حذف زنان از اجتماع از سوی طالبان، از نخستین روز های تسلط این گروه بر افغانستان آغاز شد و تا امروز ادامه دارد. طالبان بیشترین محدودیت ها را در این مدت بر زنان وضع کرده اند و زنان را از حضور در اجتماع منع کرده اند.
هیچ زنی در کابینه طالبان طالبان شامل نیست و در مجموع زنان از محدوده قدرت های سیاسی، اجتماعی، نظامی و فرهنگی کنار زده شدند.
طالبان یک ماه و سه روز پس از تسلط شان در افغانستان، وزارت امور زنان را لغو کردند و وزارت امر به معروف و نهی از منکر را جاگزین این نهاد کردند.
به دختران بالاتر از صنف ششم اجازه رفتن به مکتب ندادند و زنان و دختران از صحنه های اجتماعی و سیاسی بگونه کامل حذف شدند.
طالبان به این هم بسنده نکردند و به تازه گی به حق کار زنان در نهاد های خارجی د رافغانستان محدودیت وضع کرده اند و دختران اجازه رفتن به دانشگاه ها را نیز از دست دادند.
اما این همه فعالیت های سرکوب گرایانه طالبان در برابر زنان بی پاسخ نمانه اند.
جنبش های خود جوش زنان برای به دست آوردن حقوق شان به جاده ها رفتند و در برابر این محدودیت های طالبان شعار دادند.
دراین گزارش زندگی زنان زیر زیر سلطه طالبان در افغانستان، تصمیم های طالبان در برابر زنان و دختران و حرکت های اعتراضی زنان در برابر طالبان را از آغاز حضور این گروه در ۱۵ آگست سال ۲۰۲۱ میلادی تا کنون را برجسته ساخته ایم.
تظاهرات زنان
به روز ششم تا هشتم ماه سپتامبر سال ۲۰۲۱ میلادی یعنی ۱۶ روز پس از به قدرت رسیدن طالبان، نخستین اعتراض ها در برابر این گروه آغاز شد.
این اعتراض ها به هدف پشتیبانی از حق دسترسی زنان به کار و آموزش در شهر های کابل، هرات، بلخ، بامیان، کاپیسا، غور، بغلان، بدخشان، پروان، کندز، تخار و نیمروز به راه انداخته شده بود.
اما این نخستین اعتراض ها با حرکت های سرکوب گرایانه طالبان رو به رو شدند.
شماری از زنان و مردان در ۶ سبتمبر سال ۲۰۲۱ میلادی پس از تسلط شان بر افغانستان تظاهراتی را در شهر مزار شریف به هدف به دست آوردن حق زنان راه اندازی کردند.پس از آن گزارش های در باره بازداشت چند تن از این معترضان از سوی طالبان پخش شدند رسانه ها اعلام کردند که طالبان بر چند تن از این معترضان در زندان تجاوز کردند.
هدا خموش یکی از فعالان حقوق زن که یکی از نخستین زنان معترض در کابل بود، می گوید “آغاز مبارزات از چاراهی فواره آب به طرف ارگ ریاست جمهوری بود و زمانی که صدا ها گسترده تر و بلند تر شد، طالبان برای سرکوب این صدا متوصل شدند. با تفنگ، با شلیک هوایی و با پاشیدن گاز اشک آور اعتراضات زنان را سرکوب کردند و خبرنگاران زیادی نیز سرکوب شدند و لت و کوب شدند.”
این سرکوب ها سبب شدند که اعتراض ها از میانه های ماه سپتامبر تا ماه اکتوبر سال ۲۰۲۱ میلادی فروکش کنند و تنها به اعتراض های آموزگاران، کارکنان بخش های بهداشتی و دیگر کارمندان نهاد های دولتی خلاصه شود که تنخواه شان پرداخت نشده بود.
