با وجود صنعتیشدن بسیاری از روشهای تولید دیده میشود که بهکارگیری از کارشیوهی سنتی تولید روغن کنجد هنوز هم پابرجاست و متقاضیان خود را از دست نداده است.
برخی از فروشندگان روغن کنجد در بلخ میگویند که تولید این روغن به شیوه سنتی، بنابر لذت و طعم که دارد، خریداران خود را همچنان حفظ کرده است؛ تا آنجا که به خارج از کشور نیز صادر میشود.
صادرات این روغن به خارج از کشور سبب شده است؛ تا بهای یک کیلو گرام روغن کنجد از ۱۸۰ به ۴۰۰ افغانی افزایش بیابد.
سنتیترین شیوهی تولید روغن کنجد در شهر مزارشریف همچنان رایج است و به یکی از شغلهای پر درآمد تبدیل شده است؛ شغلی که با چرخیدن اُشتران میچرخد.
تولیدکنندگان آن میگویند که تولید این روغن به شیوی مدرن، از لذت آن میکاهد؛ از همینرو این روغن بهای گران دارد و در بازارهای داخلی دست نیافتنی شده است.
جمعه گل، کارگر میگوید: «روغن کنجد بسیار مفید است و همه این را میدانند؛ اما امسال قیمت آن بسیار بالاست؛ چون به دلیل خشکسالی کنجد کشت نمیشود».
این روغن به خارج صادر میشود. به همین خاطر مردم عام نمیتوانند که آن را بخرند؛ چون یک کیلوی آن ۴۰۰ افغانی است.
منصور، کارگر میگوید: «مردم ما حق هم دارند که قیمتاش را بالا ببرند؛ چون آب نیست و خشکسالی است و مردم ما زیاد به کشت کنجد روآوردهاند».
هر شتر برای تولید ۱۰ کیلو گرام روغن کنجد، دو ساعت باید دور خراس بچرخد.
جلال الدین، باشنده شهر مزارشریف میگوید: ما ده تا پانزده سال است که از همین روغن کنجد استفاده میکنیم. روغنهای دیگر ما را بیمار میسازد و این روغن کنجد، هم به صحت مفید است و هم خوش مزه است».
هم اکنون در حدود بیست کارخانه سنتی تولید روغن کنجد در بلخ وجود دارد.
هرچند دستگاههای صنعتی تولید روغن کنجد نیز وجود دارند؛ اما این دستگاهها خواص روغن کنجد را به حداقل رسانده است. از همینرو جایگاه دستگاههای سنتی تولید روغن کنجد همچنان حفظ شده و تغییرات علم و فنآوری، نتوانسته است ساختار خراس را دگرگون بسازد و از چرخیدن اشتران جلوگیری کند.