«زیگپدان بلوچی» لباس محلی زنان نیمروز و مهمترین منبع درآمد زنان روستایی در ولایت نیمروز است، زنانی که همه امیدشان درآمد اندکی است که از سوزن زدن بر روی پارچه به دست می‌آید. کاری که هرچند سوی چشمان آنها را گرفته اما باعث می‌شود بتوانند با درآمد ناچیزی که دارند رنج زندگی را کمتر درک کنند.
«زیگپدان بلوچی» نام لباس محلی زنان نیمروز است که حالا بزرگ‌ترین و مؤثرترین منبع درآمدِ زنان آن ولایت به شمار می‌آید.
این لباس افزون بر اینکه یکی از لباس‌های اصیل محلی در افغانستان است، به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.
گفته می‌شود که این لباس در میان قوم بلوچ نزدیک به ۲۰۰ سال پیشینه دارد؛ اما مدتها است که به حیث گران‌بهاترین و در عین حال اصیل‌ترین لباس محلی در سطح کشور نقش آفرینی کرده و تقریبن عموم اقوام کشور آن را می‌پسندند و می‌پوشند.
داستان زیگپدان از زبان زینب
ولایت نیمروز بزرگ‌ترین تولید کنندهی لباس زیگپدان بلوچی در افغانستان است. زینب یکی از زنان خود سرپرستِ ساکنِ روستای معصوم‌آباد درشهر زرنج است و چهار فرزند دارد.
او به خبرنگار تلویزیون آمو می‌گوید که از ۵ سال پیش، با دوخت لباس محلی زیگپدان بلوچی، مخارج خانواده‌ی خود را تأمین کرده‌است.
شوهر زینب، آلوده به مواد مخدر است. زینب می‌گوید: «در ولایت نیمروز دوخت لباس بلوچی در کنار اینکه یک هنر دستی است، عمده‌ترین منبع درآمد زنان این ولایت به حساب می‌آید. در قریه‌ی ما هیچ زنی نیست که دوخت این لباس را یاد نداشته باشد و از این طریق کسب در آمد نکند.»
به گفته‌ی او، این لباس مُدل‌های مختلف مانند: جوک، شش تاره، گراف‌دوزی و مُهره‌دوزی دارد که قیمت دوخت آن نیز متفاوت است. پایین‌ترین قیمت دوخت این لباس ۱۰۰۰ افغانی است که روی پارچه‌ی شش تاره دوخته می‌شود و با ارزش‌ترین دوخت آن روی پارچه با نخ ابریشمی خالص است که با دست دوخته می‌شود و ۴ تا ۶ هزار افغانی ارزش دارد.
زینب در ادامه گفت که شیوه‌ی کار ما طوری‌ست که یک زن در قریه ۳۰ سِت پارچه را با ضمانت مالی از دکان‌دار که مواد خام را از ایران می‌آورد، تسلیم می‌شود و میان زنان روستا تقسیم می‌شود و پس از دوخت، دوباره تسلیم دکان‌دار می‌شود و یک مقدار مفاد را نیز خانمی که در این تجارت نقش دارد کسب می‌کند.
زینب می‌گوید: «زنان نیمروزی پول کمی در مقایسه با زحمتی که می‌کشند، دریافت می‌کنند. مفاد هنگفت را دکان‌داران عمده فروش حاصل می‌نمایند که این لباس را به خارج از کشور صادر می‌کنند. ما شب و روز سوزن می‌زنیم و چشمان ما ضعیف می‌شود؛ ولی چندان مفاد نمی‌بریم؛ اما دکان‌داران که ۵۰ سِت را پس از دوخت بسته بندی کرده و به ایران قاچاق می‌کنند، فایده‌ی زیادی به دست می‌آورند.»
گران‌بهاترین لباس بلوچی در نیمروز از سوی زنان در بدَل ۲ هزار افغانی دوخته و در بازار نیمروز تا ۴ هزار افغانی فروخته می‌شود؛ ولی همین لباس وقتی به ایران قاچاق می‌شود، به مبلغ ۸ میلیون تومان فروخته می‌شود.
