یک سال پس از حاکمیت طالبان بیشترین زیان به زنان افغانستان رسیده است. هزاران زن شغل خود را از دست داده‌اند. میلیون‌ها دختر از رفتن به مکتب باز مانده‌اند و محدودیت‌هایی بر حضور آنان در جامعه وضع شده است در عرصه سیاسی هم سرکوب شده‌اند.
این در حالی است که بانوان افغانستان در دو دهه پسین با وجود مشکلات فراوان حضور پر رنگی در عرصه‌های مختلف داشتند.
زنان و پارلمان افغانستان
در دو دهه پسین از میان ۲۴۹ عضو مجلس نمایندگان افغانستان ۶۹ تن آنان زن بودند و از میان ۱۰۲ نماینده در مجلس سنا تقریبا نیمی از آنان را زنان تشکیل می‌دادند. اما حالا در سایه حاکمیت طالبان نه پارلمان در افغانستان وجود دارد و نه مجلس سنا. تقریبا همه اعضای این دو نهاد قانون‌گذار مجبور به مهاجرت به بیرون از کشور شده‌اند.
ناهید فرید؛ عضو پیشین مجلس نمایندگان افغانستان در این باره می‌گوید که سقوط کابل به دست طالبان به معنای پایان همه ارزش‌ها در جامعه افغانستان بود.
او می‌افزاید: «سقوط کابل فقط فروپاشی یک سیستم و یک نظام نبود؛ سقوط کابل فروپاشی آرمان‌های دیرینه و ارزش‌هایی بود که مردم افغانستان برای سال‌ها در تاریخ خود آن را ترسیم کرده بودند.»
کارمندان زن نهادهای حکومتی
افغانستان زیر حاکمیت طالبان در یکسال پسین به جمع کشورهایی پیوسته که در رده‌های بالای نظام آن زنان حضور ندارند. طالبان در ماه ثور در فرمانی دستور دادند که زنان جز چشم‌ها، همه بدن و صورت‌شان را بپوشانند و از برقع (چادری) به عنوان بهترین نوع حجاب کار بگیرند.
وزارت امر به معروف طالبان این دستور را «حکم واجب شرعی» خواند و گفت که برای شوهران یا سرپرستان مردی که پوشش همسر یا زنان تحت سرپرستی آنان از نظر این وزارتخانه مناسب نباشد؛ توصیه، تنبیه و مجازات‌هایی را نیز در نظر دارد.
در همین حال بانوان می‌گویند که در نظام جمهوریت با تمام مشکلات آن سهم زنان در جامعه چشمگیر بود.
نرگس مهمند؛ رییس پیشین نشرات شهرداری کابل در این باره می‌گوید: «زنان هیچ نوع ممانعتی در تحصیل‌شان نداشتند. ما در پارلمان یک تعداد زیاد زنان را داشتیم و در کابینه نقش فعال زنان را شاهد بودیم. (در دوره جمهوریت) ما وزیر، معین، قاضی و ژورنالیست زن داشتیم و در ۲۷ ولایت کشور معین فعال زن داشتیم که این باعث رشد ظرفیت زنان در سطح کشور و جهان شده بود.»
این فعال حوزه زنان می‌گوید که این «شرم آور» است که اداره طالبان حتا زمینه آموزش برای دختران بالاتر از صنف ششم فراهم نکرده است.
حضور زنان در نظام
در نظام پیشین نزدیک به ۵ هزار زن در چوکات نیروهای دفاعی افغانستان کار می‌کردند. افغانستان در زمان نظام جمهوریت نیز با کمبود پولیس زن در چوکات نیروهای پیشین امنیتی روبرو بود. آمارها نشان می‌دهند که در روزهای پایانی نظام پیشین از میان ۱۵۷ هزار نیروی پولیس، بیش از چهار هزار تن آنان را زنان تشکیل می‌دادند که ۲.۶ درصد کل تشکیلات پولیس می‌شد.
