سال ۱۴۰۱ فراز و نشیب‌های فراوانی داشت. جهان در سالی که گذشت دستخوش تحولات و رویدادهای مختلفی بود؛ از تبعات تهاجم گسترده روسیه بر اوکراین گرفته، تا بحران اقتصادی، سیاسی و اقلیمی در پاکستان، تظاهرات مردم در برابر دولت جهوری اسلامی ایران، تشدید تغییرات اقلیمی، حمله بالای نخست وزیر پیشین جاپان، درگذشت ملکه الیزابت دوم، فاجعه زلزله ترکیه و سوریه و سقوط بانک «سیلیکون ولی» امریکا در هفته گذشته از مهمترین رویدادهای سال گذشته بود.
در سال ۱۴۰۱، جهان شاهد خبرهای خوبی نیز بود، از جمله برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ قطر و رفع محدودیت های کرونایی در سراسر جهان، اما خبرهای بد امسال نسبت به خبرهای خوب آن بیشتر بود.
بحران سیاسی، اقتصادی و اقلیمی در پاکستان
سالی که گذشت برای پاکستان سال خوبی نبود، زیرا این کشور دستخوش سه بحران – سیاسی، اقتصادی و اقلیمی – شد.
عمران خان نخست وزیر پیشین در ۲۱ حمل سال ۱۴۰۱ با رای عدم اعمتماد از سوی پارلمان این کشور برکنار شد.
آقای خان اولین نخست وزیر در پاکستان است که از سوی پارلمان برکنار شده است. تا هنوز در پاکستان هیچ نخست وزیری یک دوره کامل پنج ساله را تکمیل نکرده است.
شهباز شریف، برادر نواز شریف نخست‌وزیر سابق پاکستان است. پس از برکناری خان، به عنوان نخست وزیر گماشته شد. اما آقای خان بی سر و صدا کناره گیری نکرد و حامیان خود را به جاده‌ها فراخواند. وی در ماه عقرب در یک سو قصد نافرجام زخمی شد. ده‌ها پرونده علیه عمران خان ثبت شده است. هفته گذشته پولیس به حکم دادگاهی تلاش کردند آقای خان را بازداشت کنند، اما با ممانعت حامیان وی مواجه شدند.
از سویی هم دولت پاکستان همزمان با جنجال‌های عمران خان، تلاش کردند راه حلی برای بحران اقتصادی بی‌سابقه و نیز تامین مالی بدهی و پرداخت هزینه‌های این کشور پیدا کنند. براساس گزارش‌ها، اسلام آباد تقریبا ۳۰ میلیارد دالر تنها به چین بدهکار است.
در همین حال باران‌های موسمی و جاری شدن سیلاب در ماه‌های سرطان و اسد بحران اقتصادی در این کشور با تشدید کرد. بر اساس گزارش ها یک سوم پاکستان را سیل برد، بیشتر از دو میلیون خانه ویران و هشت میلیون نفر بی جا شدند.
در همین حال خسارات سیل هم بیش از ۱۴.۹ میلیارد دالر بر آورد شد. حالا این کشور برای سرپا نگهداشتن چرخه اقتصادی خود چشم به کمک های جهانی دوخته و نخست وزیر این کشور نیز تلاش میکند از شماری از کشورهای به ویژه عربستان سعودی و چین قرضه‌های بیشتری دریافت کند.
امضای توافق‌نامه غلات دریای سیاه
اوکراینی‌ها سال سختی را پشت سر گذاشتند؛ هرچند با ورود تسلیحات غربی – از جمله توپخانه، موشک‌های امریکایی هیمارس، راکت‌اندازهای دوربرد و ضد تانک – نیروهای اوکراینی، نیروهای روسی را از چند موضع از جمله از اطراف شهر کیف پایتخت و دومین خارکیف شهر بزرگ این کشور عقب زدند، اما روسیه در هفته های پسین زیربناهای اوکراین در سراسر کشور را آماج حملات موشکی و پهبادهای انتحاری ساخت ایران قرار داده است.
به دنبال این تهاجم، ده ها هزار نفر کشته و میلیون ها اوکراینی نیز آواره شده اند. ماه ها پس از حمله روسیه بر اوکراین، تبعات آن دامنگیر کل جهان شد؛ از جمله قیمت مواد غذایی در سراسر جهان افزایش پیدا کرد و میلیون ها نفر که به واردات گندم، جواری و دانه گل آفتاب پرست اوکراین وابسته بودند، در معرض ناامنی غذایی و خطر گرسنگی قرار گرفتند. براساس گزارش ها، قیمت مواد غذایی در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۴ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ و ۴۶ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش داشت.
مسکو و کیف در ۵ اسد، با میانجیگری سازمان ملل و ترکیه میان توافقی امضا کردند که به اوکراین اجازه صادرات غلات از سه بندر دریای سیاه را داد تا از بحران غذایی جهانی جلوگیری شود. این توافق در ۲۶ عقرب برای ۱۲۰ روز تا ۲۷ حوت تمدید. مسکو توافق غلات دریای سیاه را هفته گذشته برای ۶۰ روز دیگر تمدید کرد.
