مقام‌های محلی طالبان در بامیان روند ترمیم و بازسازی بازار کهنه این شهر را یک روز پس از افتتاح آن به دلیل «ملاحظات سازمان یونسکو» متوقف کرد.
هنگامی که کار بازسازی بازار کهنه بامیان در چند متری رواق خالی بودای صلصال در روز دوشنبه ۱۰ اسد آغاز شد؛ واکنش تند فعالان فرهنگی و مدنی را در پی‌داشت.
روزنامه گاردین به نقل از یونسکو در گزارشی نوشته است هرگونه مشوره و درخواست در این مورد (بازسازی) با این سازمان را رد کرده است. این سازمان جهانی گفته که مخالف هرگونه ساخت و ساز در ساحه سرخ پلان جامع فرهنگی بامیان است.
در همین حال مسئول اطلاعات و فرهنگ طالبان در بامیان در محفل افتتاح این پروژه گفت که طرح بازسازی و ترمیم بازار کهنه از طرف وزارت اطلاعات و فرهنگ و در هماهنگی با یونسکو تهیه و اجرا میشود.
جنایت‌های فرهنگی در حال وقوع است
باقر احمدی؛ کارمند پیشین باستان شناسی ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان می‌گوید که پس از روی کارآمدن طالبان وضعیت بد آبدات تاریخی در این ولایت قابل توصیف نیست و جنایت فرهنگی در حال رخ دادن است.
احمدی می‌افزاید که در این مدت آثار تاریخی زیادی از جمله «یک سر بت، قرآن شریف، مجسمه آهن هفت جوش» از ذخیره‌گاه پیش روی بودای صلصال به سرقت رفته است.
او همچنان با ابراز نگرانی از ادامه این روند می‌گوید که مغاره‌های بامیان به مالکیت مردم محل درآمده و مکانی برای نگهداری هیزم و مواشی‌شان تبدیل شده است.
این کارشناس آبدات تاریخی در ادامه با انتقاد از سازمان علمی- فرهنگی یونسکو افزود که با توجه به وضعیت آثار و ساحات باستانی بامیان این سازمان به آثار باستانی توجه ضعیف داشته و برنامه موثری برای (نگهداری) از آنها نداشته است.
اسحاق موحد، رئیس پیشین اطلاعات و فرهنگ بامیان نیز می‌گوید: «بسیاری از ساحات سرخ، باستانی و یونسکو غصب و تخریب شده است.»
او در ادامه تصریح کرد که وادی بامیان؛ صورت و سیمای که میان دولت افغانستان، یونسکو و جهان تعهد شده بود باید از دستبرد در امان بماند، (متاسفانه) ضربه خورده است.
موحد خاطرنشان کرد که با سرکارآمدن حکومت جدید در ساحات ممنوعه ساختمان‌های جدید و تانک‌های تیل ایجاد شده است که قبل از این تلاش می‌شد حفظ شود. طالبان باید در این مورد جدیت داشته باشد، زیرا آثار تاریخی و ساحات باستانی مربوط به بشریت بوده و میراث مشترک افغانستان و جهان است.
رئیس پیشین اطلاعات و فرهنگ بامیان تاکید می‌کند: «طالبان برای بدست آوردن دل مردم موافقت می‌کنند بازار کهنه بازسازی و در ساخت و سازهای غیرمجاز انجام شود. او این وضعیت را فاجعه تاریخی و بشری می‌داند و می‌گوید که مردم افغانستان روزی به سراغ عوامل این فاجعه خواهند آمد.»
انتقادات از عملکرد ضعیف یونسکو
یونسکو با توجه به وضعیت ناگوار آثار باستانی بامیان و پس از آنکه مجسمه‌های بودا از سوی طالبان انفجار داده شده بود، وادی بامیان را همزمان در لیست میراث‌های فرهنگی جهانی و فهرست آثار در معرض خطر ثبت کرد. حکومت افغانستان تعهد کرد که از آثار تاریخی حفاظت می‌کند و ساحات باستانی زیر اثر یونسکو قرار گرفت.
اکنون مسئول پیشین اطلاعات و فرهنگ بامیان از یونسکو انتقاد می‌کند که تاکنون «بسیار ضعیف و ناچیز عمل کرده است.»
او گفت که در حال حاضر از طرف یونسکو در بامیان کسی نیست تا خواسته‌ها و مطالبات این دفتر را دادخواهی و پیش ببرد.
اسحاق موحد که دو سال اخیر در حکومت پیشین به عنوان رئیس اطلاعات و فرهنگ بامیان بود، ادعا می‌کند که خیلی از موارد را قبل و بعد از سقوط با رئیس منطقه‌ای یونسکو در میان گذاشته است، اما اقدام عملی از طرف آنها ندیده است.
موافقان بازسازی بازار کهنه بامیان چه دیدگاهی دارند؟
رئیس اطلاعات و فرهنگ طالبان در بامیان تاکید دارد که مطمئن است با اعمار مجدد بازار کهنه بامیان، ساحه گردشگری بامیان وسعت می‌یابد و گردشگر بیشتری را جذب خواهد کرد.
بازسازی بازار کهنه موضوعی بوده که سال‌ها مطرح است اما مسئولان پیشین بامیان تاکید دارند که هیچ گاه چنین اجازه‌ای به آنها داده نشده است و این ادعاها حقیقت ندارد.
رئیس پیشین اطلاعات و فرهنگ بامیان می‌گوید که قرار بود در ساحه بازار کهنه پارک باستان شناسی ایجاد شده و زمین‌های آن نیز توسط دولت خریداری شود.
بامیان از جمله شهرهای محدود کشور است که علاوه بر پلان کلان شهری دارای ماستر پلان فرهنگی نیز است. این پلان در سال ۱۳۸۵ از سوی کارشناسان بین المللی و ملی تکمیل و مبنای تمام برنامه‌های بعدی، زیربنایی و انکشافی بامیان قرار گرفت. دولت افغانستان مطابق قوانین داخلی و بین المللی مکلفیت دارد که از ساحات باستانی و تاریخی حفاظت کند.
میثاق بین‌المللی میراث جهانی ۲۱۹۷ یونسکو، قانون حفاظت از میراث‌های فرهنگی ۲۰۰۴، قانون حفاظت از محیطزیست ۱۳۸۴، قانون تنظیم امور جنگلات ۱۳۹۱، قانون تنظیم زمینداری ۱۳۹۶، طرزالعمل بانک زمین دولتی و ملکیتهای عامه ۱۳۹۶ از جمله این قوانین است.