اکنون از میان نزدیک به ۱۵۰ پولیس زن در بلخ در نظام پیشین تنها چند تن در چوکات فرماندهی امنیه بلخ باقی مانده‌اند که به گفته خودشان صلاحیت اجرایی ندارند و تنها در کارهای کوچک مانند تلاشی افراد به آنها سهم داده می‌شود.
حضور زنان در عرصه ورزش
در ۲۰سال پسین بانوان افغانستان در بخش ورزش پیشرفتهای خوبی داشتند. تیم‌های بانوان در بخش‌های مختلف مانند فوتبال، بسکتبال و ورزش‌های رزمی در همه ولایت‌ها فعالیت‌های چشمگیر داشتند. اکنون این فعالیت‌ها به صفر رسیده و حضور ورزشی آنان در سایه نظام طالبان ممنوع است.
به گونه مثال؛ اعضای تیم ویلچر بسکتبال بانوان در بلخ از روزهای سختی می‌گویند که در نزدیک به یک سال گذشته تجربه کرده‌اند و مجبور شدند تمرینات خود را به‌گونه‌ی پنهانی و به دور از چشم طالبان انجام دهند. بسیاری از دختران ورزشکار افغانستان پس از سقوط نظام به کشورهای دیگر مهاجر شدند.
نسیمه رونق؛ فعال حقوق زن در بلخ می‌گوید: «۹۵ درصد زنان رسانه‌ای (در سایه اداره طالبان) خانه نشین و یا آواره شدند. در کنار آن در بخش سیاسی ما صد درصد زنان را از دست دادیم. از لحاظ بخش‌های اجتماعی و فرهنگی تا ۹۰ درصد بانوان در این بخش‌ها کارشان را از دست داده‌اند و این ضربه‌ای بزرگ به پیکر افغانستان است.»
اعتراضات زنان
از اگست ۲۰۲۱ تا کنون بانوان افغانستان چند بار تلاش برای راه اندازی اعتراضات در کابل و بخش‌های دیگر کشور کرده‌اند، اما هر بار با رفتار خشونت آمیز طالبان روبرو شده‌اند.
آخرین راهپیمایی اعتراضی زنان در کابل در همین هفته به روز شنبه برگزار شد، اما این بانوان با رفتار خشونت آمیز طالبان روبرو شدند و اعتراض آنان با شلیک‌های هوایی طالبان متوقف شد.
حضور زنان در عرصه هنر
بانوان افغانستان در عرصه موسیقی و هنر نیز پیشرفتهای چشمگیری داشتند که حالا نشانه‌ای از آن نیست. به‌گونه‌ی مثال در ولایت هرات که پیش از این نزدیک به ۳۰ بانو در بخش تئاتر کار می‌کردند، اکنون این شمار به چهار بانو رسیده است و این چهار بانو نیز تاکنون اجازه حضور روی صحنه تئاتر را از سوی طالبان دریافت نکرده‌اند.
محدودیت برای حضور زنان در اجرای تئاتر تنها محدودیتی نیست که با آمدن طالبان اجرایی شده است. جلوگیری از حضور بانوان در محل کار، بستن مکتب‌ها به روی دختران دانش آموز بالاتر از صنف شش، پوشاندن صورت مجریان زن تلویزیون‌ها، و وضع محدودیت‌های دیگر بالای زنان فضای عمومی برای زنان در افغانستان را به شدت محدود ساخته است. در یک سال گذشته، زنان بارها در کابل برای بازیافت حقوق بنیادین‌شان اعتراض کرده‌اند. در این مدت، طالبان شماری از زنان معترض را بازداشت کرده و هفته‌ها در زندان نگهداشته‌اند. برخی از این زنان گفته‌اند که در مدت بازداشت از سوی طالبان شکنجه شده‌اند. هرچند طالبان این اتهامات را رد کرده‌اند، اما نهادهای بین‌المللی ناظر بر وضعیت حقوق بشر از نقض روز افزون حقوق زنان از سوی طالبان خبر داده‌اند.
