یک نظامی پیشین که از ۱۴ ماه به این‌سو در ایران زنده گی می‌کند، با نام مستعار عبدالله به آمو گفت که نزدیک به پنج سال عضو نیروهای کوماندو در ارتش پیشین افغانستان بود.
عبدالله که در امریکا آموزش‌های نظامی را فراگرفته‌است، تجربه‌ی جنگ با طالبان را در یازده ولایت کشور دارد.
وی شش ماه پس از فروپاشی نظام جمهوری، از راه‌های غیرقانونی به ایران رفت و اکنون در اصفهان، در یک نانوایی کار می‌کند.
عبدالله افزود که بارها از سوی طالبان به مرگ تهدید شده بود.
او علاوه کرد: «شش ماه در افغانستان سرم قیامت سپری شد. بارها پشتم می‌گشتند. تلاش کردند که مرا پیدا کنند. از دوستان، قوم و خویش پرسانم را می‌کردند. خانه‌ی خود را رها کردم تا مرا پیدا نکنند؛ اما یک‌روز (طالبان) به شماره‌ام زنگ زدند و گفتند که از استخبارات تماس گرفته‌اند. گفتند که به ریاست استخبارات کابل بروم ورنه خود شان مرا پیدا می‌کنند. دیدم چاره نیست و همان روز زن و اولادم را گرفته، به نیمروز رفتم. تقریبن بیست روز در نیمروز بودم و سپس قاچاق‌بر نفرِ پنجاه هزار افغانی از ما گرفت و ما را به بلوچستانِ ایران بُرد.»
این نظامی پیشین می گوید که تاکنون نتوانسته‌است ویزه‌ی ایران را به دست آورد.
عبدالله به آمو گفت که باری برای سه هفته از سوی پولیس ایران بازداشت شده بود: « یک ماه پس از اینکه به اصفهان رسیدیم، پولیس ایران مرا در شهر ایستاد کرد و فهمید که افغان استم. مرا بُردند به بازداشت‌گاه.از من پرسیدند که در افغانستان چه کاره بودی؟ من هم واقعیت را برای شان گفتم. گفتند: اگر می‌خواهی که در ایران بمانی، باید بروی و در جنگ یمن شرکت کنی و اگر این کار را کنی، ما می‌گذاریم که اولادهایت در ایران درس بخوانند و قانونی زندگی کنند. گفتند که برایم حقوق (تن‌خواه) هم می‌دهند. خیلی چیزها ازم پرسیدند، مثلن اینکه وقتی در امریکا بودم، چه تریننگ‌ها (آموزش‌ها) دیده‌ام یا کار با چه سلاح‌هایی را بلد هستم.»
عبدالله در ادامه می‌گوید که پس از سه هفته که از زندان آزاد شد، از آن منطقه به یکی از روستاهای دیگر اصفهان رفت. او افزود، از اینکه پولیس ایران او را دوباره پیدا کند، می‌ترسد و نمی‌خواهد که به جنگ در یمن برود.
او اضافه کرد: «بسیار می‌ترسم و با ترس زندگی می‌کنم. نه می‌توانم با حکومت ایران کار کنم و نه هم با طالبان. فقط در انتظار هستم که سرنوشت با ما چی می‌کند.»
بر بنیاد اطلاعات هیبت‌الله علی‌زی، رییس پیشین ستاد ارتش افغانستان، دو ماه پیش از فرار اشرف غنی و تسلط دوباره‌ی طالبان به افغانستان، نیرو های امنیتی افغانستان به ۳۰۰ هزار تن میرسید.
علی‌زی گفت که پیش از پانزدهم آگست، ۲۰۰۰۰ تن از نیرو های کوماندو که ۱۵ هزار تن آنان از سوی نیروهای امریکایی آموزش‌های نظامی را فرا گرفته بودند، در جنگ با طالبان حضور داشتند.
