مرکز حقوق بشر افغانستان در یک گزارش ۳۰ صفحه‌ای گفته است که طالبان ساخت مدرسه‌های جهادی را در کشور به شکل بی‌سابقه‌ای گسترش داده‌اند.
این گزارش نشان می‌دهد که گسترش این مدرسه‌ها در میان رهبران طالبان به ابزاری برای نمایش قدرت تبدیل شده و پیامدهای منفی بر افکار و آینده نسل جوان داشته است.
در این گزارش آمده که وزارت معارف طالبان بخش عمده‌ای از بودجه خود را به توسعه مدرسه‌های دینی-جهادی اختصاص داده است. بر اساس آمار این گزارش، تنها در سال ۱۴۰۲ هجری خورشیدی، طالبان بیش از ۲۱ هزار مدرسه جهادی در سراسر افغانستان احداث کرده‌اند، در حالی که شمار مکتب‌های ساخته‌شده در همین سال تنها ۱۰۶ مکتب بوده است.
همچنین، طالبان در هر ولایت دست‌کم یک مدرسه بزرگ با ظرفیت دو هزار طلبه و امکانات کامل ساخته‌اند.
این مدارس عمدتاً توسط استادان مرد اداره می‌شوند و مضامینی همچون «جنگ فکری»، «امارت‌شناسی»، «فقه»، «تفسیر»، «صحیح البخاری» و سایر دروس دینی به طلبه‌ها آموزش داده می‌شود. بر اساس این گزارش، شاگردان در این مدارس به‌صورت شفاهی تشویق به جهاد شده و با روحیه جهادی تربیت می‌شوند.
مضامین اصلی آموزشی مدارس جهادی شامل امارت‌شناسی، فقه، حدیث، تفسیر، قرآن، صرف و نحو، آداب اسلامی، عقاید اسلامی، صحیح البخاری، زادالطالبین، نورالایضا، تفسیر جلالین، زبان عربی، است.
گزارش مرکز حقوق بشر افغانستان نشان می‌دهد که تأمین مالی بیشتر این مدارس از سوی کشورهای عربی ثروتمند و دیگر حامیان خارجی طالبان صورت می‌گیرد. این روند به طالبان امکان داده تا نفوذ خود را در مناطق مختلف افغانستان تقویت کنند.
در حالی که دروازه‌های مکتب‌ها و دانشگاه‌ها به روی دختران بالاتر از صنف ششم بسته شده است، طالبان محدودیت سنی برای حضور دختران در مدارس دینی-جهادی اعمال نمی‌کنند. این گزارش تأکید دارد که محرومیت دختران از آموزش، ازدواج‌های اجباری و زیر سن، افسردگی، انزوای اجتماعی و حتی اقدام به خودکشی را در میان آنان افزایش داده است.
سهیلا، یکی از دانش‌آموزان دختر، در واکنش به این محدودیت‌ها گفت: «مکتب به روی ما بسته شده، آموزش حق ما است، اما طالبان این حق را از ما گرفته‌اند.»
طبق این گزارش، تا ماه اگست ۲۰۲۳، حدود ۳۴۰ هزار طلبه، از جمله بیش از ۹۵ هزار دختر، به مدارس دینی-جهادی جذب شده‌اند. کارشناسان هشدار داده‌اند که این روند می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای آینده افغانستان به دنبال داشته باشد.
