کمیته فرعی حقوق بشر بین‌المللی مجلس کانادا، در گزارشی به وجود «آزار و اذیت مداوم» علیه جامعه هزاره‌ها در افغانستان اذعان کرده است.
این گزارش در یک اقدام نمادین روز ۲۵ سپتمبر را به عنوان روز یادبود کشتار هزاره‌ها در سال‌های ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۳ تعیین کرده است؛ دورانی که به گفته این گزارش، این جامعه تحت حکومت عبدالرحمان خان با «فجایع گسترده‌ای» مواجه شد. طبق این گزارش، حدود ۶۲ درصد از جمعیت هزاره‌ها در آن زمان کشته یا آواره شدند، و بازماندگان از زمین‌های خود محروم شده و به کار اجباری وادار شدند.
این گزارش که تحت هدایت رئیس کمیته فرعی، علی احساسی، تهیه شده، با عنوان «پایداری و غلبه: مبارزه هزاره‌ها در افغانستان» منتشر شده است و بر اساس شهادت‌های متعددی که «به تاریخ طولانی سرکوب هزاره‌ها و تهدیدهای ادامه‌دار علیه آنان» اشاره می‌کنند، تنظیم شده است.
این گزارش با اشاره به بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، تأکید می‌کند که «مردم هزاره، که عمدتاً شیعه هستند، در کشوری با اکثریت سنی به‌ویژه تحت فشار قرار دارند.» کمیته فرعی به خشونت‌های مستمر علیه این جامعه اشاره می‌کند و به حملات طالبان و داعش-خراسان به مکتب‌ها، عبادتگاه‌ها، شفاخانه‌ها و حتی باشگاه‌های ورزشی هزاره‌ها اشاره می‌کند. این گزارش تأکید می‌کند که این خصومت‌ها جدید نیستند بلکه ادامه تعصباتی هستند که بیش از یک قرن قدمت دارند.
همچنین، این گزارش به پیشینه فرهنگی و قومی منحصر به فرد هزاره‌ها پرداخته و ریشه‌های آنان را به تبار ترکی-مغولی و تأثیرات آسیای مرکزی مرتبط می‌داند. بر بنیاد این گزراش، گواهان اشاره کردند که گویش‌های خاص دری یا فارسی هزاره‌ها و ویژگی‌های ظاهری آنان، آنها را از دیگر گروه‌های قومی افغانستان مانند پشتون‌ها و تاجیک‌ها متمایز می‌کند. بر بنیاد این گزراش، «بیشتر هزاره‌ها شیعه هستند، اما گروه‌های سنی، اسماعیلی و حتی نوظهور مسیحی هزاره نیز وجود دارند».
در گزارش آمده است که داکتر ملیسا کر چیوندا، انسان‌شناس متخصص در جامعه هزاره، آنان را گروهی توصیف کرده که «دین، نژاد و قومیتشان به طور جدایی‌ناپذیری به هم پیوسته‌اند.»
وی اشاره کرده است که ویژگی‌های ظاهری و هویت مذهبی شیعه آنان، اغلب آنان را هدف گروه‌های افراطی قرار داده که اعتقادات آنان را غیرارتدوکس می‌دانند.
گزارش به موضوع امکان طبقه‌بندی آزار و اذیت هزاره‌ها به عنوان نسل‌کشی نیز پرداخته است. نعمت‌الله ابراهیمی، کارشناس موضوع، چارچوب قانونی کنوانسیون منع و مجازات جنایت نسل‌کشی را شرح داده و تأکید کرده است که ماده دوم این کنوانسیون نسل‌کشی را شامل اقداماتی می‌داند که برای نابودی یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی در نظر گرفته شده‌اند.
آقای ابراهیمی با مقایسه وضعیت هزاره‌ها از ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۳ با نسل‌کشی ارمنی‌ها تأکید کرده که آنها نیز به خاطر هویت قومی و مذهبی خود هدف قرار گرفتند و در معرض نابودی بودند.
در پایان، این گزارش با فراخوانی برای اقدام، از جامعه جهانی خواسته است از هزاره‌ها در افغانستان حمایت کرده و از وقوع «جنایات بیشتر» جلوگیری کند.