باید برای زنان نیمروز بازار تخصصی ایجاد شود
حمیرا سادات، فعال مدنی و فعال حقوق زنان در نیمروز می‌گوید: «لباس محلی زیگپدان بلوچی که تولید کنندهی آن زنان نیمروز هستند، عمده‌ترین منبع درآمد زنان این ولایت به حساب می‌آید؛ اما منفعت آن را بیش‌تر دکان‌داران می‌برند و کمتر زنان از آن بهره می‌برند.»
به گفته‌ی او ۷۰ درصد زنان نیمروزی با هنر دوخت این لباس آشنا هستند و پوشش ۹۰ درصد زنان زیگپدان است. در همین حال، منبع درآمد ۸۰ درصد زنان بی‌سرپرست و بی بضاعت را تشکیل می‌دهد.
سادات ادامه داد: «اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری نیمروز باید برای زنان زمینه‌ی رشد این تجارت را مساعد سازد. باید برای زنان بازارچه تخصصی ساخته شود تا آنان بتوانند محصولات دستی‌شان را با ارزش واقعی آن به بازار عرضه کنند.»
باید برای ما بازارچه بسازند
عاقله انوری، یکی از زنان بازرگان در نیمروز است که از ۲۵ سال به این‌سو، از طریق دوخت و فروش لباس زیگپدان بلوچی زمینه‌ی کار را برای زنان نیمروزی فراهم ساخته‌است.
او از مدت ۱۰ سال به این طرف، با ایجاد کارگاهی زیرِ نام «قدرتِ زن» توانسته‌است ۴۱ بانوی صنعت‌گر را که با دوخت لباس بلوچی بلدیت دارند، شامل کار سازد.
انوری می‌گوید که هرچند تجارت لباس بلوچی در دوره‌ی جمهوریت مفاد بیش‌تری داشت و به‌گونه‌ی ماه‌وار از این راه او ۵۰ هزار افغانی مفاد می‌کرد؛ اما پس از خراب شدن وضعیت اقتصادی مردم، میزان فروش شان پایین آمده‌است.
او هداف از ساخت کارگاه را رشد صنایع دستی زنان نیمروز و افزایش درآمد آنان با بازاریابی در داخل و خارج از کشور می‌داند.
انوری با اشاره به اینکه باید یک مکان مجزا یا بازارچه برای زنان در نیمروز ایجاد شود، گفت: «در زمان حکومت قبلی خیلی کوشش کردیم تا به منظور افزایش درآمد زنان از ناحیه‌ی دوخت این لباس، یک بازارچه درست شود؛ ولی مسؤولان حکومت به خواسته‌های ما توجه نکردند. زحمت را زن نیمروزی با خون جگر می‌کشد تا کودکانش را سیر نماید؛ اما مفاد را دکان‌دار می‌برَد.»
تلاش برای پشتیبانی از بخش خصوصی
در همین حال نجیب‌الله خاشرودی، مدیر عامل اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری طالبان در نیمروز در گفت‌وگو با آمو می‌گوید: «لباس بلوچی، یکی از پُرعوایدترین منابع درآمد برای بانوان نیمروزی به حساب می‌آید که هنر دست زنان اینجا، خاصتن قوم بلوچ به دنیا معروف است؛ زیرا این لباس به سطح کشور محبوبیت داشته و در همه ولایت‌ها مرّوج است، حتا در بازارهای ترکیه صادر و فروخته شده است.»
او ادامه داد: «زنان نیمروزی در دوختن این لباس مهارت خاص دارند، به همین خاطر اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان و اتاق تجارت ولایت نیمروز همواره از سکتور خصوصی حمایت کرده‌است.»
خاشرودی تأکید کرد که به منظور جلوگیری از قاچاق این لباس و افزایش درآمد زنانِ نیمروز و همچنان بازاریابی برای صنایع دستی این زنان، نشست‌هایی را برگزار کرده‌اند.
مدیر عامل اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری طالبان در نیمروز افزود که تصمیم دارند تا در آینده‌ای نزدیک به منظور بازاریابی لباس بلوچی، نمایشگاهی از صنایع دستی در نیمروز را برگزار کرده و از بازرگانان سیستان و بلوچستان بخواهند تا در این نمایش‌گاه اشتراک کنند.