با نزدیک شدن زمستان و بدتر شدن اوضاع اقتصادی مردم و نیز افزایش محدودیت ها بر آزادی بیان و آزادی های زنان اعتراضات زنان در کابل و برخی از ولایت های شمالی افغانستان شدت گرفتند.
در ماه های جنوری و فبروری سال ۲۰۲۲ طالبان برای متفرق کردن تظاهرات زنان از گاز اشک آور و دستگاه های برقی کار گرفتند – این تظاهرات در کابل پس از جستجوی خانه به خانه طالبان راه اندازی شده بود.
دختران پکتیا در اعتراض به بسته ماندن مکتب ها به جاده ها رفتند، این اعتراض از سوی طالبان متوقف شد و طالبان شماری ازاین دختران را بازداشت کردند.
دختران دانش جو در بامیان در ماه اپریل ۲۰۲۲ میلادی در نشستی که برایشان گفته شد در حمایت از حق تحصیل زنان برگذار شده است رفتند، اما در آن جا متوجه شدند که طالبان شعار های را بر دیوار های تالار نصب کرده اند که در آن نوشته اند«حمایت زنان بامیان از طالبان» ، دختران این شعار ها را پاره کردند. طالبان پ ساز این رویداد در حدود ۱۵ تن از این دختران دانشجو را بازداشت کرد.طالبان بازدشات این دختران را تایید کرده بودند.
یک زن معترض که همین اکنون در کابل زنده گی می کند و می خواهد با نام شهلا شناخته شود، می گوید هر باری که از خانه به جاده های کابل از بهر اعتراض بیرون می شود، امیدی برای برگشت به خانه ندارد.
شهلا می گوید ” هر باری که یک زن معترض به جاده ها می براید، فکر می کند که آخرین باری است که من از خانه خود بیرون شدم و شاید طرف زندان می بروم یا کشته می شوم و یا هم اسیر می شوم. اینان هر مبارزه یی را که انجام داده اند به قیمت خون شان انجام داده اند.”
پس ازاین طالبان متوجه شدند که زنان خاموش نمی مانند و اعتراض آنان در برابر طالبان ادامه خواهد داشت، طالبان پس از ۱۵ ماه جنوری سال ۲۰۲۲ میلادی به بازداشت اعتراض کننده گان زن رو آوردند.
پروانه ابراهیم خیل به روز ۱۹ جنوری سال ۲۰۲۲ در کابل همراه با همسر خواهرش از سوی طالبان بازداشت شد و به روز ۱۱ فبروری دوباره رها گردیدند.
تمنا پریانی همراه با سه خواهرش به روز ۱۹ جنوری از سوی طالبان از خانه شان در کابل بازداشت شدند و به روز ۱۲ فبروری دوباره آزاد شد.
مرسل عیار به روز دوم ماه فبروری از خانه اش در کابل از سوی طالبان بازداشت شد و به روز دوازدهم همین ماه آزاد شد.
داکتر زهرا محمدی به روز سوم ماه فبروری از مرکز بهداشتی اش بازداشت شد و هشت روز بعد رها شد. تمامی این زنان معترض از توهین و شکنجه از سوی طالبان در زندان ها سخن گفته اند.
اما تنها فریاد های عدالت خواهانه در جاده های افغانستان نه؛ بل هدا خموش این فریاد ها را از در نشستی در ناروی و با حضور سران طالبان سر داد. هدا خموش می گوید که در آن نشست در باره بازداشت های زنان از سوی طالبان اعتراض کرد و طالبان از این کار های شان انکار کردند.
ماه های جنوری و فبروری سال ۲۰۲۲ برای اعتراض کننده گان زن در افغانستان و خانواده های شان ماه های پر از خطر بودند. یک پژوهش آمو نشان می دهد که ۲۹ زن با خانواده های شان از سوی طالبان به روز یازدهم ماه فبروری بازداشت شدند و پس از گرفتن اعترافات اجباری و پخش این اعترافات به روز ۲۸ همین ماه آزاد شدند.
