برخی از ناشران و کتاب‌فروشان در کابل، از نبود بازار و رکود کارشان شکایت دارند. به‌گفته‌ی این ناشران، پس از سقوط جمهوریت، آنان با ورشکستگی روبه‌رو شده‌اند.
در چند ماه پسین، دروازه‌ی کتاب‌فروشی‌های زیادی در شهر کابل و ولایت‌های دیگر کشور بسته شده‌است. برای بررسی وضعیت کتاب، به‌شماری از بازارهای عمده و پرچون کتابفروشی در کابل سر زدیم و در گفت‌وگو با شماری از ناشران، از مشکلات آن‌ها پرسیدیم.
واردات کتاب نزدیک به‌صفر است
قاسم فرزام، یک تن از ناشران و وارد کنندگان کتاب در کابل می‌گوید: «بعد از سقوط جمهوریت، مشتریان کتاب به‌طور چشم‌گیری کاهش یافته‌اند. متأسفانه ما شاهد هستیم که کتاب‌فروشان زیادی به‌کار خود پایان داده‌اند و چاپ‌خانه‌ها نیمه تعطیل است.»
او دلیل اصلی این مورد را کاهش درآمد مردم و ناتوانی‌شان در خرید کتاب می‌داند و می‌افزاید: «بعد از سقوط جمهوریت، اکثر نویسندگان کشور را ترک کرده‌اند و انگیزه‌ای برای نوشتن ندارند. ناشران هم توان نشر کتاب جدید را ندارند. این مشکلات سبب شده‌است که روزانه تعداد کتاب‌فروشان و ناشران کتاب در افغانستان کاهش یابد.»
این ناشر و وارد کننده‌ی کتاب در کابل، در ادامه با اشاره به افزایش مشکلات در زمینه‌ی صادرات و واردات کتاب به‌کشور، تأکید کرد و گفت: «در یک‌ونیم سال گذشته، نتوانسته‌ایم به‌هیچ کشوری کتاب صادر کنیم. در این مدت، واردات کتاب هم نزدیک به‌صفر رسیده‌است. قیمت کتاب‌ها بالا رفته و واردات آن‌ها هم با مشکلات زیادی مواجه شده‌است.»
وی افزود: «در یک‌سال اخیر، مالیات بر واردات کتاب بالا رفته و در کنار آن، ممنوعیت چاپ برخی از کتاب‌ها هم تأثیر بدی بر بازار کتاب داشته‌است.»
دشواری‌های اقتصادی، فرصتی برای کتاب‌خوانی نگذاشته‌است
عبدالکریم جویا، یکی از مشتریان که برای خرید کتاب به‌جوی شیر کابل آمده و در جست‌وجوی پیدا کردن کتاب دل‌خواهش است، می‌گوید که قبلن در هر ماه دو جلد کتاب خریداری می‌کرد؛ اما اکنون به‌دلیل دشواری‌های اقتصادی، توان خرید کتاب را ندارد.
این باشنده‌ی کابل تأکید کرد: «مشکلات اقتصادی باعث شده که انگیزه‌ای برای کتاب‌خوانی نداشته باشم. من علاقه‌ی زیاد به‌مطالعه دارم؛ اما مشکلاتی مثل بی‌کاری و بی‌پولی سبب شده تا نتوانم مانند گذشته کتاب بخرم.»
مردم کتاب‌خانه‌های شخصی خود را می‌فروشند
محمد نعیم پیام، یکی از کتاب‌فروشان در ساحه‌ی جوی شیر در بازار کتابفروشی است. او از بی‌علاقه‌گی مردم به‌کتاب پس از سقوط جمهوریت می‌گوید: «بعد از تحولات اخیر، اکثر چهره‌های خبره و صاحب‌فهم از کشور بیرون شدند. مراجعان ما استادان دانشگاه‌ها و دانش‌جویان بودند که متأسفانه بعد از سقوط جمهوریت، کشور را ترک کردند. تعدادی که باقی مانده‌اند، با مشکلات اقتصادی مواجه هستند و بسیاری کتاب‌های کتاب‌خانه‌ی شخصی خود را برای فروش گذاشته‌اند.»
او وضعیت وخیم دانشگاه‌های خصوصی، تعطیلی مکتب‌های دخترانه و بی‌کار شدن مأموران را از شمار عواملی می‌داند که رونق کتابفروشی و کتاب‌خوانی را کمرنگ کرده‌است.
کتاب‌فروش‌ها به‌دنبال شغل دیگری استند
محمد حسن شریعتی، مدیر مسؤول انتشارات عرفان در کابل است. او ۱۹ سال است که مصروف نشر و پخش کتاب در افغانستان است.
این ناشر می‌گوید: «بعد از به‌قدرت رسیدن طالبان، بازار فروش کتاب کم‌رونق شده‌است. از صبح تا شام دو مشتری بیش‌تر نداریم. آن‌ها هم کسانی هستند که یا کتاب‌های داستانی می‌خرند یا هم کسانی هستند که برای پایان‌نامه‌ی تحصیلی‌شان به‌منبع نیاز دارند؛ در غیر آن، هیچ‌کس سراغ کتاب را نمی‌گیرد. بازار کتاب‌فروشی‌ها در سراسر افغانستان به‌کلی خراب شده‌است.»
شریعتی، با بیان این‌که دانش‌جویان و اشخاص دانش‌اموخته، انگیزه‌ی کتاب‌خوانی را از دست داده‌اند، گفت: «اقتصاد مردم خراب است. آن‌ها توان خرید کتاب را ندارند. خیلی از کتاب‌فروشان بساط شان را بسته‌اند و تعداد اندکی که مانده‌اند، در تلاش هستند تا شغل دیگری پیدا کنند.»
این درحالی است که پس از سقوط جمهوریت، بسیاری از نخبگان، کشور را ترک کردند و شماری هم که مانده‌اند، توانایی مالی خرید کتاب را ندارند. مبهم بودن آینده و افزایش ناداری و بی‌کاری موجب شده‌است تا اولویت مردم تغییر کند و کتاب هیچ جای‌گاهی در ردیفِ نیازهای خانواده‌ها نداشته باشد.
خواستیم در این مورد دیدگاه وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان را نیز داشته باشیم؛ اما با وجود تماس‌های مکرر، مؤفق به دریافت دیدگاه آن نهاد نشدیم.
