بخش زنان ملل متحد در گزارشی درباره زنان افغانستان می‌گوید که سیاست‌های طالبان علیه زنان «برنامه‌ای دقیقاً طراحی‌شده» برای حذف آنان از فضای عمومی است.
گزارش بخش زنان ملل متحد نشان‌دهنده بحران عمیقی است که زنان و دختران افغانستان در زیر حاکمیت طالبان با آن مواجه هستند. در عین حال این گزارش بر استقامت فوق‌العاده سازمان‌های زنان‌محور که برای حفظ حقوق زنان تلاش می‌کنند، تاکید می‌کند.
این گزارش با عنوان «مبارزه با حذف: همکاری بخش زنان ملل متحد با سازمان‌های زنان در افغانستان»، به شکل تفصیلی نابودی «نظام‌مند حقوق زنان توسط طالبان» و حمایت‌های حیاتی این سازمان برای حفظ حضور زنان کشور در جامعه با وجود محدودیت‌های شدید را مورد بررسی قرار داده است.
نابودی نظام‌مند حقوق زنان
در گزارش بخش زنان ملل متحد آمده است که پس از تصرف افغانستان توسط طالبان در اگست ۲۰۲۱، این کشور شاهد عقب‌گرد بی‌وقفه در حقوق زنان بوده است. طالبان که در این گزارش به عنوان «مقامات بالفعل» نام برده شده‌اند، مجموعه‌ای از فرامین محدودکننده را وضع کرده‌اند که زنان را از زندگی عمومی، سیاسی و اجتماعی حذف می‌کند. از جمله این اقدام‌ها، ممنوعیت آموزش دختران پس از صنف ششم، محدودیت‌های شدید در اشتغال و تعطیلی سازمان‌های زنان بوده است. بخش زنان ملل متحد این سیاست‌ها را به عنوان «برنامه‌ای دقیقاً طراحی‌شده» برای حذف زنان از فضای عمومی توصیف کرده است.
در این گزارش تاثیر این سیاست‌ها بر زنان ویرانگر خوانده شده است. بر اساس این گزارش بسیاری از زنان احساس انزوا و بی‌قدرتی می‌کنند و آمارها حاکی از افزایش مشکلات شدید روانی در میان آنان است. برخی از زنان حتی به خودکشی رو آورده‌اند و احساس می‌کنند که هیچ راهی برای خروج از این وضعیت ندارند. یکی از زنان به کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل گفته است: «ما زنده‌ایم؛ اما زندگی نمی‌کنیم.» این جمله بازتاب ناامیدی عمیق بسیاری از زنان تحت حاکمیت طالبان است.
استقامت سازمان‌های زنان افغانستان
بخش زنان ملل متحد می‌گوید که با وجود این شرایط سرکوب‌گرانه، سازمان‌های زنان در این کشور مقاومت قابل توجهی از خود نشان داده‌اند. بسیاری از این سازمان‌ها با تمرکز بر تطبیق فعالیت‌های خود در چارچوب محدودیت‌های طالبان، همچنان به حمایت از زنان و دختران ادامه می‌دهند. با کمک این سازمان نزدیک به ۲۰۰ سازمان زنان‌محور در افغانستان به فعالیت خود ادامه داده‌اند.
یکی از داستان‌های برجسته این گزارش به زنی فعال اختصاص دارد که از مبارزه دست نکشیده است. او می‌گوید: «فهمیدم که زنان افغانستان هنوز می‌جنگند و من هم انتخاب کردم که یکی از آنان باشم.» این جمله نشان‌دهنده عزم و اراده زنان در مواجهه با شرایط سخت است.
حمایت و تامین مالی انعطاف‌پذیر بخش زنان ملل متحد
بر بنیاد این گزارش، در مرکز این تلاش‌ها برنامه بخش زنان ملل متحد با عنوان «بازسازی جنبش زنان در افغانستان» که در سال ۲۰۲۲ راه‌اندازی شد، قرار دارد. این برنامه بیش از ۱۰۰ سازمان زنان‌محور را با بودجه‌های انعطاف‌پذیر و اصلی حمایت کرده است که به آن‌ها اجازه می‌دهد خود را با شرایط متغیر تطبیق دهند. این مدل تامین مالی که به منظور کاهش موانع اداری طراحی شده است، شامل فرآیندهای ساده‌شده برای درخواست و گزارش‌دهی است و دسترسی سازمان‌های کوچک محلی به حمایت مالی را تسهیل می‌کند.
تا به امروز، بخش زنان ملل متحد با ۱۱۳ سازمان در ۱۹ ولایت همکاری داشته و از ۶۲۶ زن که در این سازمان‌ها مشغول به کار هستند، با پرداخت حقوق منظم حمایت کرده است. این بودجه نقشی حیاتی در ادامه ارائه خدمات توسط این سازمان‌ها، از جمله حمایت اقتصادی و آموزشی برای زنان آسیب‌پذیر، ایفا کرده است. با اولویت دادن به بودجه‌های اصلی به جای کمک‌های پروژه‌محور، این برنامه به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا بر ساختن مقاومت طولانی‌مدت متمرکز شوند.
تمرکز بر سلامت روانی و حمایت روانی-اجتماعی
علاوه بر کمک‌های مالی، این گزارش بر اهمیت سلامت روان و حمایت روانی-اجتماعی برای فعالان و کارکنان سازمان‌های زنان‌محور تاکید کرده است. بسیاری از زنان با آزار و اذیت، تهدیدات و تروماهای روانی مواجه هستند و رویکرد بخش زنان ملل متحد شامل ارائه خدمات سلامت روان و تبادل تجربیات همتایان برای حمایت از رفاه فعالان و کارکنان است. این رویکرد جامع برای کمک به زنان در مقابله با فشارهای شدید ناشی از حکومت طالبان حیاتی است.