پس از این بازداشت ها، ترس و دلهره در میان اعتراض کننده گان زن و مرد راه باز کرد و این اعتراض ها به گونه چشم گیری کاهش یافتند اما زنان آرام ننشستند و شیوه های اعتراض های شان را تغییر دادند.
زنان به اعتراض ها در مکان های سرپوشیده با پوشانیدن چهره ها شان ادامه می دادند.
اما پس از بیست و سوم ماه مارچ سال ۲۰۲۲ میلادی هم زمان با اعلام مخالفت طالبان برای بازگشایی مکتب های داخترانه بالاتر از صنف ششم، تظاهرات زنان بار دیگر شدت گرفتند و از سوی طالبان سرکوب شدند ، در بسیاری از موارد خبرنگارانی که برای پوشش این تظاهرات رفته بودند نیز لت و کوب و حتا باز داشت شده اند.
بازداشت عالیه عزیزی، مدیر زندان زنانه هرات در دوره حکومت پیشین یکی دیگر از رویداد هایی بوده است که بار ها طالبان را به چالش کشیده است، اما طالبان حاضر نشده اند تا در این باره وضاحتی بدهند.
رقیه ساعی نیز از زنان معترض دیگر بود که در دشت برچی از سوی طالبان باز داشت شد.
ظریفه یعقوبی، فعال حقوق بشر و یکی از رهبران جنبش اعتراضی زنان در افغانستان نیز در اوایل ماه نوامبر سال ۲۰۲۲ بازداشت شد و به روز داوزدهم ماه دسمبر این سال از بند رها شد.
وژمه فروغ از فعالان حقوق زن در باره این اعتراضات به آمو می گوید: “صدا هایی شان که بلند شده است ما دیدیم که با چی واکنش ها و با چی مخالفت هایی منجر شد،مثلا بازداشت شدند، »
ممنوع شدن زنان از کار در نهاد های خارجی د رافغانستان در آخرین هفته های سال ۲۰۲۲ میلادی یکی دیگر از مهم ترین محدودیت های است که طالبان بر زنان وضع کرده اند.
وژمه فروغ می افزاید: “اینان وظایف خود را از دست داده اند و اینان نان آور خانواده های خود بودند، اینان زنان بودند که در خانواده نقش بسیار مهم داشتند که این سبب تشدید فقر اقتصادی و فقری که افغانستان و بحران بشری که افغانستان آن را تجربه می کند، شدت بیشتر بخشیده است.”
“به تنهایی مبارزه می کنیم”
یکی از زنان معترض در کابل که می خواهد با نام مریم شناخته شود، از آنچه که بی مهری مردان، سیاست گران افغانستان و جامعه جهانی در برابر مبارزات عدالت خواهانه زنان می داند به شدت انتقاد می کند.
او می گوید: “به تنهایی مبارزه می کنیم و می دانیم که با وجود تمام مشکلات پیروز هم می شویم، اما گله ما زنان از مردان این است که یک روز هم از خود شان شهامت نشان ندادند و همراه ما در سنگر مبارزه قرار نگرفتند.”
زنان در ۱۷ ماه گذشته بیشترین قربانی را در افغانستان داده اند و با حضور شان در جاده ها به بزرگ ترین مبارزان عدالت خواهانه در برابر گروه طالبان مبدل شده اند.
مریم می افزاید: “من یک روز در یکی از اعتراضات ما از یک مرد که در همان جاده قرار داشت خواستم که با ما یک جا شعار سر بدهد، اما شما باور کنید که آن مرد فرار کرد و گفت که نمی خواهد کشته شود.”
زنان معترض د رافغانستان از بی پروایی سیاستگران جهان در برابر مبارزه عدالت خواهانه زنان در داخل افغانستان ابراز نگرانی می کنند.
مریم می گوید ” جامعه جهانی قسمی برخورد می کند که گویی هیچ اصلا از مشکلات ما بی خبر است. اگر جامعه جهانی واقعا فشار لازم را بر طالبان وارد می کرد، حالا زنان افغانستان در این وضعیت قرار نمی داشتند.”