از سوی هم سازمان ملل متحد این توافق را برای امنیت غذایی جهانی حیاتی خوانده و گفته است که هر کاری برای ادامه آن انجام خواهد داد.
کشته شدن شینزو آبه نخست وزیر پیشین جاپان
شینزو آبه نخست وزیر پیشین جاپان در جریان مبارزات انتخاباتی در ۱۷ سرطان سال ۱۴۰۱ هدف تیراندازی قرار گرفت و جان باخت. فرد مظنون که دو بار با یک اسلحه دست ساز به آقای آبه شلیک کرد، از محل رویداد بازداشت شد. مراسم خاکسپاری آقای آبه در ۵ میزان در توکیو برگزار شد.
سفر نانسی پلوسی رییس پیشین مجلس نمایندگان امریکا به تایوان
در بحبوحه تنش میان پکن و واشنگتن نانسی پلوسی رییس پیشین مجلس نمایندگان امریکا در ۱۱ اسد سال ۱۴۰۱ به تایوان سفر کرد. این سفر خشم چین را برانگیخت، زیرا پکن تایوان را بخشی از قلمرو خود می‌داند، هرچند تایوان همواره آن را رد کرده است. در آستانه این سفر، چین تهدیدهای شدیدی را به واشنگتن ارسال کرده بود و شی جین پینگ رییس جمهور به جوبایدن رییس جمهور امریکا هشدار داده بود که «با آتش بازی نکنید.»
یک روز پس از خروج پلوسی از تایوان، ارتش چین رزمایش بزرگی را در اطراف این جزیره آغاز کرد و موشک بالستیک نیز در آب های تایوان شلیک کرد.
سفر رییس پیشین مجلس نمایندگان امریکا، روابط میان واشنگتن و پکن بیش از پیش تیره کرد. همزمان با راه اندازی رزمایش نظامی از سوی ارتش چین در اطراف تایوان، وزارت امور خارجه این کشور اعلام کرد که به عنوان «اقدام متقابل» مذاکرات و همکاری با امریکا در بخش‌های مختلف – از جمله مذاکرات دفاعی، جلسات موافقتنامه مشورتی دریایی، همکاری در زمنیه بازگرداندن مهاجران غیرقانونی، همکاری در مبارزه با مواد مخدر و گفتگو در مورد تغییرات آب و هوایی – را لغو یا تعلیق کرد.
الیزابت دوم، ملکه بریتانیا در سن ۹۶ سالگی درگذشت
ملکه الیزابت دوم، پس از ۷۰ سال سلطنت بر بریتانیان در ۱۷ سنبله به عمر ۹۶ سالگی درگذشت. وی به عمر ۲۵ سالگی سال ۱۹۵۲ ملکه پس از مرگ پدرش ملکه بریتانیا شد. ملکه الیزابت دوم پس از تشییع جنازه که با حضور خانواده سلطنتی و رهبران سراسر جهان برگزار شد، در ۲۸ سنبله در کلیسای سنت جورج در قلعه ویندزور به خاک سپرده شد. پس از او پسرش، چارلز سوم، بر تخت سلطنت نشست و پادشاه انگلستان شد.
تظاهرات سراسری ایران
ایران در سالی که گذشت دستخوش موجی از اعتراضات ضد دولت این کشور شد؛ ماجرا از آنجا آغاز شد یک خانم ۲۲ ساله به نام مهسا امینی به دلیل آنچه حجاب نامناسب گفته شده، از سوی پولیس گشت ارشاد ایران شکنجه شد و جان باخت. جان باختن مهسا امنیتی خشم مردم را برانگیخت و مردم در تاریخ ۲۵ سنبله به جاده ها آمدند و علیه نظام جمهوری اسلامی ایران شعار دادند. این اعتراضات به زودی در سراسر ایران گسترش یافت و ده ها زن ایرانی به نشانه اعتراض به این رویه گشت ارشاد، روسری های خود را سوزانده و موهای خود را نیز قطع کردند.
اما نیروهای امنیتی ایران در ماه های گذشته به سرکوب معترضان متوسل شدند و ده ها هزار نفر را بازداشت کردند. براساس گزارش ها، در این عتراضات که بیش از ۵۰۰ معترض – از جمله ۷۱ کودک به شمول دو شهروند افغانستان – کشته و چهار تن دیگر را اعدام کرده اند. ایران عوامل خارجی را متهم در دامن زدن به خشونت در داخل این کشور کرده است.
آیت الله علی خامنه ای رهبر مذهبی ایران در اواسط ماه دلو ده ها هزار زندانی که در اعتراضات ماه های پسین دست داشتند را بخشید. این زندانیان به «افساد فی‌الارض» و «جاسوسی برای نهادهای خارجی» متهم شده بودند.
پوتین اسناد الحاق چهار منطقه اشغالی اوکراین به روسیه را امضا کرد
ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه در ۸ میزان سال ۱۴۰۱ خورشیدی اعلام کرد که سندهای الحاق چهار منطقه اشغالی اوکراین به روسیه را امضا کرده است. پوتین اعلام کرد که ساکنان مناطق دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپوریژیا تا ابد شهروندان روسیه خواهند ماند و هشدار داد که روی این موضوع با کسی مذاکره نخواهد کرد.