نزدیک به پنج ماه پیش، شماری از نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره‌ی امریکا در گزارشی به آن کنگره گفتند که پس از بازگشت طالبان به قدرت، نزدیک به ۳۰۰۰ نظامی نخبه‌ی افغانستان که از سوی امریکا آموزش‌های نظامی دیده بودند، با جنگ‌افزار‌های امریکایی که با خود داشتند، به ایران فرار کرده‌اند.
محمدضیا سخی‌زاده، پیش از فروپاشی نظام جمهوری، مدیر بخش کریمنال تخنیک فرماندهی پولیس کندز بود.
او پس از پانزدهم اگست و بازگشت طالبان به قدرت، با استفاده از راه‌های غیرقانونی با خانواده‌اش به ایران رفت.
این نظامی پیشین از ترس نیروهای دولتی ایران، اکنون با همسر و چهار فرزندش در یکی از شهرهای ایران به سر می‌برَد.
محمدضیا سخی زاده که اجازه‌ی کار در مکان‌های عمومی را ندارد، با کار کردن در خانه‌های مردم می‌تواند هزینه‌ی روزانه و کرایه‌ی خانه‌ی خود را فراهم کند.
او به آمو گفت: «زمانی که جنگ میان ما و طالبان ادامه داشت، یک برادر و پسرم را از دست دادم و بعد ناگزیر شدم از راه قاچاق با خانواده‌ام به ایران بیایم و حالا در یک خانه‌ی مخروبه زندگی می‌کنم.»
بر بنیاد گزارش یوناما یا نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان، طالبان در ۹ ماه نخست تسلط بر افغانستان، ۱۶۰ نظامی پیشین را بی محاکمه کشتند، ۱۷۸ نظامی پیشین را بازداشت و ۵۶ نظامی و مقام‌های حکومت پیشین را آزار و اذیت کرده‌اند.
مرضیه که افسر پیشین پولیس در کندز بود، می‌گوید که پس از تسلط طالبان به کشور، به ایران پناهنده شد.
وی به آمو گفت: «من در بخش حقوق بشرِ قوماندانی امنیه‌ی کندز کار کردیم و یک‌جا با نیروهای خارجی وظیفه اجرا نمودیم. با وجود ۲۰ سال خدمت کردنم، آخر هم در ایران به‌طور غیر قانونی زندگی می کنم.»
شماری از زنانی که به‌حیثِ پولیس در وزارت امور داخله پیشین کار می کردند، می‌گویند که در ۱۶ ماه گذشته از سوی طالبان تهدید و جبرن به بازنشستگی واداشته شدهاند.
در همین حال عبدالنافغ تکور، سخن‌گوی وزارت داخله‌ی طالبان در ۲۱ جولای سال ۲۰۲۲ در یک نوار دیداری به رسانه‌ها گفته بود که این وزارت در نظر دارد زنانی را که از اکادمی پولیس فارغ شدهاند، در پُست‌های مورد نیاز بگمارد.
افزون بر این، وزارت داخله‌ی طالبان در روز نخست ماه نومبر سالِ پار میلادی با پخش یک نوار دیداری دیگر، از آغاز کار نزدیک به ۱۰۰ پولیس زن در چارچوب پولیس «امن و نظم عامه» این گروه خبر داد.
این در حالی‌ست که مولوی محمد حسن هاشمی، معاون وزارت داخله‌ی طالبان پنج ماه پیش در نشست خبریی در کابل گفته بود که شمار افراد پولیس طالبان به ۲۰۰ هزار تن می‌رسد و ۲۷۰۰ تن از نظامیان حکومت پیشین نیز جذب پولیسِ این گروه شدهاند.
بر بنیاد فرمان هبت‌الله آخندزاده رهبر طالبان، نظامیان پیشین نمی‌توانند در چارچوبِ ارتش این گروه کار کنند.
طالبان پس از به قدرت رسیدن دوباره اعلام کرده بودند که ارتش صد هزارنفری ایجاد می‌کنند؛ اما پسان‌تر گفتند که این رقم را به ۱۵۰ هزار تن افزایش خواهند داد.
