۰۱، در حدود ۱۱۳ مورد آن، تهدید و یا بدرفتاری و توهین خبرنگاران بوده است. کمتر از نیمی از این قضایا ( ۴۵ مورد) در کابل، ۹ مورد در ننگرهار، ۸ مورد در فاریاب، ۷ مورد در قندهار، ۶ مورد در کاپیسا، در بلخ و غزنی، هر کدام، ۴ مورد ثبت شده است. در هر یک از ولایات غور، پروان، بامیان، سمنگان، و بادغیس، ۳ مورد، در هرات، پنجشیر، کندز، هلمند و سرپل، هر کدام ۲ رویداد، و در هر یک از ولایات لوگر، پکتیکا، کنر، فراه و تخار، یک رویداد به ثبت رسیده است.
همچنان، در جریان ۱۲ ماه گذشته، در حدود ۸ رویداد خشونت فیزیکی و یا لت و کوب خبرنگاران به ثبت رسیده است که از این شمار ، ۴ رویداد در کابل، و در هریک از ولایات بلخ، سمنگان، ننگرهار، بادغیس و زابل، یک رویداد به ثبت رسیده است. دراین مدت در حدود ۲۱ رویداد زخم برداشتن خبرنگاران نیز رخ داده است ۱۹ رویداد آن در مزارشریف و دو رویداد در کابل رخ داده است.
بربنیاد گزارش این نهاد در سال ۱۴۰۱ هجری خورشیدی در حدود ۹۴ رویداد بازداشت موقت خبرنگاران از یک تا چند ساعت و چند روز و حتی چندین ماه به ثبت رسیده است که از آن جمله دو خبرنگار از حدود دو ماه پیش تا اکنون زندانی هستند.
بر بنیاد این گزارش، حدود نیمی از رویدادهای بازداشت خبرنگاران(۴۹ مورد) در کابل، ۱۱ رویداد در پکتیا، ۷ رویداد در فاریاب، ۶ رویداد در قندهار، در هر یک ولایات هرات و سمنگان، ۳ رویداد ، در هر یک از ولایات ارزگان، غزنی و غور، ۲ رویداد، و در هر کدام از ولایات هلمند، کاپیسا، بلخ، تخار، ننگرهار، خوست، بادغیس، فراه و زابل، یک رویداد به ثبت رسیده است.
این نهاد گفته است که از میان خبرنگاران بازداشت شده، مرتضی بهبودی، خبرنگار ی که شهروندی فرانسه را دارد، و خیرالله پرهر خبرنگار ورزشی رادیو تلویزیون همیشه بهار از میانه ماه جدی ۱۴۰۱ تا اکنون در زندان هستند. بهبودی به روز ۱۷ جدی در کابل بازداشت شد و پرهر ۱۹ جدی از جلال آباد به کابل احظار شد و توسط استخبارات بازداشت شد.
کمتر از نیمی از این رویداد ها که ۴۵ رویداد است در کابل رخ داده است ، ۹ رویداد در ننگرهار، ۸ رویداد در فاریاب، ۷ رویداد در قندهار، ۶ رویداد در کاپیسا، بلخ و غزنی، هر کدام، ۴ مورد ثبت شده است.
در هر یک از ولایات غور، پروان، بامیان، سمنگان، و بادغیس، ۳ رویداد، در هرات، پنجشیر، کندز، هلمند و سرپل، هر کدام ۲ رویداد، و در هر یک از ولایات لوگر، پکتیکا، کنر، فراه و تخار، یک رویداد به ثبت رسیده است.
یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌هد که نهادهای امنیتی به ویژه اداره استخبارات و همچنان وزارت امر به معروف و نهی از منکر به شکل مستقیم و غیر مستقیم با -بازداشت، تهدید و ترساندن خبرنگاران- روند سرکوب آزادی رسانه‌ها و آزادی بیان را پیش می‌برند.
در گزارش آمده است که در حال حاضر نه تنها در ولایت ها بل در کابل نیز امکان تهیه و نشر گزارش‌های آزاد و تحقیقی و یا برنامه‌های چالشی رسانه‌ای به دلیل محدودیت شدید در دسترسی به اطلاعات و تهدید و ترس از زندان و شکنجه به شدت محدود شده است و خودسانسوری به اوج رسیده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان با درنظرداشت اهمیت نقش خبرنگاران و رسانه‌های آزاد و مستقل در توسعه و پیشرفت کشور، از طالبان خواسته است با اجرای قانون رسانه‌ها و قانون دسترسی به اطلاعات زمینه فعالیت رسانه‌های آزاد را بر مبنای این قوانین فراهم سازد و از آن‌ها حمایت کند.
