مرکز خبرنگاران افغانستان می‌گوید که طالبان با ۱۳ دستورالعمل به طور سیستماتیک آزادی رسانهها و دسترسی به اطلاعات را در افغانستان محدود کرده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان در گزارشی که امروز ۶میزان به مناسبت روز بین‌المللی دسترسی به اطلاعات آن منتشر کرده افزوده است که طالبان در دو سال اخیر دست کم ۱۳ دستورالعمل در زمینه فعالیت رسانهها و خبرنگاران صادر کرده که منجر به محدودیت شدید کار رسانه‌ای و عقب‌گرد بی‌سابقه در دسترسی به اطلاعات در افغانستان شده است.
هرچند در افغانستان به لحاظ قانونی حق دسترسی به اطلاعات به رسمیت شناخته شده و قانون دسترسی به اطلاعات کشور که در سال ۱۳۹۸ در زمان نظام جمهوری توشیح و نافذ شد و از سوی طالبان نیز به صورت تلویحی تائید شده، اما نکته مهم این است که به این قانون هیچ اعتنایی نمی‌شود.
در دو سالی که از سقوط نظام جمهوری می‌گذرد، طالبان همزمان با پیشبرد طرح تعدیل قانون رسانه‌های همگانی و قانون دسترسی به اطلاعات، دست‌کم ۱۳ دستورالعمل را به موازت قوانین رسانه‌ای سابق اجرا کرده‌اند.
هر چند این دستورالعمل‌ها از مرجع واحدی صادر نشده و روال معمول قانونی رایج را طی نکرده است، اما در حقیقت مبنای سیاست حاکمیت در برخورد با رسانهها و خبرنگاران قرار می‌گیرد.
مرکز خبرنگاران افغانستان می‌گوید که این دستورالعمل‌ها طیف وسیعی از امور مرتبط با رسانهها را در برمی‌گیرد:
- ممنوع شدن کار زنان در رادیو و تلویزیون ملی
- ممنوع شدن پوشش خبری تظاهرات و اعتراض‌های مدنی
- وضع محدودیت بر چگونگی تهیه و نشر خبر و گزارش و تولید محتوا
- الزام به نام بردن از طالبان به عنوان حکومت افغانستان
- ممنوع شدن نشر موسیقی
- الزام زنان خبرنگار به پوشاندن صورت و منع حضور زنان در نمایشنامه‌ها و برنامه‌های سرگرمی رسانه‌ای
- تفکیک جایگاه حضور زنان و مردان در رسانهها
- ممنوعیت مصاحبه زنان با مردان و یا مردان با زنان
- خودداری رسانهها از مصاحبه با مخالفان و منتقدان طالبان
- ممنوع شدن پخش برنامه‌های تلویزیون‌های بین‌المللی در افغانستان
- ممنوع بودن نشر اعلان‌های تجارتی با محتوای سیاسی، امنیتی و اجتماعی بدون هماهنگی مقام‌های مسئول
- ممنوع بودن نقد مسئولان حکومت طالبان
- ممنوع شدن تصویربرداری و مصاحبه تصویری و ممنوع شدن نشر صدای زنان از رسانهها(هلمند)
- ممنوع بودن همکاری با «رسانه‌های ممنوعه»
به گفته مرکز رسانه‌های افغانستان اجرای این دستورالعمل‌ها که در برخی موارد بسیار گسترده و مبهم است، تبعات جدی بر کار رسانه‌ای هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی و تولید محتوا داشته است.
محدودیت شدید در دسترسی به اطلاعات و افزایش خودسانسوری از پیامدهای عمده این دستورالعمل‌ها بوده است.
این مرکز می‌گوید که مسئولان طالبان به ندرت با رسانهها مصاحبه می‌کنند و سخنگویان رسمی نیز برای همه خبرنگاران و در زمان مناسب قابل دسترس نیستند و یا به سادگی و به راحتی از پاسخ‌گویی به سؤال‌های جدی و عمیق خودداری می‌کنند.
این دستورالعمل‌ها انجام برخی کارها از سوی خبرنگاران و رسانهها را ممنوع می‌کند اما در مورد پیامدهای سرکشی از آن چیزی نمی‌گوید.
یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد که خبرنگارانی که این دستورها را نادیده گرفته‌‌اند، تهدید و یا زندانی شده‌اند و رسانهها نیز با اقدام‌های تنبیهی از جمله منع فعالیت موقت یا دائمی مواجه شده‌اند.
بررسی و تحلیل مرکز خبرنگاران افغانستان از این دستورالعمل‌ها و جدیت طالبان در اجرای آن نشان می‌دهد که به احتمال زیاد طرح تعدیل قوانین رسانه‌ای که گفته می‌شود به زودی توشیح خواهد شد، فراتر از آن «تغییرات اندکی» است که تا اکنون اعلام شده است.
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۵ (۲۶ عقرب ۱۳۹۴) با تصویب قطعنامه‌ای روز ۲۸ سپتامبر را به عنوان روز بین‌المللی دسترسی همگانی به اطلاعات تعیین کرد.
یونسکو معتقد است که دسترسی جهانی به اطلاعات دارای دو جنبه است که باید به هر کدام به دقت توجه شود.