اصل «ضرر نرساندن» و دفاتر محلی
برنامه‌های بخش زنان ملل متحد بر اساس اصل «ضرر نرساندن» اجرا می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که هیچ مداخله‌ای به‌طور ناخواسته خطرات بیش‌تری برای زنان در این شرایط بسیار ناپایدار ایجاد نکند. این سازمان با حفظ یک پروفایل کم و طراحی برنامه‌ها با مشورت نزدیک با سازمان‌های محلی زنان، توانسته است در چارچوب محدودیت‌های طالبان به فعالیت خود ادامه دهد.
این گزارش به نقش دفاتر پنج‌گانه بخش زنان ملل متحد در ولایت‌های بلخ، بامیان، هرات، قندهار و ننگرهار اشاره می‌کند. این دفاتر نقشی حیاتی در حفظ ارتباط با زنان در سطح محلی ایفا می‌کنند و اطمینان می‌دهند که برنامه‌های این سازمان به نیازهای زنان افغانستان در تمام سطوح جامعه پاسخ می‌دهد. این دفاتر همچنین به حل چالش‌های محلی ناشی از حکومت محدودکننده طالبان کمک می‌کنند.
حمایت از حضور زنان در تصمیم‌گیری‌ها
یکی از اجزای کلیدی راهبردی بخش زنان ملل متحد در افغانستان، تضمین شنیده شدن صدای زنان در مجامع تصمیم‌گیری ملی و بین‌المللی است. با این‌که زنان به طور نظام‌مند از زندگی عمومی حذف شده‌اند، بخش زنان ملل متحد تلاش‌های بی‌وقفه‌ای کرده تا فضاهایی برای ابراز نظر زنان کشور ایجاد کند.
در جون ۲۰۲۴، این سازمان پروفایل جنسیتی افغانستان را منتشر کرد که تحلیلی جامع از برابری جنسیتی در این کشور ارائه می‌دهد و بینش‌های ارزش‌مندی درباره تاثیرات سیاست‌های طالبان در از بین بردن دهه‌ها پیش‌رفت به اشتراک می‌گذارد. این گزارش همچنین در بحث‌های بین‌المللی درباره آینده افغانستان، از جمله نشست‌های سطح بالا در دوحه، مورد استفاده قرار گرفت و ۷۰ توصیه سیاستی از سازمان‌های زنان افغانستان به این نشست‌ها ارائه شد.
کمک‌های بشردوستانه و تاثیرات محلی
علاوه بر تلاش‌های حقوقی، در این گزارش امده است که بخش زنان ملل متحد نقش کلیدی در ارائه کمک‌های بشردوستانه به زنان و دختران افغانستان ایفا کرده است. سازمان‌های زنان در ارائه کمک‌های حیاتی به‌ویژه در بحران‌هایی مانند زلزله‌های ۲۰۲۳ در هرات، نقش مهمی داشته‌اند. بخش زنان ملل متحد با همکاری شرکای محلی، اطمینان داد که زنان در واکنش به این زلزله‌ها نیز مورد توجه قرار گرفتند و ۴۷ درصد از ارزیابان اعزامی زن بودند. بیش از ۵۰۰ زن در مناطق زلزله‌زده کمک‌های نقدی، حمایت روانی-اجتماعی و اقلام ضروری غیرخوراکی دریافت کردند.
بخش زنان ملل متحد همچنین اطمینان داده است که سازمان‌های زنان در تلاش‌های هماهنگی بشردوستانه کشور نقش محوری دارند. از طریق صندوق صلح و بشردوستانه زنان، بیش از ۴هزار۵۰۰ زن و دختر در ۲۴ ولایت خدمات ضروری، از جمله حمایت برای قربانیان خشونت جنسیتی، سرپرستان زن خانوار و زنان دارای معلولیت، دریافت کرده‌اند.
برنامه‌های آینده و حمایت بلندمدت
این گزارش برنامه‌هایی را برای گسترش حمایت از سازمان‌های زنان افغانستان مطرح می‌کند که بر تامین مالی بلندمدت و تقویت ظرفیت سازمان‌های محلی تمرکز دارد. راهبردهای آینده بخش زنان ملل متحد شامل تامین مالی پایدار برای کمک به سازمان‌های زنان برای برنامه‌ریزی و رشد، همزمان با تداوم تلاش‌ها برای حضور زنان افغانستان در عرصه‌های تصمیم‌گیری است.
درخواست برای همبستگی جهانی
این گزارش با درخواست برای اقدام از سوی اهداکنندگان بین‌المللی، سیاست‌گذاران و جامعه جهانی به پایان می‌رسد. بخش زنان ملل متحد تاکید می‌کند که بحران بشردوستانه و بحران حقوق زنان در افغانستان به شدت به هم پیوسته‌اند و باید به‌طور همزمان مورد رسیدگی قرار گیرند. این گزارش خواستار تامین مالی پایدار و انعطاف‌پذیر برای سازمان‌های زنان و مشارکت فعال زنان کشور در شکل‌دادن به آینده کشورشان است.
این گزارش در اخیر گفته است: «زنان افغانستان تنها قربانیان این بحران نیستند؛ آنان رهبرانی در شکل‌دهی به آینده کشورشان هستند.»