اتحادیه اروپا و امریکا این اقدام روسیه را محکوم کرده و آن را نقض حقوق اساسی اوکراین در داشتن «حق حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی» و همچنان در تضاد با اصول منشور سازمان ملل متحد دانستند.
نفوس جهان به ۸ میلیارد نفر رسید
سازمان ملل متحد در ۲۴ عقرب سال ۱۴۰۱ خورشیدی اعلام کرد که نفوس جهان به هشت میلیارد نفر رسیده است که نقطه عطفی در رشد جمعیت بشر دانسته می‌شود. براساس آگهی نامه سازمان ملل متحد، این رشد بی‌سابقه به دلیل افزایش تدریجی طول عمر انسان به دلیل بهبود در بهداشت عمومی، تغذیه، بهداشت فردی و پزشکی بوده است.
سازمان ملل همچنان اعلام کرد که ۱۲ سال طول کشید تا جمعیت جهان از ۷ میلیارد به ۸ میلیارد نفر برسد و اما تا ۱۵ سال دیگر طول خواهد کشید تا نفوس جهان به ۹ میلیارد تن برسد.
برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ در قطر
در سالی که گذشت جهان شاهد اتفاقات خوبی نیز بود؛ از جمله کنار گذاشتن محدودیت های کرونایی و برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ با میزبانی قطر. قطر اولین کشور مسلمان بود که بزرگترین رویداد فوتبال در جهان را ۲۹ عقرب تا ۲۷ قوس میزبانی کرد. دولت قطر اعلام کرد که تقربیا یک و نیم میلیون از سراسر جهان برای تماشای جام جهانی فوتبال به قطر سفر کرده بودند.
در این جام جهانی تیم های ۳۲ کشور شرکت کرده بودند. تیم ملی آرجانتاین در مرحله حذفی تیم های امریکا، هالند و کرواسی را شکست داد و به دور نهایی راه پیدا کرد. تیم فرانسه نیز در مرحله حذفی از سد تیم‌های پولند، انگلیس و مراکش گذشت و برای دومین دور متوالی به مرحله نهایی مسابقات راه یافت تا در برابر تیم آرجانتین بازی کند. در نهایت تیم آرجانتین در ضربات پنالتی با نتیجه ۴ بر ۲ فرانسه شکست داد و قهرمان جام جهانی ۲۰۲۲ شد.
وقوع زلزله شدید در ترکیه و سوریه
برای ترکیه و سوریه سال که گذشت فاجعه بار بود؛ بامداد ۱۷ دلو، زمین لرزه شدیدی با مقیاب ۸.۷ ریشتر جنوب شرق ترکیه و شمال سوریه را لرزاند و زلزله دوم کمی بعد با قدرت ۷.۷ ریشتر رخ داد. شمار قربانیان این زلزله در دو کشور از مرز ۵۰ هزار نفر گذشته است.
اداره بلایای طبیعی ترکیه اوایل این ماه اعلام کرده است که این زلزله ۱۱۰۲۰ پس لرزه داشته است. این اداره همچنان در آخرین آمار خود شمار تلفات در ترکیه را ۴۵۰۸۹ نفر اعلام کرد. در حالی که تعداد قربانیان در سوریه به ۵۹۱۴ تن رسیده است. در حالی که سازمان ملل تلفات در این دو کشور را ۵۴ هزار نفر اعلام کرده است.
بر اساس گزارش ها، ۲۰ میلیون نفر در ترکیه و ۸.۸ میلیون دیگر در سوریه به دنبال این زلزله ها آسیب دیده اند و در تنها در ترکیه ۲۳۰ هزار ساختمان به کلی ویران شده و یا هم آسیب جدی دیده اند.
بانک جهانی خسارات زلزله در ترکیه را ۳۴ میلیارد دالر برآورد کرده است. اما بر اساس گزارش ها، حدود ۷۰ میلیارد دالر به ساختمان ها و ۱۰ میلیارد دالر نیز به درآمد ملی ترکیه خسارت وارد شده است.
از سرگیری روابط سیاسی میان ایران و عربستان سعودی
ایران و عربستان سعودی در ۱۹ حوت، با میانجیگری چین توافق کردند که روابط دیپلوماتیک خود را پس از هفت سال تنش از سر بگیرند. این توافق شامل بازگشایی سفارت‌ها و نمایندگی‌های سیاسی دو کشور نیز می‌شود.
روابط میان تهران و ریاض پس از یورش شماری از معترضان خشم‌گین بر سفارت عربستان سعودی در تهران در سال ۱۳۹۴ خورشیدی، به تیرگی گرایید و ریاض روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد.
معترضان ایرانی پس از آن بر ساختمان سفارت سعودی حمله کردند که ریاض یک روحانی با نفوذ شیعه به نام شیخ نمر النمر را اعدام کرد.
