راهنماهای معاملات در کابل میگویند که پس از رویکار آمدن ادارهی طالبان و ضعیف شدن اقتصاد مردم، کاروبار آنها برای کرایه، گروی، خرید و فروش خانهها، در مقایسه با حکومت پیشین نزدیک به ۵۰ درصد کاهش یافتهاست و حتا برخی از راهنماهای معاملات پس از سالها فعالیت، در معرض سقوط قرار گرفتهاند.
حاجی محمد ندیم، یکی از این افراد است که در منطقهی خیرخانه دفتر راهنمای معاملات دارد. او میگوید که مردم توان خرید و رهن خانه را ندارند و از طرفی سند قبالهها از سوی طالبان اجرا نمیشود و آنها هم مجبور هستند که پول را بدون داشتن قبالهی شرعی پرداخت کنند.
ندیم افزود که قیمت خانهای که نزدیک به ۲ صد هزار دالر ارزش دارد، اکنون به یکصد و ۳۰ هزار دالر رسیده، معامله و خرید فروش خیلی کم شده و حتا در ظرف چهار یا پنج ماه، هیچ خرید و فروشی انجام نشدهاست.
مصطفا ارزان پرست، یکی دیگر از مالکان راهنمای معاملات در منطقهی مکروریان است. وی میگوید: «قیمتهای خرید و فروش خانه کاهش نسبی داشته و خرید و فروش خانه کم شده و فروش بهصورت اندک جریان دارد. مشکل عمدهی ما اجرا نشدن قبالههای شرعی از سوی طالبان است.»
مبین احمد، ۱۰ سال است که در شهر نو کابل مشغولِ انجام کار راهنمای املاک است.
او میگوید که کسی توان گرو کردن خانه را ندارد و کسانی که قبلن در حکومت پیشین، خانه و جایداد شان را گرو کرده بودند، اکنون صاحبان مِلک، توان بازپرداخت پولهای شان را ندارند.
راهنماهای املاک در نقاط گوناگون شهر کابل درحالی که در سالهای گذشته بازار خوبی را تجربه کردهاند؛ اما حالا بازار بیرونقی دارند و آیندهی مبهم، آنان را نگران کردهاست.
آنها دلیل خرابی بازارِ خانهها را بیکاری، اوضاع بد اقتصادی و از همه مهمتر بیاعتمادی به وضعیت کنونی کشور میدانند؛ اوضاعی که سبب شدهاست، مردم حاضر نباشند که بر روی خانه و زمین سرمایهگذاری کنند.
در همین حال، باشندگان شهر کابل از کاهش بهای خانهها در پایتخت ابراز خرسندی میکنند.
عبدالرشید قانع، یکی از باشندگان کابل میگوید: «۱۵ سال میشود که در خانههای کرایی زندگی میکنم و مجبور هستم تا هر ماه کرایهی خانه را پرداخت کنم. خانهای که کرایهی آن ۲۵ هزار افغانی بود، حالا میتوان با ۱۲ هزار افغانی آن را کرایه کرد.
سمیع حیدری، که در شهرک آریا زندگی میکند، در این مورد میگوید: «در حکومت پیشین، کسی توان خرید خانه را در این ساحه نداشت و قیمت خانهها بلند بود؛ اما حالا مردم میتوانند با قیمتِ کم در اینجا خانه بخرند.
چالشهای اقتصادی، بسته بودن بانکها، اجرا نشدن قبالههای شرعی از سوی طالبان، بیاعتمادی مردم نسبت بهطالبان، بیشتر شدن محدودیتها بر مردم افغانستان، افزایش مهاجرت و بیکاری سبب شدهاست که روند خرید، فروش، گرو و کرایهی خانهها در کابل وخیم گردد؛ قیمتها کاهش یابد و این کاهش قیمت باعث خوشحالی مردم و کساد شدن کاروبار راهنماهای املاک شود.