بر اساس گزارش اخیر اندیشکده «استیمسون» تعامل اقتصادی چین با افغانستان تحت رهبری طالبان پس از تسلط آنان بر افغانستان، با چالش‌ها و پیشرفت‌های کندی روبه‌رو بوده است.
در حالی که بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند که چین به سرعت نقش عمده در بازسازی و توسعه اقتصادی افغانستان ایفا خواهد کرد، واقعیت‌های سه سال گذشته نشان داده است که این کشور از پذیرفتن چنین نقشی با احتیاط برخورد کرده است.
داده‌های اداره کل گمرک چین نشان می‌دهد که تجارت دوجانبه میان چین و افغانستان پس از به قدرت رسیدن طالبان به شدت افزایش یافته است، اما این افزایش به شکل نامتعادل بوده است.
طبق این گزارش از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴، صادرات چین به افغانستان بیش از دو برابر شده، در حالی که واردات چین از افغانستان کاهش یافته است.
این تغییرات باعث شده که کسری تجاری افغانستان با چین به‌طور چشمگیری افزایش یابد و از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ بیش از سه برابر شود.
بربنیاد این گزارش واردات جلغوزه از افغانستان به چین نیز تنها به‌طور موقت در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است و در سال ۲۰۲۴ کاهش قابل توجهی را تجربه کرده است.
یکی از دیگر چالش‌های اساسی در تعامل اقتصادی چین با طالبان، سطح پایین سرمایه‌گذاری در افغانستان است.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که چین از زمان تسلط طالبان تنها چند قرارداد سرمایه‌گذاری جدید امضا کرده است. از جمله این قراردادها می‌توان به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های استخراج طلا در تخار و پردازش جلغوزه اشاره کرد، اما در مجموع سطح سرمایه‌گذاری چین نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است.
علاوه بر این، بسیاری از پروژه‌های پیشنهادی، مانند سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دالری در بخش لیتیوم افغانستان، به دلیل تردید طالبان به سرانجام نرسیده است.
این اندیشکده می‌گوید پروژه‌های اقتصادی موجود در افغانستان که توسط چین اجرا می‌شود، با تأخیرهای قابل توجهی روبه‌رو شده است.
به عنوان مثال، پروژه استخراج نفت در میدان‌های آمودریای افغانستان توسط شرکت چینی «سی‌ان‌پی‌سی»، که پیش از این توافقاتی در این زمینه امضا شده بود، با مشکلاتی مواجه شده است و اهداف سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیون دالری که برای سال ۲۰۲۳ تعیین شده بود، تاکنون محقق نشده است.
همچنین، پروژه معدن مس عینک که در سال ۲۰۰۸ به یک شرکت چینی واگذار شده بود، پس از ۱۶ سال تأخیر، در سال ۲۰۲۴ تنها شروع به ساخت و ساز برای احداث یک جاده کرده است.
با توجه به پیشرفت محدود همکاری‌های اقتصادی چین با طالبان، آن‌ها به دنبال گزینه‌های دیگری برای جذب حمایت اقتصادی اند.
براساس این گزارش، امارات متحده عربی و هند به عنوان شرکای تجاری جدید مطرح شده‌اند. به خصوص هند، که اخیراً به یکی از بزرگترین شرکای تجاری افغانستان تبدیل شده است، نگرانی‌هایی را برای چین ایجاد کرده است، چرا که ممکن است این همکاری‌ها تهدیدی برای منافع چین در افغانستان و پروژه‌های «کمربند و جاده» این کشور باشد.
اندیشکده «استیمسون»، یک اتاق فکر غیرانتفاعی و غیر حزبی، مسائل صلح جهانی همچون اشاعه تسلیحات هسته‌ای، قاچاق اسلحه و بحران‌های بشردوستانه را تحلیل می‌کند.
این موسسه برای موسسات آمریکایی و بین‌المللی مشاوره می‌دهد و مقالاتی منتشر می‌کند. در سال ۲۰۱۳، جایزه مک آرتور را دریافت کرد و در رتبه دهم بهترین اندیشکده‌های ایالات متحده قرار گرفته است.
