بهای مواد نفتی در بازارهای کشور، به ویژه در کابل، پایتخت افغانستان، در ده روز گذشته به گونه سرسام‌آور افزایش داشته است، تاجایی که تفاوت در بهای هر لیتر تیل دیزل در این مدت تا ۳۲ افغانی رسیده است.
بر اساس یافته‌های گزارشگر آمو، در ده روز گذشته بهای یک لیتر دیزل از ۹۸ افغانی ۱۳۰ افغانی افزایش یافته است. در این مدت، بهای یک لیتر تیل پترول هم از ۸۶ افغانی به ۱۰۰ افغانی رسیده است.
همچنان در این مدت، بهای مسیرهای تکسی‌های شهری از فی نفر ۲۰ افغانی به ۳۰ افغانی افزایش یافته است. با این حال، بر بنیاد یافته‌های گزارشگر آمو، بهای مسیرهای دیگر تکسی‌های شهری دوبرابر شده است. یعنی این که مسیرهایی که با پرداخت ۱۰۰ افغانی میشد با آن سفر کرد اکنون باید برای آن ۲۰۰ افغانی پرداخته شود.
راننده‌گان خودشان را ناچار می‌دانند و می‌گویند که حتا با همین افزایش در کرایه حمله نقل هم نمی‌توانند برای رسیده‌گی به نیازهای عادی خود و خانواده شان درآمد مناسب به دست بیاورند.
توریالی راننده شهری در این باره می‌گوید: «تیل قیمت است، اما ما ارزان به هرسو می‌رویم تا روزانه درآمدی برای هزینه‌های فامیل و خانه پیدا کنیم.»
صابر راننده دیگر که در شهر کابل با موتر کار می‌کند می‌گوید: «دیروز ۱۳۰۰ افغانی برای موتر تیل انداختم. ۹۰۰ افغانی نقد کردم. ملت افغانستان توان پرداخت ۳۰ افغانی برای کرایه را ندارند.»
باشنده‌گان کابل می‌گویند که به دلیل افزایش بهای مواد نفتی، ترجیح می‌دهند مسیرهای کوتاه را پیاده بروند.
عبدالله باشنده کابل، می‌گوید: «کرایه موترها بسیار زیاد شده کرایه از میدان هوایی تا چهاراهی مسعود ۱۰ افغانی بود، حالا ۲۰ افغانی شده. وقتی پول نباشد، مجبوریم پیاده برویم.»
وسیع‌الله ملک‌زی باشنده دیگر کابل، می‌گوید: «کرایه عادی از فروشگاه تا کارته نو ۲۰ افغانی بود و حال ۳۰ افغانی شده است.»
محدودیت در واردات نفت
اتاق تجارت و سرمایهگذاری می‌گوید که به تازه‌گی طالبان در واردات تیل دیزل از ایران محدودیت‌هایی را وضع کرده اند و به اداره نورم و استندرد دستور داده اند تا تیل وارداتی دیزل از ایران که با معیارهای آنان برابر نباشد را برگشت دهند و اجازه ورود به افغانستان را ندهند. از همین رو، به گفتۀ اتاق تجارت و سرمایه گذاری، این محدودیت تقاضا برای تیل دیزل در کشور را بالا برده و قیمت‌ها نیز همزمان با آن به گونه سرسام‌آور افزایش یافته اند.
خان‌جان الکوزی عضو هیئت مدیره اتاق تجارت و سرمایهگذاری در این باره گفت: «استاندارد (معیار) ما بسیار بلند است. به همان استاندار، استاندارد ازبیکستان، ترکمنستان، ایران و حتا مسکو است. همان تیل که آنان در کشورهای خود استفاده می‌کنند در افغانستان به آن اجازه استفاده داده نمی‌شود.»
تلاش برای کاهش قیمت مواد نفتی
اما مسئولان وزارت صنعت و تجارت می‌گویند که برای کاهش قیمت تیل دیزل ۲۴۰ تن تیل به بازار عرضه می‌کنیم و قیمت این تیل نسبت به بازار ۱۰ افغانی کمتر است.
نورالدین عزیزی، سرپرست وزارت صنعت و تجارت طالبان، در این باره گفت: «با همه افرادی که در کشورهای مختلف در ارتباط با تیل کار می‌کردند، از طریق (نرم افزار) زوم و حضوری با آن‌ها گفت‌وگو کردیم و شرکت یما پترولیم حاضر شد که در هر لیتر تیل ۱۰ افغانی به هموطنان خود کمک کند و قیمت‌ها را کاهش دهد.»
برخی از تحلیل‌گران بر این باورند که طالبان برنامه‌‌ای برای کاهش بهای مواد نفتی در بازارهای کشور ندارند و نمی‌توانند با عرضه چند تانکر نفت (بیشتر) از گران فروشی پیشگیری کنند.
سید مسعود، استاد اقتصاد دانشگاه کابل، می‌گوید: «این دشواری کلان که در افغانستان به وجود آمده را نمی‌توان با عرضه محدود مواد نفتی کنترل کرد. علاوه بر اینکه کنترل نمی‌شود بلکه یک نوع لجام گسیختگی دیگر را ایجاد می‌کند و سکتور خصوصی را وادار می‌کند که پنهان کاری کند. این یک نوع حرکت اقتصادی غیر معقول است.»
افغانستان مواد نفتی مورد نیاز خود را از ایران، ازبیکستان، ترکمنستان و روسیه وارد می‌کند. هر چند در داخل کشور پنج حوزه نفتی و گازی وجود دارند اما برای استخراج این منابع سرمایه‌گذاری‌های لازم انجام نشده و تنها روند استخراج نفت از حوزه نفتی آمو دریا جریان دارد. اما میزان تولید آن بسیار اندک است و نمی‌تواند نیازمندهای کشور را برطرف کند.
قیمت نفت از آغاز سال گذشته میلادی تقریباً دو برابر یا بیشتر شده است زیرا پس از قرنطینه‌های مداوم برای بیماری ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ میلادی، تقاضا برای آن در سطح جهان افزایش یافت. آغاز جنگ در اوکراین و تحریم‌های غرب بر روسیه صعود این قیمت‌ها را بیشتر ساخته است.
