زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه پیشین ایالات متحده در امور صلح افغانستان گفته است که نخستین گام برای مذاکره با طالبان، در دوره حکومت اوباما، زمانی برداشته شد که او نامه از یعقوب مجاهد، وزیر دفاع کنونی طالبان دریافت کرد.
آقای خلیل‌زاد در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا گفته است: «در دوره رییس جمهور اوباما من نامه‌ای از یعقوب مجاهد (وزیر دفاع کنونی طالبان و پسر رهبر پیشین آنان) دریافت کردم. در این نامه گفته شده بود که هیچ راه‌حلی نظامی برای آن‌چه در جریان است، وجود ندارد و ما به دنبال راه‌حل هستیم».
نماینده پیشین رییس جمهور امریکا در امور صلح افغانستان در این نشست همچنین گفته است که سه اولویت مهم برای او از سوی دولت ترمپ تعیین شده بود که باید در مذاکرات به آن دست می‌یافت. نخست مذاکره بر سر توافقی که امکان خروج امن و منظم نیروهای امریکایی را فراهم می‌کرد. دوم باید اطمینان حاصل می‌شد که افغانستان به پناه‌گاه سازمان‌های ترورسیتی باز نمی‌گردد و سوم این‌که مذاکرات بین‌الافغانی صورت بگیرد.
این در حالی است که پس از برگشت طالبان به قدرت در کشور، کشور‌های همسایه، منطقه و جهان، به‌شمول برخی از مقام‌های ایالات متحده بارها از حضور، فعالیت و و سازماندهی حمله‌های بیرون‌مرزی توسط گروه‌های هراس‌افگن مانند داعش خراسان از افغانستان هشدار داده‌اند.
در عین حال، پس از برگشت به قدرت طالبان تا اکنون هیچ تمایلی برای آغاز مذاکرات بین‌الافغانی از خود نشان نداده‌اند و برخی از مقام‌های آنان در نشست‌های متعدد بارها گفته‌اند اکنون نیازی به این مذاکرات نیست.
در متن گفت‌وگوی خلیل‌زاد با کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان ایالات متحده آمده است: «در تابستان ۲۰۲۰، خلیل‌زاد دولت افغانستان را تحت فشار قرار داد؛ تا هزاران زندانی طالبان را آزاد کند؛ چون طالبان از مذاکره با دولت افغانستان بدون آزادی این زندانیان خودداری کردند».
زلمی خلیل‌زاد با تایید این موضوع گفته است که این کار را یک‌جا با وزیر خارجه امریکا کرده است؛ چون بخشی از توافق آنان با طالبان بود.
او گفته است: «بله، آن‌ها بخشی از توافق من بودند، و دلیل آن این بود که ما می‌خواستیم به مذاکرات بین‌الافغانی برسیم که یک امتیاز بزرگ بود».
آقای خلیل‌زاد همچنین گفته است، در حالی که از نظر فنی به انتونی بلنکن، وزیر خارجه امریکا گزارش‌ده بود؛ اما در عمل
بسیاری از ارتباطات اولیه او از طریق مشاور رییس جمهور، آقای شولت انجام می‌شده است.
او در این کمیته شهادت داده است: «دولت بایدن سه گزینه داشت: ۱- اصرار بر مشروط نبودن توافق با طالبان و تاکید بر عقب‌نشینی و مبارزه با تروریزم. ۲- معیوب خواندن این توافق ۳- نمی‌خواهیم این کار را انجام دهیم و باید خروج مشروط شود».
زلمی خلیل‌زاد افزوده است که بایدن یک خروج مبتنی‌بر بر شرایط را انتخاب نکرد.
او گفته است که تنها دلیلی که دولت بایدن نخواست این توافق‌نامه مشروط باشد، نگرانی از برگشت طالبان به نبرد علیه نیروهای امریکایی بوده است.
نماینده ویژه پیشین رییس جمهور امریکا در امور صلح افغانستان گفت: «خروج ایالات متحده تاثیر روانی داشت و بر حفظ موازنه نسبی قدرت برای دولت پیشین افغانستان، تاثیر منفی گذاشت».
زلمی خلیل‌زاد گفته است که هیچ کسی ارزیابی نکرده است که آیا طالبان به طور کلی به توافق دوحه در سال ۲۰۲۱ پابند بوده‌اند یا خیر.
آقای خلیل‌زاد در پاسخ به پرسشی اعضای این کمیته که آیا توسط طالبان فریب خورده است یاخیر، گفته است که نمی‌داند و هیچ کسی در این زمینه صادق نیست.
او در این کمیته رییس جمهور بایدن را مسئول نهایی عملیات تخلیه دانست و گفت: «رییس جمهور مسئول است و باید بگویم که بایدن زمان زیادی را صرف این موضوع کرد».
آقای خلیل‌زاد در پیوند به مخفی‌شدن ایمن‌الظواهری، رهبر القاعده در مهمان‌خانه سراج الدین حقانی در شیرپور کابل که بعد توسط هواپیمای بدون‌سرنشین هدف قرار گرفت، گفته است این موضوع توافق‌نامه دوحه را «به‌وضوح» نقض می‌کند و «یک تخلف کامل» بوده است.