رویای کار و دانشگاه
به تازه گی طالبان مانع تحصیل دختران در دانشگاه ها و نیز مانع کار زنان در «انجو ها» شده اند.
این کار طالبان با واکنش های بسیار داخلی و خارجی رو به رو شده است.
میترا که به تازه گی در دانشکده ادبیات دانشگاه کابل راه یافته بود به تلویزیون آمو می گوید “بسیار خوشحال بودم از این که به دانشگاه راه یافته بودم، حتا باور کنید شب خواب می دیدم که به دانشگاه می روم.”
اما برای میترا این خواب خوش دیری دوام نیاورد و او از روزی می گوید که خبر منع تحصیل دختران را در دانشگاه ها شنید: ” وقتی که این خبر را شنیدم واقعا حس کردم که من در خواب هستم و یا این موضوع را درست نفهمیده ام، رفتم چند بار این خبر را خواندم، به دوستانم زنگ زدم که اگر بگویند که این خبر درست نیست، اما متاسفانه که درست بود. من با تمام اعضای خانواده ام گریه کردم. چیزی از دستم نمیاید و تا هنوز گریه می کنم و قلبم درد دارد. تمام آرزو هایم به خاک یکی شد.”
ندا محمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان در گفت و گویی با تلویزیون دولتی که در اداره این گروه ، رعایت نشدن حجاب کامل از سوی دانشجویان دختر، صنف های مشترک دختران و پسران در دانشگاه ها و نیز مناسب نبودن برخی رشته های تحصیلی برای زنان را از علت های بسته شدن دانشگاه ها به روی دختران اعلام کرده است.
آموزش از نگاه اسلام
آنچه که از آموزه های اسلام بر میاید مرد و زن را برای فرا گیری آموزش تشویق کرده است و حتا در حدیثی از زبان پیامبر اسلام آموزش را برای مردان و زنان “فرض” دانسته است.
یکی از عالمان دین که همین اکنون نیز در افغانستان به سر می برد و از هراس طالبان نمی خواهد که نام او و مسجدی که در آن امامت می کند گرفته شود؛ به تلویزیون آمو می گوید که: “طالبان برخلاف دستور الهی زنان را از آموزش باز داشته اند، ما در هیچ آیه قرآن نمی بینیم که خدواند گفته باشد که طلب علم بر زنان حرام است، پس طالبان به کدام اساس این دستور را داده اند من نمی فهمم، تنها همین قدر می فهمم که این کار آنان خلاف دین اسلام است.”
تنها عالمان دین افغانستان نه؛ بلکه عالمان دین جهان نیز این تصمیم طالبان را خلاف آموزه های دین اسلام دانسته اند.
از این میان احمد الطیب، شیخ الازهر مصر این تصمیم طالبان را در مخالفت با شریعت اسلامی دانسته است.
این تصمیم های طالبان واکنش های گسترده جهانی را به همراه داشت گزارش گر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد با اشاره به ممنوعیت های اخیر طالبان در باره آموزش در دانشگاه و کار در «انجو ها» گفته است که :” من و دیگران در کنار شما ایستاده‌ایم و متعهدیم که به عنوان متحدان شما تمام تلاش خود را انجام دهیم. ما به حق شما برای کار و یادگیری به عنوان انسانهای برابر اعتقاد داریم. لطفا تسلیم نشوید، ما کوتاه نخواهیم آمد.”
برخی از نهاد در واکنش به این تصمیم طالبان از توقف کار های شان در افغانستان خبر داده اند و به تازه گی سازمان ملل نیز گفته است که برخی از برنامه های این سازمان در افغانستان به گونه موقت متوقف شده است و هشدار داده است که بسیاری از فعالیت های دیگر نیز احتمالا به علت این ممنوعیت های طالبان متوقف شوند.
